Suplementy diety po operacjach bariatrycznych

Suplementy to niezbędny składnik diety pacjenta po operacji bariatrycznej. Zabiegi te wykonuje się u chorych na otyłość II i III stopnia. Polegają one na m.in. ograniczeniu wchłaniania przez organizm składników odżywczych czerpanych z pożywienia. U pacjentów bariatrycznych stosowanie suplementów diety - witamin i minerałów - jest więc konieczne do końca życia. Rodzaj suplementu, jego dawkę i drogę podania dopasowuje się do każdego pacjenta. Jakie suplementy stosuje się po operacjach bariatrycznych?

Spis treści

1. Witamina D po operacji bariatrycznej
2. Witamina B1 (tiamina) po operacji bariatrycznej
3. Witamina B12 (kobalamina) po operacji bariatrycznej
4. Kwas foliowy po operacji bariatrycznej
5. Cynk po operacji bariatrycznej
6. Wapń po operacji bariatrycznej
7. Żelazo po operacji bariatrycznej

Dlaczego suplementacja po operacjach bariatrycznych jest zalecana? Bo operacje bariatryczne mogą spowodować u pacjentów po takich zabiegach niedobór niektórych witamin i mikroelementów. U wielu pacjentów już przed operacją stwierdza się niedobory żywieniowe, a sama operacja dodatkowo sprzyja powstawaniu nowych niedoborów

Wymioty występujące wkrótce po operacji, zmniejszenie powierzchni wchłaniania jelita, jak też nieodpowiedni dobór pokarmów stanowią przyczynę niedożywienia białkowo-kalorycznego. Z wielu badań wynika, że spożycie białka po operacjach bariatrycznych wynosi zazwyczaj ok. 0,5g białka/1 kg należnej masy ciała, a pacjenci nie są w stanie zrealizować zalecenia przyjmowania ilości pokarmu, która zawierałaby 1-1,5g białka /kg należnej mc. (60-80 g białka /dobę). W takich przypadkach warto rozważyć suplementację odżywkami białkowymi z wysoką zawartością białka i niską zawartością tłuszczu.

Jak zachowuje się układ pokarmowy po operacji bariatrycznej? Posłużmy się przykładami 2 zabiegów:

• Rękawowa (mankietowa) resekcja żołądka - po tej operacji żołądek jest mniejszy, wydziela mniej enzymów trawiennych i kwasu solnego, w efekcie czego trawienie pożywienia jest niepełne, a wchłanianie upośledzone. W związku z mniejszym wydzielaniem kwasu solnego i czynnika wewnętrznego, następuje zwiększone ryzyko niedoboru np. witaminy B12 i żelaza.

• Wyłączenie żołądkowe - po tej operacji pozostaje jedynie niewielka część żołądka i skraca się jelito cienkie. W związku z tym, zarówno spożywanie pożywienia, trawienie, jak i wchłanianie w skróconym odcinku jelita są znacznie ograniczone. Na początkowym odcinku jelita cienkiego zachodzi najbardziej aktywne wchłanianie wapnia, witaminy D, żelaza i miedzi. Także po tym typie operacji bezwzględnie konieczne jest przyjmowanie odpowiednio zwiększonych i dobrze dobranych dawek niektórych witamin i minerałów.

Aby zapobiec powstawaniu niedoborów w organizmie, do diety pacjentów po operacjach bariatrycznych włącza się suplementację, w skład której wchodzą przede wszystkim:

• witamina D,
• witamina B1,
• witamina B12,
• kwas foliowy,
• cynk,
• wapń,
• żelazo.

Witamina D po operacji bariatrycznej

Witamina D wspomaga wchłanianie wapnia, który jest niezbędny w procesie budowy mocnych kości. Jej niedobór po operacji bariatrycznej związany jest ze zmniejszeniem wchłanialności w jelicie cienkim (ominięcie, zmniejszony kontakt tłuszczu z solami żółciowymi). Po operacjach bariatrycznych, wchłanianie może być zredukowane nawet o 40%, a niedobór witaminy D może doprowadzić do ogólnego osłabienia organizmu i dysfunkcji układu nerwowego. Zwykle zaleca się przyjmowanie od 2000 j.m. witaminy D na dobę. Przed rozpoczęciem suplementacji tą witaminą, warto jednak wykonać badania laboratoryjne, aby ustalić z lekarzem lub dietetykiem jej indywidualną dawkę.

Witamina B1 (tiamina) po operacji bariatrycznej

Niedobór tiaminy może wystąpić po operacji bariatrycznej z powodu zmniejszonej produkcji kwasu żołądkowego, ograniczenia spożycia żywności i częstych wymiotów. To może doprowadzić do problemów nerwowych i utraty pamięci. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B1 wynosi od 1,1 do 1,3 mg.

Witamina B12 (kobalamina) po operacji bariatrycznej

Zaburzenie wchłaniania witaminy B12 po operacji bariatrycznej to reakcja na usunięcie części żołądka. Zmniejsza się wchłanianie w końcowym odcinku jelita krętego z powodu niedoboru czynnika wewnętrznego. Dodatkowo, zmniejszona produkcja kwasu solnego (enzymów żołądkowych i trzustkowych) upośledza uwalnianie witaminy B12 z połączeń z białkiem. Optymalnym sposobem suplementacji tej witaminy jest przyjmowanie jej w postaci tabletek podjęzykowych lub zastrzyków domięśniowych. Dawkowanie to: 350–500 µg doustnie lub 1000 µg i.m. raz w miesiącu.

Ocena wysycenia organizmu tą witaminą niezbędna jest przynajmniej raz w roku.

Kwas foliowy po operacji bariatrycznej

Kwas foliowy zapobiega anemii, niektórym nowotworom i chorobom serca. Osoba, która przeszła operację bariatryczną, powinna przyjmować 400 mikrogramów kwasu foliowego dziennie.

Cynk po operacji bariatrycznej

Minerał ten jest podstawowym budulcem włosów, skóry i zębów. Jego dzienne zapotrzebowanie to 8-11 mg. Pamiętajmy jednak, że preparaty cynku stosujemy tylko w przypadku niedoboru tego minerału. Zażywanie profilaktyczne cynku, tak "na wszelki wypadek" jest niewskazane, a jego suplementację rozważa się w przypadku m.in. wypadania włosów, zaburzeń smaku, zaburzeń erekcji. 

Wapń po operacji bariatrycznej

Po operacjach bariatrycznych możemy być narażeni na ryzyko wystąpienia chorób kości. Aby temu zapobiec, należy wysycać organizm ok. 1200 mg wapnia na dobę. Jego niedobory po operacjach bariatrycznych związane są ze zmniejszonym wchłanianiem go w dwunastnicy i górnym odcinku jelita cienkiego. Najwłaściwszą preferowaną postacią jest cytrynian wapnia, gdyż jego wchłanianie nie zależy od kwasowości soku żołądkowego. Warto przy tym pamiętać, że wchłanianie wapnia i witaminy D mogą zmniejszać produkty zawierające szczawiany, alkohol, kawa.

Żelazo po operacji bariatrycznej

Niedobór żelaza jest najczęstszą przyczyną anemii po operacji bariatrycznej. Problem ten powstaje z dwóch powodów. Pierwszym z nich jest zmniejszenie wydolności przewodu pokarmowego w przyswajaniu żelaza. A drugim nietolerowanie przez organizm czerwonego mięsa, jednego z najbogatszych źródeł przyswajalnego żelaza. Ryzyko wystąpienia anemii, zwłaszcza po operacji bariatrycznej typu gastric by-pass jest większe u kobiet chorych na otyłość, które miesiączkują. W przypadku anemii po operacji bariatrycznej, należy przyjmować 65–80 mg żelaza na dobę. W uzupełnianiu jego niedoborów w organizmie pomoże witamina C, która zwiększa wchłanianie tego pierwiastka nawet kilkakrotnie. Z kolei wapń zmniejsza wchłanianie żelaza, dlatego te dwa suplementy należy przyjmować z zachowaniem 2 godzinnej przerwy.

Magdalena Gajda

Specjalistka ds. choroby otyłości i dyskryminacji osób chorób na otyłość. Prezes Fundacji Osób Chorych na Otyłość OD-WAGA, Społeczny Rzecznik Praw Osób Chorych na Otyłość w Polsce oraz przedstawicielka Polski w Europejskiej Koalicji na Rzecz Osób Żyjących z Otyłością. Z zawodu – dziennikarka specjalizująca się w tematyce zdrowotnej, a także specjalistka PR, komunikacji społecznej, storytellingu i CSR. Prywatnie – od dzieciństwa chora na otyłość, po operacji bariatrycznej w 2010 r. Waga wyjściowa – 136 kg, waga obecna – 78 kg.