O bezpieczeństwie słodzików, czyli tego mogliście nie wiedzieć o substancjach słodzących

Czy słodziki są niezdrowe? Czy aspartam jest szkodliwy? Czy słodzik zamiast cukru to dobry wybór? Substancje słodzące budzą wiele kontrowersji, jednak znaczna część z nich wynika wyłączanie z niewiedzy. Wszystkie dopuszczone do sprzedaży substancje słodzące są uznane przez najważniejsze organizacje zajmujące się żywnością, a dodatkowo są cały czas monitowane i testowane.

Spis treści

1. Bezpieczeństwo stosowania słodzików
2. Rodzaje słodzików
3. Występowanie słodzików w artykułach spożywczych

Bezpieczeństwo stosowania słodzików

Zgodnie z prawem UE słodziki, takie jak np. aspartam, stewia czy acesuflam-k są dodatkami do żywności, dlatego ich spożycie jest rozważane w ramach dopuszczalnych wartości dziennego spożycia (ADI). Wspólny Komitet Ekspertów FAO/WHO ds. Dodatków do Żywności (JECFA ), a wcześniej Komitet Naukowy ds. Żywności, wyznaczył unijne wartości ADI zarówno dla intensywnych substancji słodzących, jak i polioli. Są one różne w odniesieniu do poszczególnych substancji słodzących, np. ADI, czyli dopuszczalne dzienne spożycie na terenie Unii Europejskiej dla sacharyny wynosi 5 g, dla aspartamu 40 g, a dla suklarozy – do 15 mg na kg masy ciała. Warto zaznaczyć, że w przypadku substancji słodzących przekroczenie spożycia tych wartości jest w praktyce niemożliwe.

To, jakie substancje słodzące mogą być wykorzystane w produktach spożywczych jest określone prawnie, a obowiązujące dyrektywy są regularnie aktualizowane zgodnie z najnowszymi osiągnięciami naukowymi w tej dziedzinie. Obecnie obowiązuje ta z dnia 30 czerwca 1994 r. Jest to szczegółowy dokument, który określa, jakie słodziki mogą być wprowadzane do obrotu, a także jakie są warunki ich stosowania w przemyśle. Analizy dostępnych badań są wykonywane przez EFSA co kilka lat. Państwa członkowskie są zobowiązane do ustanowienia systemu regularnych badań w celu monitorowania zużycia słodzików i ich wpływu na zdrowie, dlatego też wewnętrzne ustawy mają tu ogromne zastosowanie i przekładają się na zmianę unijnego prawa.

Etykietowanie słodzików zawierających poliole lub aspartam musi zawierać m.in. następujące komunikaty:

• poliole: „nadmierne spożycie może mieć działanie przeczyszczające”;
• aspartam: „zawiera źródło fenyloalaniny”;
• sól aspartam-acesulfam: „zawiera źródło fenyloalaniny”.

Rodzaje słodzików

Wśród substancji słodzących wyróżniamy grupę słodzików określanych jako alkohole wielowodorotlenowe. Zaliczamy do nich:

• ksylitol – właściwości tej substancji są wykorzystywane zarówno w przemyśle spożywczym, jak i przy produkcji artykułów wspierających higienę jamy ustnej. Można go znaleźć w gumach do żucia, pastach do zębów czy płynach do płukania ust, ponieważ wykazuje działanie wspomagające leczenie próchnicy.
• erytrytol – choć ma zagadkową nazwę, to tak naprawdę istnieje od tak dawna. Zawierają go winogrona, brzoskwinie, gruszki, arbuz i grzyby. Smakiem i wyglądem przypomina cukier, a jego indeks glikemiczny równy 0 sprawia, że z powodzeniem może być wykorzystywany także przez osoby chorujące na cukrzycę.
• maltitol – to alkohol cukrowy (poliol) stosowany jako substytut cukru. Ma 75–90% słodyczy sacharozy, a jednocześnie nie sprzyja powstawaniu próchnicy. Stosuje się go w produkcji cukierków, lodów i leków.

Wśród substancji słodzących wyróżniamy także substancje intensywnie słodzące, których nazwa związana jest z faktem, że są wielokrotnie słodsze od cukru. Zaliczamy do nich m.in.:

• aspartam – składają się na niego dwa naturalnie występujące w przyrodzie aminokwasy: kwas asparaginowy i fenyloalanina. Słodzik ten jest 200 razy słodszy od cukru, więc wystarczy bardzo niewielka jego ilość, by uzyskać taki sam efekt smakowy. Znajdziemy go w takich produktach jak np. gumy do żucia, desery, lody czy produkty nabiałowe.
• acesulfam-k – bezkaloryczny zamiennik cukru, który w składzie produktów określany jest jako E950. Nie jest metabolizowany przez organizm, więc oprócz słodkiego smaku nie dostarcza do organizmu także żadnych kalorii. Stosowany jest m.in. jako składnik dżemów, sosów, past i płynów do płukania jamy ustnej.
• sacharyna – substancja słodząca o zerowej kaloryczności, około 300–400 razy słodsza od sacharozy. Sacharyna jest stosowana do słodzenia produktów takich jak napoje, cukierki, ciastka i leki.
• stewia – to naturalny substytut cukru. Smak stewii jest od 30 do nawet 200 razy bardziej intensywny niż cukru stołowego. Wykorzystywana bywa do produkcji np. słodyczy czy deserów, z powodzeniem może stać się także składnikiem żywności tworzonej z myślą o potrzebach żywieniowych osób chorujących na cukrzycę.

Występowanie słodzików w artykułach spożywczych

Słodziki i inne substytuty cukru mogą znajdować się w produktach spożywczych i napojach sprzedawanych jako „bezcukrowe” lub „dietetyczne”, w tym w dżemach, gumach do żucia, cukierkach, lodach, wypiekach, a nawet w lekach czy konserwach. Na tym jednak nie kończy się ich rola – z uwagi na to, że nie mają negatywnego wpływu na stan jamy ustnej, z powodzeniem wykorzystuje się je także w produkcji past do zębów lub płynów do płukania wspomagających higienę jamy ustnej.

Substancje słodzące są atrakcyjną alternatywą dla cukru, ponieważ praktycznie nie dodają kalorii do diety. Aby uzyskać taki sam poziom słodyczy, jak w przypadku sacharozy, wystarczy naprawdę niewielka ilość słodzika. We współczesny przemyśle spożywczym substancje takie jak aspartam, stewia czy erytrytol pełnią istotną rolę, wspierając osoby chcące ograniczyć spożycie cukru w diecie. Słodzik zamiast cukru to także wybór, który może pomóc skomponować bezpieczny jadłospis przy cukrzycy bez konieczności całkowitego rezygnowania z lubianego słodkiego smaku.