Dieta w chorobach nerek (nerkowa) - zasady

Dieta nerkowa polega przede wszystkim na zmniejszeniu ilości białka. Jej zadaniem jest zapobieganie wytwarzaniu nadmiernej ilości produktów przemiany białkowej, które w przypadku chorób nerek mogą, być toksyczne dla organizmu. Co jeść przy przewlekłej niewydolności nerek? Jakie są zasady diety nerkowej?

Spis treści

1. Dieta nerkowa - zasady
2. Dieta nerkowa - suplementacja
3. Cztery okresy przewlekłej niewydolności nerek - zalecenia żywieniowe
4. Dieta nerkowa - produkty zalecane i przeciwwskazane

Dieta nerkowa jest dietą wymagającą dużej znajomości zagadnienia i trudną w samodzielnym opracowaniu. Przynajmniej na początku warto skorzystać z pomocy dietetyka zajmującego się chorobami nerek, który opracuje indywidualną dietę z uwzględnieniem wyników badań chorego i chorób towarzyszących niewydolności nerek.

Dieta nerkowa - zasady

Właściwa dieta w schorzeniach nerek ma ogromne znaczenie dla spowolnienia postępowania choroby i uchronienia przed całkowitym zniszczeniem nerek. Oto zasady, których należy bezwzględnie przestrzegać.

• Energia

Wartość energetyczna diety jest zależna od stopnia odżywienia i aktywności chorego. W związku z tym, że niewydolność nerek bywa następstwem cukrzycy, pacjenci mogą mieć nadwagę, której trzeba się pozbyć.

Schudnięcie do optymalnej masy ciała zmniejsza postęp uszkodzenia nerek i pozwala lepiej kontrolować glikemię. Z drugiej strony bardzo wiele osób chorych jest niedożywionych. Ważne jest, aby zachować odpowiednią podaż energii z diety w celu ochrony przed rozpadem białka ustrojowego.

• Białko

Najważniejszym zaleceniem diety nerkowej jest ograniczenie białka. Metabolizm białka prowadzi do powstawania mocznika i kreatyniny, które u osób zdrowych usuwane są przez nerki. Niewydolność tego narządu prowadzi do gromadzenia się toksycznych związków w organizmie.

Dieta z nadmiarem białka prowadzi do białkomoczu i gromadzenia się fosforanów, co powoduje odwapnienie kości. Ilość białka w diecie dostosowuje się do GFR, stężenia mocznika i kreatyniny. Im niższy GFR i wyższy poziom mocznika i kreatyniny, tym mniej białka podaje się w diecie. Podawane białko powinno być głównie pochodzenia zwierzęcego, jednak jego źródła jednocześnie muszą zwierać mało fosforu.

• Tłuszcze

W diecie nerkowej nie ogranicza się tłuszczu. Powinien on dostarczać około 30% dziennego zapotrzebowania na energię. Jeśli chory z niewydolnością nerek jest jednocześnie cukrzykiem, udział tłuszczu powinien być większy, ponieważ w takiej sytuacji niewskazane jest zwiększanie udziału węglowodanów w diecie, a to nimi najczęściej uzupełnia się białko usunięte z diety.

Tłuszcz może wtedy stanowić nawet 55% zapotrzebowania energetycznego. U pacjentów może pojawiać się hiperlipidemia, która jest efektem zmniejszonej aktywności lipazy lipoproteinowej osocza, nietolerancji węglowodanów i hiperinsulinemii.

W związku z tym klasyczne zalecenia wskazują, aby stosować głównie tłuszcze roślinne, a mocno ograniczać zwierzęce w celu zmniejszenia ryzyka miażdżycy. Jednakże nowe badania pokazują, że tłuszcze nasycone i nienasycone tłuszcze w takim samym stopniu oddziałują na ryzyko chorób serca i choroby układu krążenia.

• Węglowodany

Węglowodany uzupełniają zapotrzebowanie organizmu na energię. Ich ilość dobiera się w zależności od ilości białka i tłuszczu w diecie. Ważne jest, aby spożywane produkty węglowodanowe zawierały mało białka, fosforu i sodu.

Stąd zalecane jest pieczywo niskobiałkowe i niskosodowe, biały ryż, białe makarony, drobne kasze, a ogranicza się wszelkie przetwory z pełnego ziarna zbóż, grube kasze, czy brązowy ryż. Cukry proste (cukier, słodycze, miód, napoje słodzone, soki) nie powinny dostarczać więcej niż 10% energii.

• Fosfor

Nerki są odpowiedzialne za wydalanie około 70% fosforu. W przewlekłej niewydolności nerek dochodzi do jego retencji, a to z kolei prowadzi do odwapnienia kości, zbierania się złogów wapniowo-fosforowych w sercu, mięśniach i naczyniach krwionośnych.

Należy znacznie ograniczyć pokarmowe źródła fosforu w codziennej diecie. Do żywności bogatej w fosfor zalicza się podroby, sery żółte, sery topione, sery typu feta, żółtka jaj, śledzie, drobne ryby jedzone z ośćmi, rośliny strączkowe, kakao, czekolada, napoje typu cola, brązowy ryż, grube kasze, otręby.

Aby obniżyć stężenie fosforanów, zaleca się stosowanie podczas posiłków preparatów wiążących fosforany w przewodzie pokarmowym.

• Sód

Wraz z postępem choroby maleje zdolność wydalania sodu, co prowadzi do zwiększonego pragnienia, zatrzymania wody, obrzęków i nadciśnienia tętniczego. Z diety należy wyeliminować produkty z dużą ilością soli, takie jak przetwory mięsne, kiszonki, zupy i sosy w proszku, gotowe mieszanki przypraw, kostki rosołowe, konserwy, marynaty, produkty wędzone, sery żółte, ser feta, przekąski takie jak krakersy, chipsy, solone orzeszki.

Sól do potraw należy ograniczyć, a najlepiej wyeliminować. Spożycie sodu nie powinno być większe niż 1800-2500 mg/dobę.

• Potas

W okresie schyłkowej niewydolności i skąpomoczu dochodzi do zatrzymywania potasu. Ilość tego składnika należy wtedy ograniczyć do 2000-2500 mg/dobę. Duże stężenie potasu we krwi zagraża życiu, ponieważ zaburza czynność serca.

Produkty bogate w potas, które należy ograniczyć to nasiona roślin strączkowych, kakao, czekolada, orzechy włoskie, suszone śliwki, rodzynki, figi, banany, grzyby, owoce cytrusowe, awokado, pomidory, ziemniaki, warzywa liściaste, marchew, kasza gryczana.

W celu ograniczenia potasu obrane i drobno pokrojone warzywa zalewa się wrzątkiem, moczy przez pół godziny, płucze kilkakrotnie i gotuje do miękkości. Powoduje to jednak znaczne straty witamin.

• Witaminy i składniki mineralne

Ograniczenia żywieniowe w diecie nerkowej prowadzą do niedoborów wapnia. Zalecana jest suplementacja witaminy D i preparatów wapnia, aby utrzymać optymalną gospodarkę wapniowo-fosforanową.

Z powodu zaburzonego wchłaniania żelaza i braku hormonu erytropoetyny niezbędnego do budowy hemoglobiny konieczne jest suplementowanie zarówno żelaza, jak i erytropoetyny. W diecie nerkowej dochodzi często do niedoborów witaminy B1, witaminy B2, witaminy B6, kwasu foliowego, biotyny i witaminy C.

Ich suplementacja jest zalecana. U chorych mogą pojawić się niedobory cynku, jednak suplementację włącza się dopiero przy jawnych objawach jego niedoboru. Ze względu na obniżone nerkowe wydalanie magnezu może dojść do hipermagnezemii. Wtedy z diety trzeba wykluczyć kukurydzę, mak, buraki, siemię lniane, owies, kakao, orzechy, soję, fasolę, groch, czekoladę, pomidory i koncentrat pomidorowy, natkę pietruszki i korzeń pietruszki.

• Płyny

Ilość płynów w diecie nerkowej jest uzależniona od ilości wydalanego moczu, obrzęków i nadciśnienia. Dozwoloną ilość płynów na dobę oblicza się, dodając 500 ml do ilości wydalonego w ciągu doby moczu. Trzeba pamiętać, że do bilansu płynów zalicza się woda nie tylko w napojach, ale w zupach, sosach, warzywach i owocach.

Polecamy

Autor: Time S.A

Indywidualnie dobrana dieta pozwoli Ci jeść zdrowo i smacznie, nawet gdy lekarz zalecił Ci dietę leczniczą. Skorzystaj z JeszCoLubisz, innowacyjnego systemu dietetycznego online od Poradnika Zdrowie i zadbaj o swoje zdrowie i dobre samopoczucie. Ciesz się profesjonalnie skomponowanym menu i stałym wsparciem dietetyka już dziś!

Dowiedz się więcej

Dieta nerkowa - suplementacja

Zalecane dawki suplementacyjne witamin u osób z przewlekłą niewydolnością nerek niezależnie od stanu zaawansowania choroby:

Cztery okresy przewlekłej niewydolności nerek - zalecenia żywieniowe

• Okres I (niewydolność utajona) – brak specjalnych zaleceń żywieniowych, białko w normie fizjologicznej – od 0,8 do 1,0 g/kg należnej masy ciała;
• Okres II (niewydolność wyrównana) – ograniczenie białka do wartości 0,6 – 0,8 g/kg n.m.c., ograniczenie fosforu, suplementowanie witaminy D;
• Okres III (niewydolność niewyrównana) – dieta ubogobiałkowa, zawierająca 0,6 g/kg n.m.c. białka dziennie, ograniczenie fosforu, potasu, sodu, wzbogacana bogatoenergetycznymi, ubogobiałkowymi preparatami przemysłowymi;
• Okres IV (niewydolność schyłkowa) – ograniczenie białka do ilości 0,3 – 0,6 g/kg n.m.c., ograniczenie sodu, potasu, fosforu i płynów, wprowadzenie preparatów ketoaminokwasów egzogennych w ilości 15-20 g dziennie (ketoaminokwasy to związki o budowie bardzo podobnej do aminokwasów, w których jedna grupa aminowa zastąpiona jest grupą ketonową; przy niedoborach aminokwasów z diety są one metabolizowane tak samo, jak aminokwasy, jednak bez powstawania szkodliwych związków azotowych); konieczne leczenie nerkozastępcze

Dieta nerkowa - produkty zalecane i przeciwwskazane

Zobacz galerię 5 zdjęć

O autorze

Aleksandra Żyłowska-Mharrab, dietetyk

Technolog żywności, dietetyk, edukator. Absolwentka Biotechnologii na Politechnice Gdańskiej i Usług żywieniowych na Akademii Morskiej. Zwolenniczka prostej, zdrowej kuchni i świadomych wyborów w codziennym odżywianiu. Do moich głównych zainteresowań należy budowanie trwałych zmian nawyków żywieniowych oraz indywidualne komponowanie diety zgodnie z potrzebami organizmu. Bo nie dla każdego to samo jest zdrowe! Uważam, że edukacja żywieniowa jest bardzo istotna, zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych. Koncentruję swoje działania na szerzeniu wiedzy o żywieniu, analizuję nowe wyniki badań, samodzielnie wnioskuję. Wyznaję zasadę, że dieta to styl życia, a nie ścisłe przestrzeganie posiłków z kartki. W zdrowym i świadomym odżywianiu zawsze jest miejsce na pyszne przyjemności.

Czytaj więcej artykułów tej autorki

Aleksandra Żyłowska-Mharrab, dietetyk, technolog żywności, edukator