Dawniej rarytas, dziś śmiertelne zagrożenie. Ten grzyb może zabić nawet po latach!
Ten znany i popularny grzyb dawniej uznawany za rarytas, dziś znajduje się na liście grzybów trujących. Eksperci ostrzegają, że toksyny takie jak inwolutyna mogą powodować poważne uszkodzenia organizmu. To przykład, jak zmienia się wiedza o grzybach i dlaczego stare zwyczaje kulinarne bywają groźne.
Grzybobranie to pasja milionów Polaków, ale nie wszystkie znaleziska z koszyka są bezpieczne. Grzyby trujące, uznawane dawniej za przysmak, mogą dziś prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Jak rozpoznać niebezpieczne okazy i chronić się przed zatruciem?
Krowiak podwinięty – olszówka kiedyś jadalna, dziś trująca
jeszcze kilkadziesiąt lat temu krowiak podwinięty, nazywany również olszówką, był w wielu domach uznawany za grzyb jadalny po wcześniejszym obgotowaniu. Dziś medycyna i mykologia traktują go jednoznacznie jako gatunek trujący. Zawiera toksyczne związki, które kumulują się w organizmie i mogą prowadzić do uszkodzeń czerwonych krwinek oraz poważnych chorób hematologicznych. Objawy zatrucia olszówką mogą wystąpić bardzo szybko – w wyniku działania muskaryny pojawiają się mdłości, duszności czy zaburzenia widzenia – ale także z opóźnieniem, nawet po 24–48 godzinach, a w niektórych przypadkach dopiero po latach. To właśnie długofalowe skutki sprawiają, że spożywanie tego grzyba wiąże się z wyjątkowym zagrożeniem dla zdrowia.
Najbardziej trujące grzyby w Polsce
Olszówka nie jest jedynym przykładem grzyba, którego status diametralnie się zmienił. Należy do nich zasłonak rudy (Cortinarius orellanus), w przeszłości zbierany w polskich lasach. Dziś wiadomo, że zawiera orellaninę – toksynę powodującą ciężkie i często nieodwracalne uszkodzenie nerek. Problemem w diagnostyce jest długi czas ujawnienia się objawów, który może wynosić nawet kilka dni. Również muchomor czerwony (Amanita muscaria), kojarzony z literatury i kultury ludowej, był w niektórych regionach stosowany kulinarnie lub rytualnie. Obecnie klasyfikuje się go jako grzyb trujący, zawierający muscymol i kwas ibotenowy. Substancje te wywołują nudności, zaburzenia świadomości i halucynacje, czyniąc muchomora niebezpiecznym zarówno w małych, jak i większych dawkach.
Muchomor czerwony i plamisty – dlaczego zostały zakazane w Polsce?
W ostatnich latach popularność muchomora czerwonego i plamistego znacząco wzrosła, głównie za sprawą internetowych trendów i influencerów, którzy prezentowali te grzyby jako środki adaptogenne. Eksperci jednak podkreślają, że brak jest dowodów naukowych potwierdzających bezpieczeństwo takiego stosowania. Jak wskazuje dr hab. Marta Anna Wrzosek, biolog i mykolog z Uniwersytetu Warszawskiego, w swojej opinii:
„W ostatnich latach, na skutek działalności influencerów oraz rozwoju rynku sprzedaży internetowej doszło do dużego zainteresowania wykorzystaniem muchomorów czerwonych jako środków adaptogennych i leczniczych. Przekonanie o tym, że środki te mogą mieć znaczenie lecznicze, jak dotąd nie jest wystarczająco potwierdzone naukowo, dlatego GIS jednogłośnie podjął decyzję o rekomendacji o dołączeniu muscymolu i kwasu ibotenowego, czyli głównych substancji czynnych muchomora czerwonego i plamistego do listy substancji zakazanych w Polsce.”
Nowe regulacje mają charakter prawny i obowiązują od 22 maja 2025 r. „Od dnia 22 maja 2025 obie substancje znajdują się na liście substancji kontrolowanych. Zakaz jest skutkiem wprowadzenia nowelizacji rozporządzenia Ministra Zdrowia z 30 kwietnia 2025 r (Dziennik Ustaw, pozycja 598, z 7 maja 2024, punkty 65 i 66). Wpisanie muscymolu i kwasu ibotenowego na listę oznacza, że posiadanie i dystrybucja tych związków jest w Polsce niedozwolona.”
W praktyce oznacza to, że zakazane jest nie tylko sprzedawanie preparatów zawierających substancje czynne muchomora, ale również ich posiadanie.
