Kość klinowa - budowa, funkcje

Kość klinowa uznawana jest za najbardziej złożoną pod względem budowy kość ludzkiego organizmu. Zaliczana ona jest do kości mózgoczaszki i łączy się ona z wieloma innymi strukturami należącymi do tej grupy, takimi jak kość czołowa, potyliczna, kości skroniowe czy z kośćmi twarzy. Jaka jest dokładna budowa kości klinowej i jakie są funkcje tej struktury?

Kość klinowa (ang. sphenoid bone) to stosunkowo niewielka, a jednocześnie bardzo ważna kość ludzkiego organizmu. Wyróżnia ją nie tylko skomplikowana budowa, ale i to, jakie pełni funkcje. Czasami – ze względu na obecność w niej przestrzeni powietrznych w postaci zatok – przez niektórych autorów kość klinowa zaliczana jest do kości pneumatycznych.

Spis treści

1. Kość klinowa: budowa
2. Kość klinowa: trzon
3. Kość klinowa: skrzydła większe
4. Kość klinowa: skrzydła mniejsze
5. Kość klinowa: wyrostki skrzydłowate
6. Kość klinowa: funkcje
7. Kość klinowa: znaczenie kliniczne

Kość klinowa: budowa

Kość klinowa przypomina kształtem skrzydła motyla i wyróżnia się w jej obrębie następujące elementy:

• trzon,
• parzyste skrzydła większe,
• parzyste skrzydła mniejsze,
• parzyste wyrostki skrzydłowate.

Zobacz jak wygląda kość klinowa

Zobacz galerię 5 zdjęć

Kość klinowa: trzon

Trzon kości klinowej ma kształt sześcianu i to w nim znajdują się dwie wspomniane wyżej zatoki klinowe. W obrębie powierzchni górnej trzonu zlokalizowane jest siodło tureckie, w którym z kolei mieści się dół przysadki. Z tyłu siodło tureckie ogranicza grzbiet siodła, po jego bokach znajdują się natomiast wyrostki pochyłe tylne.

W miejscu, gdzie trzon kości klinowej zrasta się z kością potyliczną, powstaje struktura zwana stokiem. Przednio od siodła tureckiego znajduje się guzek siodła, jeszcze zaś bardziej wysunięta ku przodowi jest bruzda przedskrzyżowania wzrokowego, która zakończona jest kanałem wzrokowym. Najbardziej wysunięty ku przodowi jest natomiast kolec sitowy – poprzez niego kość klinowa łączy się z kością sitową.

Boczne powierzchnie trzonu kości klinowej stanowią miejsce, w którym obecna jest bruzda tętnicy szyjnej. Powierzchnia przednia trzonu posiada grzebień klinowy, po którego obu stronach zlokalizowane są małżowiny klinowej. Struktury te ograniczają otwory zatok klinowych. Na dolnej powierzchni trzonu zlokalizowany jest natomiast dziób klinowy.

Kość klinowa: skrzydła większe

W obrębie skrzydeł większych wyszczególniane są cztery części:

• oczodołowa,
• skroniowa,
• podskroniowa
• i szczękowa.

Ich powierzchnia oczodołowa odseparowana jest od skrzydła mniejszego za pośrednictwem szczeliny oczodołowej górnej, od powierzchni oczodołowej szczęki oddziela je natomiast szczelina oczodołowa dolna.

Skrzydła większe posiadają trzy otwory:

• otwór owalny,
• otwór okrągły
• oraz otwór kolcowy.

Kość klinowa: skrzydła mniejsze

Początkiem skrzydeł mniejszych są dwie odnogi, obejmujące kanał wzrokowy. Tylny brzeg każdego skrzydła tworzy wyrostek pochyły przedni. Skrzydła mniejsze kości klinowej posiadają dwie powierzchnie: zewnętrzną oraz wewnętrzną.

Kość klinowa: wyrostki skrzydłowate

Każdy z dwóch wyrostków skrzydłowatych odchodzi od bocznej części trzonu kości klinowej i składa się z blaszki przyśrodkowej oraz bocznej. Blaszka przyśrodkowa kończy się haczykiem skrzydłowym.

Obok blaszki tej znajduje się wyrostek pochwowy, na którym mieści się bruzda podniebienno-wargowa – wraz z wyrostkiem klinowym kości podniebiennej struktura ta tworzy kanał podniebienno-pochwowy.

Istotne jest miejsce, w którym wspomniane wyżej blaszki się łączą: zlokalizowana tam jest bruzda skrzydłowo -podniebienna, ku tyłowi od połączenia blaszek znajduje się z kolei dół skrzydłowy.

Wyrostki skrzydłowate przebijane są przez kanały skrzydłowe – struktury, które łączą podstawę czaszki z dołem skrzydłowo-podniebiennym.

Kość klinowa: funkcje

Kość klinowa to miejsce, przez które albo obok którego przebiegają wyjątkowo istotne struktury ludzkiego organizmu – mowa tutaj o licznych nerwach czy naczyniach krwionośnych.

Przykładowo w szczelinie oczodołowej górnej biegnie nerw oczny, przez otwór okrągły przebiega nerw szczękowy, a przez otwór owalny przechodzi nerw żuchwowy.

Kość klinowa stanowi również miejsce przyczepu większość mięśni uczestniczących w przeżuwaniu pokarmów.

Kość klinowa: znaczenie kliniczne

Istotne klinicznie są przede wszystkim zmiany kształtu kości klinowej, w szczególności należącego do niej siodła tureckiego i dołu przysadki. Spowodowane one mogą być przez tak poważne schorzenia, jak guzy przysadki czy tętniak tętnicy szyjnej wewnętrznej.

Istotne informacje uzyskać można także poprzez analizę struktury grzbietu siodła tureckiego – jego odwapnienie stanowić może konsekwencję wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego.

Czytaj też:

• Urazy głowy. Kiedy uderzenie w głowę może być groźne?
• Trepanacja czaszki: metoda nie tylko na krwiaka wewnątrzczaszkowego