WĄTROBA - jak o nią dbać

Wątroba często porównywana jest do wielkiej fabryki chemicznej, w której nieustannie zachodzą procesy ważne dla zdrowia i życia. Dlatego powinniśmy ją oszczędzać i dbać o nią. Oto zasady dietetyczne, o których należy pamiętać, by wątroba nie była przeciążana i nie dawała o sobie znać.

Jest największym narządem i jednym z najbardziej pracowitych. We wnętrzu wątroby znajdują się tysiące komórek zwanych hepatocytami, które spełniają dwa główne zadania. Po pierwsze – przetwarzają składniki odżywcze w substancje lepiej przyswajalne przez komórki ciała (np. skrobię na cukier prosty). Po drugie – odtruwają organizm z substancji toksycznych, które pochodzą np. z pożywienia lub są odpadami przemiany materii. Ponadto wątroba produkuje nie tylko żółć, niezbędną do trawienia (ok. półtora litra w ciągu doby), ale również heparynę (reguluje krzepliwość krwi) czy niektóre białka (odpornościowe). A poza tym jest jeszcze olbrzymim magazynem – gromadzi m.in. glikogen, który jest paliwem zapasowym” ustroju, przechowuje witaminy A, D, B₁₂ i znaczne ilości żelaza. Aby podołać tak ważnym zadaniom, wątroba musi być w dobrej kondycji. Jak o nią zadbać? To wcale nie takie trudne – oto dziesięć zasad, których trzeba przestrzegać.

Tłuszcz roślinny korzystny dla wątroby

Strawienie tłuszczu wymaga wzmożonego wydzielania żółci, zmuszając wątrobę do bardzo intensywnej pracy. Największym obciążeniem są tłuszcze zwierzęce bogate w cholesterol. Znacznie łatwiej jest wątrobie uporać się z tłuszczem rybim, zaś roślinny (oliwa, olej) jest dla niej wręcz korzystny – oczywiście w umiarkowanych ilościach.

Alkohol pij z umiarem, jeśli chcesz mieć zdrową wątrobe

Dla wątroby zabójcze są nawet niewielkie ilości alkoholu, jeśli tylko jest pity systematycznie. Po pewnym czasie dochodzi do uszkodzeń hepatocytów, w miąższu wątroby tworzą się zwłóknienia, czyli dochodzi do marskości tego organu. Dlatego po alkohol, nawet ten słaby, można sięgać tylko od czasu do czasu.

Wątroba prawidłowo pracuje, jeśli nie jest przeciążana

Zamiast 3 dużych posiłków, w ciągu dnia zjedz 5 lub 6 mniejszych. W ten sposób nie zmusisz wątroby do nadmiernego wysiłku i umożliwisz jej prawidłowe wywiązywanie się z zadań oczyszczania oraz właściwej przemiany materii.

Warzywa dobre dla wątroby

Korzystne są zwłaszcza te, które zawierają dużo witamin B₁, B₂, B₆ i PP (np. kapusta, brokuły, soja, kukurydza, sałata), ważnych dla prawidłowej przemiany materii. W warzywach jest też dużo błonnika usprawniającego trawienie. Najlepsze dla wątroby są warzywa gotowane, z surowymi lepiej nie przesadzać. Trzeba także uważać na świeży czosnek, bo zawarta w nim duża ilość związków siarki może podrażnić wątrobę.

Pośpieszne jedzenie zbytnio obciąża wątrobę

Posiłek zjedzony w pośpiechu i połykanie dużych, źle pogryzionych kęsów obciąża nie tylko żołądek, ale cały przewód pokarmowy. Dlatego jadaj w spokoju i dokładnie żuj. Wtedy wątroba zdąży dostarczyć ilość żółci niezbędną do trawienia pokarmu i wyłapać szkodliwe substancje.

Przyprawy służą wątrobie

Nie tylko dodają smaku i aromatu potrawom, ale czynią je też lżej strawnymi. Wątrobie najbardziej przysłużą się: majeranek, jałowiec, tymianek i mięta (pobudzają wydzielanie soków żołądkowych, ułatwiają trawienie tłuszczów), kminek oraz oregano (działają rozkurczowo na przewody żółciowe, regulując dopływ żółci do dwunastnicy, wzmagają wydzielanie soku żołądkowego). Umiarkowanie natomiast używać należy tych przypraw, które często podrażniają przewód pokarmowy – pieprzu, curry, cząbru, ostrej papryki oraz musztardy i octu, szczególnie spirytusowego.

Jeśli chcesz uniknąć dolegliwości ze strony wątroby, odchudzaj się z głową

Niedomagania wątroby mogą przyczyniać się do nadwagi, ta zaś prowadzić do stłuszczenia tego narządu i jeszcze bardziej nasilać zaburzenia w jego pracy, np. w wydzielaniu żółci. Stąd właśnie kamica żółciowa dotyka przede wszystkim osoby otyłe. Dlatego jedno z głównych zaleceń w profilaktyce tej choroby brzmi: zrzucić nadwagę. Nie stosuj jednak ostrych diet, które powodują szybką utratę wagi. Dochodzi wtedy do nadmiernego zagęszczenia żółci w pęcherzyku żółciowym i… tworzą się kamienie.

Zioła, które służą wątrobie

Wątrobie służą wyciągi z ziół o działaniu hepatoprotekcyjnym (ochraniającym komórki wątroby), np. z nasion ostropestu plamistego i ziela karczochów. Ostropest zawiera silimarynę – substancję, która ponadto zwiększa zdolności regeneracyjne komórek wątroby, działa żółciotwórczo, przeciwzapalnie i odtruwająco, natomiast karczoch dostarcza cynareiny mającej działanie żółciopędne, przyspieszającej odtruwanie i regenerującej miąższ wątroby. 
Poza ziołowymi są również inne preparaty „wątrobowe”, zawierające m.in. asparaginian ornityny (przyspiesza procesy odtruwania i regeneruje hepatocyty) czy fosfolipidy (ułatwiają odbudowę błon uszkodzonych komórek wątroby).

Niektóre leki szkodzą wątrobie

Wcześniej czy później, zażyty lek „przechodzi” przez wątrobę, a niektóre właśnie w niej ulegają różnym przemianom. Efektem tych przemian mogą być toksyny, czasem bardzo szkodliwe dla samej wątroby. Farmaceutykami, które nadużywane mogą prowadzić do uszkodzenia komórek wątroby, są zwłaszcza leki przeciwzapalne i przeciwbólowe, antybiotyki, a także środki zawierające hormony płciowe.

Warto się zaszczepić przed żółtaczką

Wirusem wywołującym zapalenie wątroby typu B możesz zarazić się u dentysty, kosmetyczki, czy choćby w ambulatorium podczas zabiegu źle wysterylizowanymi narzędziami. A infekcja – w skrajnych przypadkach – może prowadzić nawet do marskości lub raka wątroby. Dlatego warto się zaszczepić, bo to jedyna naprawdę skuteczna ochrona przed groźnym wirusem.

miesięcznik "Zdrowie"