Polifenole - roślinne substancje chroniące ludzki organizm
Polifenole są chemicznymi związkami organicznymi, które naturalnie występują w roślinach. Duża część z nich wykazuje działanie silnie przeciwutleniające. Właściwość ta sprawia, że jedzenie warzyw i owoców zawierających wysokie stężenie polifenoli zmniejsza ryzyko chorób układu krwionośnego oraz nowotworów. Wyniki wielu badań wykazały, iż żywność bogata w te bioaktywne związki, odgrywa ważną rolę w profilaktyce chorób cywilizacyjnych.
Spis treści
- Polifenole - źródła w żywności
- Zawartość polifenoli w produktach spożywczych
- Polifenole - budowa i podział
- Polifenole - właściwości antyoksydacyjne
- Polifenole - właściwości przeciwmiażdżycowe
- Polifenole - właściwości przeciwnowotworowe
- Inne prozdrowotne właściwości polifenoli
- Polifenole - suplementacja czy zdrowa dieta?
Polifenole mają nie tylko właściwości prozdrowotne, ale też wpływają na walory smakowe pożywienia. Od ich zawartości zależy konsystencja, smak oraz wygląd zewnętrzny.
Jabłka oraz herbata są cierpkie za sprawą katechin i procyjanidyn, które należą do polifenoli. Gorzki smak cytrusów to natomiast sprawka florydzyny i naringeniny.
Obecność polifenoli w tkankach roślin chroni je przed owadami, grzybami czy wirusami. Substancje te stanowią część naturalnego mechanizmu obronnego zabezpieczającego przed atakami intruzów.
Ważną grupą polifenoli są flawonoidy, pełniące rolę barwników roślinnych. Związki te kumulują się w owocach i kwiatach. Dzięki ich zawartości jagody są granatowe, a cytrusy pomarańczowe lub żółte. Barwne polifenole chronią rośliny przed czynnikami mutagennymi oraz wabią owady, które uczestniczą w zapylaniu kwiatów.
Flawonoidy zjadane wraz z pożywieniem mogą chronić również ludzki organizm przed szkodliwymi zmianami w DNA komórek. Między innymi z tego względu zaleca się jedzenie 5 porcji warzyw i owoców dziennie.
Polifenole - źródła w żywności
Polifenole występują naturalnie w żywności roślinnej. Pokarmy będące ich dobrym źródłem to przede wszystkim owoce i warzywa, takie jak:
- jabłka
- morele
- aronia
- porzeczki
- jeżyny
- jagody
- wiśnie
- winogrona
- cytrusy
- nektarynki
- brzoskwinie
- gruszki
- śliwki
- maliny
- truskawki
- szparagi
- brokuły
- marchew
- ziemniaki
- cebula
- szpinak
- fasola
- soja
W przypadku owoców warto zaznaczyć, że największe stężenie tych prozdrowotnych substancji obecne jest w ich skórkach.
Dobrym źródłem polifenoli, są również orzechy, nasiona oraz produkty pełnoziarniste.
Związki te występują także w wysokich stężeniach w popularnych ziołach znanych z lecznictwa ludowego oraz przyprawach, takich jak:
- kminek
- cynamon
- goździki
- curry
- oregano
- rozmaryn
- szałwia
- anyż
- tymianek
- bazylia
- majeranek
- pietruszka
- mięta
Inne produkty, bogate w polifenole, to:
- czarna i zielona herbata
- kakao
- kawa
- gorzka czekolada
- czerwone wino
Zawartość polifenoli w produktach spożywczych
Zalecana dawka dzienna polifenoli wynosi 0.1-1.0 g. Owoce takie jak winogrona, jabłka, gruszki, wiśnie i jagody zawierają do 200–300 mg polifenoli na 100 gramów świeżej masy.
Wytwarzane z nich przetwory posiadają również znaczące ilości tych prozdrowotnych związków. Co ciekawe kieliszek czerwonego wina lub filiżanka herbaty zawiera około 100 mg polifenoli.
Sprawia to, że obecność tych produktów w diecie może redukować prawdopodobieństwo wystąpienia chorób przewlekłych.
Głównym źródłem polifenoli w Europie są: cebule, czarna herbata, wino czerwone oraz jabłka. Istnieją badania sugerujące, iż zwyczaje żywieniowe Francuzów, takie jak częste spożywanie czerwonego wina, sprawiają że są oni w mniejszym stopniu narażeni na choroby serca.
Polifenole - budowa i podział
Polifenole są organicznymi związkami chemicznymi, zawierającymi w swojej budowie węglowy pierścień aromatyczny, do którego przyłączone są przynajmniej dwie grupy hydroksylowe.
Ze względu na pochodzenie można podzielić je na naturalne, półsyntetyczne oraz syntetyczne.
Wśród naturalnych, roślinnych flawonoidów wyróżnia się:
- flawonoidy
- taniny
- kwasy fenolowe
- stilbenoidy
- lignany
- ligniny
Polifenole - właściwości antyoksydacyjne
Właściwości antyoksydacyjne polifenoli wynikają z obecności w ich strukturze grup -OH, które mogą redukować szkodliwe wolne rodniki. Kontakt z nimi prowadzi do różnorakich uszkodzeń struktur komórkowych. Jednymi z najpoważniejszych z nich są mutacje DNA.
Takie zmiany mogą indukować proces kancerogenezy, prowadzący do powstania choroby nowotworowej. Wolne rodniki powstają na skutek naturalnych biochemicznych reakcji zachodzących w komórkach.
Tworzą się również pod wpływem czynników zewnętrznych, takich jak:
- toksyczne substancje chemiczne
- promieniowanie UV
- promieniowanie jonizujące
- ultradźwięki
Należąca do polifenoli, grupa flawonoidów posiada działanie hamujące aktywność enzymów uczestniczących w produkcji wolnych rodników w komórkach.
Jednocześnie wykazuje zdolność chelatowania jonów metali (żelaza i miedzi), w wyniku czego blokuje powstawanie reaktywnych form tlenu.
Jest to niezwykle istotne, ponieważ obecnie wiąże się wysokie stężenia wolnych rodników tlenowych z rozwojem dużej liczby chorób cywilizacyjnych, np.:
Istotną rolę w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych oraz nowotworowych odgrywa dieta bogata w żywność zawierającą duże stężenia naturalnych przeciwutleniaczy.
Ważnymi substancjami z tej grupy są polifenole, ze względu na ich łatwą dostępność w roślinnych produktach spożywczych.
Polifenole - właściwości przeciwmiażdżycowe
Ważną grupą barwników roślinnych należących do polifenoli, są flawonole charakteryzujące się działaniem przeciwmiażdżycowym.
Ich aktywność opiera się na hamowaniu procesu utleniania frakcji LDL oraz zwiększaniu stężenia dobrego cholesterolu we krwi. Ostatecznie prowadzi to do spowolnienia tworzenia się blaszek miażdżycowych.
Polifenole wykazują działanie korzystne dla układu krążenia ponieważ:
- redukują peroksydację lipidów, przez hamowanie utleniania wielonienasyconych kwasów tłuszczowych
- modulują metabolizm tłuszczy
- uszczelniają naczynia krwionośne
- zapobiegają opuchliznom, wybroczynom oraz krwawieniom
- rozluźniają mięśnie gładkie naczyń krwionośnych
- poprawiają przepływ krwi w naczyniach wieńcowych
- obniżają ciśnienie krwi
- hamują agregację płytek krwi w naczyniach krwionośnych
Tworzenie się zmian miażdżycowych stanowi przyczynę wielu chorób krążenia. Polifenole poprzez hamowanie procesu utleniania lipoprotein ograniczają rozwój tego typu schorzeń. Istnieje silny związek pomiędzy dietą bogatą w polifenole, a spadkiem ryzyka wystąpienia choroby wieńcowej.
Najbardziej aktywną pod tym względem grupą tych związków są flawonoidy.
Polifenole - właściwości przeciwnowotworowe
Polifenole chronią organizm przed kancerogenami oraz mutagenami. Obecność tych toksycznych związków w komórkach jest jedną z przyczyn mutacji DNA prowadzących do rozpoczęcia procesu kancerogenezy.
Polifenole poprzez neutralizację substancji mutagennych, przyczyniają się zredukowania ryzyka powstania zmian nowotworowych.
Badania wskazują również, że te prozdrowotne związki roślinne mogą hamować rozwój już powstałych guzów. Dzieje się tak ponieważ blokują rozwój naczyń krwionośnych w zmienionej nowotworowo tkance, na skutek czego nie otrzymuje ona składników odżywczych potrzebnych do wzrostu.
Nie oznacza to jednak, że żywność zawierającą polifenole można traktować jako terapię przeciwnowotworową. Właściwie skomponowana dieta, bogata w składniki bioaktywne może stanowić wartościowe wsparcie dla organizmu w trakcie procesu leczenia.
Polifenole o właściwościach przeciwnowotworowych:
- gingerol, obecny w imbirze
- galusan epigallokatechiny, występujący w zielonej herbacie
- resweratrol, stanowiący składnik czerwonego wina
Polifenole posiadają zdolność ochrony organizmu przed szkodliwymi, kancerogennymi związkami azotowymi, które są obecne w wędzonych wędlinach oraz peklowanym mięsie.
Inne prozdrowotne właściwości polifenoli
Polifenole zawarte w żywności roślinnej wpływają korzystnie na pracę przewodu pokarmowego. Wykazują działanie żółciopędne, przeciwwrzodowe oraz protekcyjne wobec wątroby. Ich właściwości są wykorzystywane w ziołolecznictwie oraz medycynie ludowej do łagodzenia problemów pokarmowych.
Polifenole mogą być również pomocne w zapobieganiu i leczenie infekcji. Działają antybakteryjnie, przeciwwirusowo i przeciwgrzybicznie. Wykazują też aktywność przeciwzapalną i przeciwalergiczną.
Polifenole - suplementacja czy zdrowa dieta?
Obecnie na rynku dostępne są suplementy diety zawierające wysokie stężenia polifenoli. Należy jednak pamiętać o tym, że nadmierne spożycie tych związków, może mieć negatywny wpływ na organizm.
Wyniki badań na zwierzętach sugerują, że konsekwencją przedawkowania takich suplementów, mogą być problemy z nerkami oraz pracą tarczycy.
Najbezpieczniejsze i korzystne dla zdrowia jest spożywanie naturalnych pokarmów roślinnych bogatych w polifenole.
Przeczytaj także:
- Czym są wolne rodniki i jakie choroby powodują?
- Wolne rodniki - dlaczego są groźne?
- Dieta bogata w antyoksydanty wymiata wolne rodniki
- Antyoksydanty - lista produktów bogatych w przeciwutleniacze
- Garbniki – właściwości i zastosowanie w kosmetyce
![Zmiany na ustach - krostki, grudki, pęcherzyki. 8 najczęstszych przyczyn [ZDJĘCIA]](https://cdn.galleries.smcloud.net/t/galleries/gf-soBw-u4ou-qebe_zmiany-na-ustach-krostki-grudki-pecherzyki-8-najczestszych-przyczyn-zdjecia-320x213.jpg)
