Pijesz napoje "zero"? Twój mózg starzeje się nawet o 2 lata szybciej niż innych

Sięganie po produkty bez cukru wydaje się rozsądnym wyborem dla zdrowia i sylwetki. Pojawiają się jednak niepokojące sygnały, że popularne sztuczne słodziki mogą wpływać na pracę mózgu. Okazuje się, że to, co miało chronić organizm, może nieświadomie przyspieszać procesy starzenia się umysłu w zaskakujący sposób.

• Brazylijskie badanie na 12 700 osobach ujawnia, że słodziki przyspieszają starzenie się mózgu.
• Już jedna puszka napoju dietetycznego dziennie wiąże się z mierzalnym pogorszeniem pamięci i sprawności umysłowej. Analiza Framingham Heart Study łączy napoje „zero” z niemal trzykrotnie wyższym ryzykiem demencji i udaru mózgu.
• Szkodliwe efekty aspartamu mogą być przekazywane genetycznie z ojców na potomstwo przez dwa pokolenia.
• Światowa Organizacja Zdrowia oficjalnie klasyfikuje aspartam jako substancję potencjalnie rakotwórczą dla ludzi.

Czy napoje "zero" są zdrowe?

Informacje płynące z Brazylii mogą budzić niepokój, zwłaszcza wśród osób, które regularnie sięgają po produkty "bez cukru". Naukowcy z University of Sao Paulo przeprowadzili obszerne badanie, którego wyniki mają zostać opublikowane na łamach czasopisma "Neurology". Przez osiem lat śledzili oni stan zdrowia ponad 12 700 dorosłych, aby sprawdzić, jak sztuczne słodziki wpływają na sprawność umysłu.

Wnioski są alarmujące: osoby w średnim wieku, które spożywały najwięcej słodzików, doświadczały o 62% szybszego pogorszenia się funkcji poznawczych (czyli zdolności takich jak pamięć, koncentracja czy płynność myślenia) w porównaniu z tymi, którzy używali ich najmniej. Zdaniem badaczy, taki ubytek odpowiada dodatkowemu starzeniu się mózgu o około 1,6 roku.

Czy słodziki szkodzą? Przebadali 7 różnych substancji

Analiza objęła siedem popularnych substancji słodzących: aspartam, sacharynę, acesulfam K, erytrytol, sorbitol, ksylitol oraz tagatozę. Okazało się, że niemal wszystkie z nich, z wyjątkiem tagatozy, miały związek z pogorszeniem pamięci i ogólnych zdolności umysłowych. Co szczególnie ważne, ta niekorzystna zależność była najsilniej widoczna u osób poniżej 60. roku życia oraz u pacjentów zmagających się z cukrzycą.

Naukowcy ustalili, że już codzienne spożycie sztucznych słodzików w ilości odpowiadającej jednej puszce napoju dietetycznego, czyli około 191 mg, wiązało się z wyraźnie gorszymi wynikami w testach sprawdzających pamięć, płynność słowną i ogólną sprawność intelektualną.

Jak słodziki wpływają na mózg? Od stanu zapalnego po ryzyko udaru

Wnioski brazylijskich naukowców nie są odosobnione i wpisują się w szerszy obraz badań, które od lat budzą wątpliwości co do bezpieczeństwa słodzików. Już w 2017 roku na łamach czasopisma naukowego „Stroke” opublikowano wyniki badania Framingham Heart Study. Wykazały one, że codzienne picie napojów słodzonych słodzikami niemal trzykrotnie zwiększa ryzyko udaru mózgu i demencji.

Warto też przypomnieć, że w lipcu 2023 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) i Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) zaklasyfikowały aspartam jako substancję „prawdopodobnie rakotwórczą dla ludzi”, chociaż utrzymały dotychczasowy limit bezpiecznego spożycia.

Naukowcy próbują zrozumieć, w jaki sposób słodziki mogą szkodzić mózgowi. Przegląd badań opublikowany w „European Scientific Medical Research” sugeruje, że mogą one wywoływać neuroinflamację (przewlekły stan zapalny w układzie nerwowym) oraz stres oksydacyjny.

Inne potencjalne mechanizmy to uszkodzenie bariery krew-mózg (naturalnego filtra chroniącego mózg) czy zaburzenie równowagi mikrobioty jelitowej (ogółu pożytecznych bakterii w naszych jelitach), co wpływa na skomplikowaną komunikację między układem pokarmowym a mózgiem.

Co więcej, badanie z Florida State University z 2022 roku wskazuje, że szkodliwe działanie aspartamu może być przekazywane z ojców na potomstwo przez dwa pokolenia.

Podatek cukrowy miał chronić zdrowie. Czy paradoksalnie nam szkodzi?

W kontekście tych światowych badań warto przyjrzeć się sytuacji w Polsce, gdzie problem nadmiernego spożycia cukru i rosnącej liczby zachorowań na cukrzycę jest szczególnie widoczny. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 2019 roku statystyczny Polak spożywał rocznie aż 44,5 kg cukru, głównie z produktów przetworzonych. Jednocześnie, jak alarmuje Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ), na cukrzycę choruje już co jedenasty dorosły Polak, czyli 2,9 mln osób.

W tej sytuacji sztuczne słodziki są często postrzegane jako zdrowsza alternatywa, zwłaszcza dla osób z cukrzycą czy próbujących ograniczyć kalorie.

Polskie i unijne prawo reguluje stosowanie słodzików, określając tak zwane dopuszczalne dzienne spożycie (ADI), czyli ilość, którą można bezpiecznie przyjmować każdego dnia. Dla aspartamu limit ten wynosi 40 mg na kilogram masy ciała. Aby ograniczyć spożycie cukru, w 2021 roku wprowadzono w Polsce podatek cukrowy. Sprawił on, że producenci napojów często zastępują cukier właśnie sztucznymi słodzikami.

W ten sposób tworzy się pewien paradoks: polityka zdrowotna, która słusznie próbuje rozwiązać jeden problem, może nieświadomie nasilać inny. W świetle najnowszych badań świadome czytanie etykiet i wybieranie jak najmniej przetworzonej żywności wydaje się więc ważniejsze niż kiedykolwiek wcześniej.