Sezam i olej sezamowy - właściwości odżywcze i zastosowanie

2016-01-21 14:02

Sezam i wyrabiany z niego olej sezamowy mają liczne właściwości odżywcze, dzięki czemu znalazły zastosowanie zarówno w lecznictwie, jaki i w kosmetyce czy kuchni. Ziarna sezamu są skarbnicą wzmacniającego kości wapnia, którego zawierają więcej niż mleko. Są także bogatym źródłem przeciwutleniaczy i fitosteroli - substancji niezbędnych do prawidłowej pracy serca i zapobiegającym niektórym nowotworom. Sprawdź, jakie jeszcze zdrowotne działanie mają ziarna sezamu i olej sezamowy.

Spis treści

  1. Sezam i olej sezamowy - właściwości antynowotworowe
  2. Sezam - bogactwo fitosteroli
  3. Sezam na mocne kości
  4. Sezam na mokry kaszel
  5. Olej sezamowy na zaparcia
  6. Olej sezamowy na dolegliwości bólowe
  7. Sezam a cukrzyca
  8. Olej sezamowy - zastosowanie w kosmetyce
  9. Sezam - zastosowanie w kuchni

Właściwości lecznicze sezamu znano już w starożytnych Indiach, skąd powędrował na Bliski Wschód, do Afryki i pozostałych regionów Azji. W XVII jego zdrowotne działanie odkryto w Stanach Zjednoczonych. Obecnie sezam jest znany na całym świecie. Znalazł zastosowanie w lecznictwie, kosmetyce i kuchni, gdzie wykorzystuje się ziarna sezamu, które - w zależności od gatunku - mają kolor biały, czerwony, brązowy lub czarny. Największą popularnością cieszą się dwie odmiany - biała i czarna. Biały sezam charakteryzuje się lekko orzechowym, słodkim smakiem. Czarny sezam również jest słodki, lecz odznacza się znacznie intensywniejszym aromatem. Wszystkie odmiany ziaren sezamu łączy niezwykła odporność na jełczenie, którą zawdzięczają obecności sezamolu i sezamoliny - naturalnych przeciwutleniaczy. Dzięki nim ziarna sezamu - a także wytwarzany z nich olej sezamowy - wykazują także liczne właściwości lecznicze.

Sezam i olej sezamowy - właściwości antynowotworowe

Badania przeprowadzone na ludzkich komórkach białaczki limfatycznej wykazały, że stosowanie wyciągu z sezamu - sezamoliny - hamuje rozwój tych komórek, wywołując ich apoptozę (śmierć komórkową).

Z kolei inne badanie, przeprowadzone na złośliwych melanocytach pochodzenia ludzkiego, wykazało, że olej sezamowy hamuje selektywnie rozwój groźnego raka skóry - czerniaka.

Odkryto również, że ziarna sezamu to bogate źródło lignanów, które mogą hamować rozwój nowotworów wywołanych nieprawidłowym poziomem hormonów w organizmie, zwłaszcza raka piersi i prostaty.

Warto wiedzieć

Wartości odżywcze ziaren sezamu (w 100 g/jednej łyżeczce - 9 g )Wartość energetyczna - 573/52 kcalBiałko ogółem - 17.73/1.60 gTłuszcz - 49.67/4.47 gWęglowodany - 23.45 g/2.11 (w tym cukry proste 0.30/0.03)Błonnik - 11.8/1.1 gWitaminyTiamina – 0.791/0.071 mgRyboflawina – 0.247/0.022 mgNiacyna - 4.515/0.406 mgWitamina B6  - 0.790/0.071 mgKwas foliowy -  97/9 µgWitamina A – 9/1 IUWitamina E – 0.25/0.02 mgMinerałyWapń – 975/88 mgŻelazo - 14.55/1.31 mg Magnez - 351/32 mgFosfor - 629/57 mg Potas - 468/42 mgSód – 11/1 mg Cynk - 7.75/0.70 mg

Kwasy tłuszczowe

nasycone - 6.957/0.626 gjednonienasycone - 18.759/1.688 g    wielonienasycone - 21.773/1.960 gŹródło danych: USDA National Nutrient Database for Standard Reference

Sezam - bogactwo fitosteroli

Sezam jest jednym z najbogatszych źródeł fitosteroli. Są to roślinne sterole, które obniżają poziom złego cholesterolu, zapobiegając tym samym rozwojowi zmian miażdżycowych w naczyniach krwionośnych. Poza tym fitosterole zapobiegają niektórym rodzajom raka (np. rakowi prostaty).

Sezam zawiera najwięcej fitosteroli spośród wszystkich nasion.

Zawartość fitosteroli w oleju sezamowym to 360-473 mg/100 g². Więcej fitosteroli mają jedynie olej słonecznikowy, rzepakowy, sojowy i oliwa z oliwek. Z kolei w ziarnach sezamu znajduje się 231-1900 mg/100 g² fitosteroli. Tym samym zawierają ich najwięcej spośród wszystkich nasion.

Pozytywny wpływ na układ krwionośny ma też zawarta w sezamie sezamolina, która obniża poziom ciśnienia, stres oksydacyjny oraz zapobiega tworzeniu się zakrzepów. Tak wynika z badań przeprowadzonych na szczurach chorujących na nadciśnienie.

Ważne

Sezam może powodować alergię

Sezam może powodować alergię pokarmową. Po jego zjedzeniu mogą się pojawić objawy ze strony przewodu pokarmowego, takie jak nudności, wymioty, kurczowy ból brzucha, biegunka. Sezam jest groźny dla alergików także z innego powodu - należy (zaraz po orzeszkach ziemnych) do pokarmów najczęściej wywołujących zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny. Warto wiedzieć, że alergii na sezam może towarzyszyć alergia na mąki (pszenną, żytnią i owsianą), owoce kiwi oraz orzechy (tzw. alergia krzyżowa).

Sezam na mocne kości

Ziarna sezamu są skarbnicą wapnia, który jest podstawowym materiałem budulcowym kości i zębów. Wapń jest też niezbędny do prawidłowej pracy serca i układu naczyniowego, gdyż bierze udział w krzepnięciu krwi i przyczynia się do obniżania ciśnienia krwi. Dzienne zapotrzebowanie na wapń u kobiet i mężczyzn wynosi 800-1000 mg (w zależności od wieku). Tymczasem 100 g ziaren sezamu dostarcza aż 975 mg tego pierwiastka. To znacznie więcej niż szklanka mleka (300 mg).

Sezam na mokry kaszel

Sezam ma działanie wykrztuśne, dlatego w medycynie naturalnej stosuje się go przy mokrym, uporczywym kaszlu. Wystarczy do 250 ml wody dodać 15 g ziaren sezamu, łyżkę siemienia lnianego, szczyptę soli i trochę miodu. Taką mieszankę należy wypijać codziennie, by usunąć flegmę z dróg oddechowych.

Wyrażenie - sezamie, otwórz się! - wzięło się stąd, że dojrzałe ziarna sezamu pękają i otwierają się same.

Olej sezamowy na zaparcia

Olej sezamowy to sprawdzony, domowy sposób na zaparcia. Aby się o tym przekonać, należy do kubka wody dodać łyżkę miodu i odrobinę oleju sezamowego. Taką mieszankę należy wypijać codziennie przed śniadaniem.

Warto wiedzieć

Wartości odżywcze oleju sezamowego (w 100 g/jednej łyżce - 13,6 g)Wartość energetyczna - 884/120 kcalTłuszcz - 100.00/13.60 gWitaminyWitamina K -  13.6/1.8 µgWitamina E – 1.40/0.19 mg

Kwasy tłuszczowe

nasycone - 14.200/1.931 gjednonienasycone - 39.700/5.399 g    wielonienasycone - 41.700/5.671 gŹródło danych: USDA National Nutrient Database for Standard Reference

Polecamy
jesz co lubisz kulinaria

Autor: Time S.A

Zbilansowane dieta to klucz do zdrowia i lepszego samopoczucia. Skorzystaj z JeszCoLubisz, innowacyjnego systemu dietetycznego online Poradnika Zdrowie. Wybieraj spośród tysięcy przepisów na zdrowe i smaczne dania z wykorzystaniem dobrodziejstw natury. Ciesz się indywidualnie dobranym menu, stałym kontaktem z dietetykiem i wieloma innymi funkcjonalnościami już dziś!

Olej sezamowy na dolegliwości bólowe

Współczesna fitoterapia poleca stosowanie oleju sezamowego także w dolegliwościach bólowych. Sok ze startego imbiru należy zmieszać z taką samą ilością oleju sezamowego. Potem trzeba zamoczyć w mieszance bawełniane płótno i wcierać w bolące miejsce.

Sezam a cukrzyca

Sezam - podobnie jak siemię lniane i mak - na niski indeks glikemiczny (IG = 35), w związku z tym bez obaw mogą go spożywać osoby chore na cukrzycę.

Sezam jest bardzo kaloryczny - łyżeczka sezamu ma 52 kcal (573 kcal/100 g), a łyżka oleju sezamowego to aż 120 kcal (884 kcal/100 g).

Olej sezamowy - zastosowanie w kosmetyce

Wspomniany już sezamol jest aktywnym przeciwutleniaczem, który „wymiata” wolne rodniki z organizmu. W związku z tym olej sezamowy, a także kosmetyki z jego dodatkiem, zapewniają ochronę skóry przed procesami starzenia. Olej sezamowy mogą stosować także osoby posiadające cerę suchą, wymagającą regeneracji i intensywnego nawilżenia. Nie powinny po niego sięgać osoby z rozszerzonymi naczynkami, ponieważ rozgrzewa skórę. Poza tym olej sezamowy można stosować na włosy - dzięki niemu są gładsze, wzmocnione i dobrze się układają. Z kolei masaż całego ciała ciepłym olejem sezamowym oczyści organizm z toksyn oraz nada skórze blasku i jedwabistą gładkość.

Sezam - zastosowanie w kuchni

Ziarna sezamu można jeść surowe lub prażone. Można je uprażyć samemu, rozkładając na blasze i wypiekając w piekarniku w 175 st. C przez 10-15 minut lub do momentu, aż się lekko zarumienią.

Ziarna sezamu można dodawać do własnoręcznie pieczonego chleba, ciastek oraz muffinek. W połączeniu z tamaryszkiem, octem ryżowym i rozgniecionym czosnkiem stanowią doskonały sos do sałatek.

Sezam jest także głównym składnikiem słodkości. Te najbardziej znane to chałwa i sezamki.

PRZEPIS NA>>Domową chałwę

W kuchni Bliskiego Wschodu na bazie lekko podprażanych ziaren sezamu wytwarza się Tahini - masło (pastę) sezamowe, używane do przygotowywania wielu potraw, m.in. hummusu. Tahini jest także doskonałą alternatywą dla masła bądź margaryny.

PRZEPIS NA>>Hummus

Sezam jest także składnikiem gomasio, przyprawy nazywanej solą sezamową. Gomasio pochodzi z Japonii, gdzie jest używane zamiast tradycyjnej soli.

Warto wiedzieć
  • Olej sezamowy dodany nawet w bardzo małych ilościach do innych olejów roślinnych oraz tłuszczów utwardzonych może znacznie zwiększyć ich trwałość.
  • W sprzedaży są ziarna sezamu łuskane i niełuskane. Niełuskane ziarna sezamu należy przechowywać w szczelnie zamkniętym pojemniku, w suchym, ciemnym i chłodnym miejscu. Z kolei wyłuskane ziarna sezamu należy przechowywać w lodówce lub zamrażarce (aby zapobiec ich jełczeniu).
  • Nasiona sezamu warto zmielić bezpośrednio przed spożyciem lub gotowaniem, ponieważ poprawi to ich strawność. Podobny efekt da wcześniejsze namoczenie sezamu oraz jego podprażenie.

Bibliografia:

1. Grotto D., 101 produktów dla zdrowia i życia, przeł. Olejnik D., wyd. Vesper, Poznań 20102. Nowak A., Fitosterole w codziennej diecie, "Postępy Fitoterapii" 2011, nr 13. Szajdek A., Borowska J., Właściwości przeciwutleniające żywności pochodzenia roślinnego, "Żywność. Nauka. Technologia. Jakość" 2004, nr 4