Najważniejszy, aby wzmocnić odporność i serce. Ale nie jest dla każdego

Zapobiega chorobom układu sercowo-naczyniowego, wspiera procesy widzenia oraz wycisza skórne reakcje alergiczne. Oprócz tego jest bogaty w kwasy omega-3 i uodparnia przed patogenami. O czym mowa? O dobroczynnych właściwościach tranu.

Tran, to olej pozyskiwany z wątroby dorsza oraz ryb dorszowatych. Osoby dorosłe i dzieci, które uczęszczały do szkół w latach 60. XX wieku, z pewnością pamiętają ten specyfik, który miał wspierać odporność organizmu. Choć popularność tranu nieco osłabła, to w ostatnich latach powrócił on na salony, zdobywając serca nie tylko rodziców, ale także innych grup wiekowych. Dziś stanowi on prawdziwy hit w aptekach, a jego rosnąca popularność sprawia, że wiele osób zastanawia się, jakie dokładnie posiada właściwości i jak najlepiej podawać go dzieciom oraz dorosłym.

Oleje rybne, w tym przede wszystkim tran, zyskują na popularności jako część codziennej suplementacji zarówno dzieci, jak i dorosłych. Tran jest najbardziej znanym olejem rybnym i cieszy się dużym uznaniem w aptekach. Warto jednak zaznaczyć, że nie wszystkie oleje rybne są tranem. To miano przysługuje jedynie olejowi pochodzącemu z wątroby dorsza i ryb dorszowatych.

Czy tran coś daje?

Tran jest nie tylko źródłem witamin A i D, ale także dostarcza niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, takich jak EPA, DHA oraz omega-6. Jedna porcja tranu o masie 1000 mg zawiera około 144 mg EPA, 107 mg DHA, 800 µg witaminy A i 10 µg witaminy D.

W Polsce tran zdobył popularność w latach 60. XX wieku i cieszył się szczególnym uznaniem w okresie PRL-u, kiedy to stosowano go w celu wzmocnienia odporności organizmu. Później jego popularność nieco osłabła, ale kilka lat temu znów nabrał rozpędu. Obecnie w Internecie można znaleźć wiele zapytań dotyczących tego, jaki tran jest polecany dla dzieci, jak go stosować i jakie korzyści można osiągnąć, przyjmując go regularnie. Dlatego też warto bliżej przyjrzeć się właściwościom zdrowotnym tranu oraz dowiedzieć się, kto powinien go spożywać, a kto lepiej powinien się powstrzymać.

Na co dobry jest tran?

• Tran dla odporności dzieci i dorosłych: Codzienna suplementacja tranem jest powszechna, zwłaszcza wśród najmłodszych mieszkańców krajów nordyckich. Jedno badanie wykazało, że taka suplementacja w okresie ciąży i niemowlęctwa może zmniejszać ryzyko wystąpienia astmy u dzieci w wieku szkolnym. Dodatkowo, nienasycone kwasy tłuszczowe, takie jak te zawarte w tranie, są niezbędne do produkcji hormonów przeciwzapalnych, co wzmacnia funkcjonowanie układu odpornościowego. Witamina A, obecna w tranie, wpływa na regenerację błon śluzowych, co utrudnia przenikanie patogenów do organizmu. Coraz więcej badań sugeruje także korzystny wpływ witaminy D na wzmocnienie odporności. Tran najlepiej podawać w okresach między zachorowaniami, zwłaszcza po zakończeniu kuracji antybiotykowej. Wtedy może skuteczniej wspierać naturalne mechanizmy obronne organizmu.
• Wpływa na poprawę nastroju: Kwasy tłuszczowe omega-3, zwłaszcza kwas DHA, są ważnymi składnikami odżywczymi dla mózgu. Badania wskazują, że kwasy omega-3 mogą pomagać w zmniejszaniu uczucia lęku i poprawiać funkcje poznawcze. Badanie przeprowadzone na niemalże 22 tysiącach uczestników wykazało, że osoby regularnie przyjmujące tran miały mniejsze objawy depresji. Inne badanie kliniczne, przeprowadzone na studentach medycyny, wykazało, że suplementacja kwasami tłuszczowymi omega-3 przez 12 tygodni zmniejsza stan zapalny i przyczynia się do zmniejszenia poziomu lęku. Mimo że część badań nie potwierdziła znaczącego związku między suplementacją omega-3 a poprawą nastroju, to jednak konieczne są dalsze badania w celu pełnego zrozumienia mechanizmów leżących u podstaw tych związków.
• Tran a reumatoidalne zapalenie stawów: Kwasy omega-3 i witamina D zawarte w tranie mogą także wpływać korzystnie na łagodzenie objawów u osób cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów. Kwasy omega-3 mogą pomagać w zmniejszeniu bólu związanego z RZS i potencjalnie zmniejszyć potrzebę stosowania niektórych leków. Badanie nawyków żywieniowych, przeprowadzone na 32 tysiącach kobiet w średnim wieku, wykazało, że u kobiet, które spożywały przynajmniej jedną porcję tłustych ryb w tygodniu, ryzyko wystąpienia reumatoidalnego zapalenia stawów było o 29% mniejsze w porównaniu do kobiet, które rzadko lub wcale nie jadły tłustych ryb.
• Wspiera pamięć i funkcje poznawcze: Dzięki bogactwu w kwasy tłuszczowe omega-3, tran może także wpływać korzystnie na funkcje poznawcze, w tym na pamięć. Badania opublikowane w czasopiśmie "Nutrition" sugerują, że suplementacja kwasami tłuszczowymi omega-3 przez pięć tygodni może potencjalnie poprawić funkcje poznawcze u osób w wieku od 51 do 72 lat. Przegląd badań, opublikowany w 2018 roku, wykazał, że suplementacja kwasami omega-3 koreluje z poprawą funkcji poznawczych, szczególnie u osób, które miały niski początkowy poziom tych kwasów tłuszczowych w organizmie.
• Wspomaga zdrowie serca: Najważniejszymi składnikami tranu są niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3. Ludzki organizm nie jest w stanie samodzielnie ich syntetyzować, dlatego są one niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Kwasy EPA i DHA, zawarte w tranie, są korzystne dla serca, a liczne badania sugerują, że mogą one pomóc w obniżeniu poziomu trójglicerydów, obniżeniu stężenia cholesterolu całkowitego oraz zwiększeniu stężenia cholesterolu HDL, a także obniżeniu ciśnienia krwi. Wysoki poziom cholesterolu całkowitego oraz nadciśnienie są dwoma głównymi czynnikami ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, które mogą prowadzić do zawału serca lub udaru mózgu. Mimo że większość badań sugeruje, że spożywanie tranu może obniżać ryzyko chorób serca, to jednak potrzebne są dalsze badania, aby potwierdzić jego skuteczność jako środka zapobiegawczego.
• Tran dla zdrowia oczu: Tran jest bogatym źródłem witaminy A, która korzystnie wpływa na zdrowie oczu. Odpowiednia podaż witaminy A może zmniejszać ryzyko rozwoju jaskry i zwyrodnienia plamki żółtej. Jednak warto pamiętać, że nadmiar witaminy A może być toksyczny, dlatego nie zaleca się przesadnej suplementacji tym składnikiem, zwłaszcza kobietom w ciąży. W takim przypadku warto rozważyć inne preparaty zawierające kwasy omega-3.
• Wspiera zdrowie kości: Olej z wątroby dorsza jest cennym źródłem witaminy D, która korzystnie wpływa na wchłanianie wapnia w jelitach. Zarówno wapń, jak i witamina D mają pozytywny wpływ na zdrowie kości, co może pomóc w zmniejszeniu utraty tkanki kostnej wraz z wiekiem.

Czy warto dawać dzieciom tran?

Podawanie tranu dzieciom może być korzystne dla ich ogólnego rozwoju. Nienasycone kwasy tłuszczowe są niezbędne do prawidłowego rozwoju mózgu i układu nerwowego, wpływają na rozwój psychoruchowy oraz na zdrowie narządu wzroku. Witamina A, obecna w tranie, ma pozytywny wpływ na wzrok, skórę, włosy i paznokcie, a także może wspomagać układ odpornościowy. Natomiast witamina D jest niezbędna do prawidłowego rozwoju kości i zębów u niemowląt i małych dzieci, wpływając również korzystnie na układ nerwowy, krążenia i odporność.

Przed podaniem tranu niemowlętom i małym dzieciom, warto upewnić się, że pochodzi on z zaufanego źródła. Krótsza lista składników jest zazwyczaj lepsza. Należy także sprawdzić tabelę wartości odżywczych, zwłaszcza jeśli chodzi o witaminy A i D.

Tran jest powszechnie podawany dzieciom po ukończeniu przez nie 4. roku życia, choć dostępne są także specjalne preparaty dostosowane do młodszych dzieci.

Co jest lepsze tran w płynie czy w kapsułkach?

Tran jest dostępny zwykle w postaci kapsułek lub oleju do spożycia. Dawka zależy od konkretnego suplementu lub leku. W przypadku kapsułek zwykle zaleca się przyjmowanie 2-3 kapsułek dziennie, natomiast w przypadku tranu w płynie zalecana dawka wynosi 2,5-5 ml dziennie.

Warto zwrócić uwagę na zawartość kwasów omega-3 w konkretnym produkcie i dostosować dawkę do własnych potrzeb. Kobiety w ciąży i karmiące piersią powinny dostarczać przynajmniej 200 mg kwasów omega-3 dziennie, a w przypadku rzadkiego spożywania ryb dawka może wynosić od 400 do 600 mg na dobę. Przy tym należy również monitorować spożycie witaminy A, które dla ciężarnych kobiet wynosi 770 µg, a dla kobiet karmiących piersią 1300 µg dziennie. Nadmiar witaminy A w ciąży może prowadzić do wad rozwojowych płodu.

W przypadku niemowląt i małych dzieci zalecana dzienne dawka kwasów tłuszczowych wynosi 100 mg, a dla dzieci starszych około 250 mg.

Kto nie może brać tranu?

Mimo że olej z wątroby dorsza jest stosunkowo bezpieczny do spożycia, o ile pochodzi z pewnych źródeł, istnieją pewne przeciwwskazania do jego stosowania. Osoby cierpiące na kamicę nerkową nie powinny spożywać tranu, ponieważ ryby i produkty z ryb dorszowatych, w tym tran, mogą być niewskazane w ich przypadku.

Dodatkowo, tran nie jest polecany osobom z hiperkalcemią (podwyższonym poziomem wapnia we krwi). Osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe powinny także być ostrożne, ponieważ kwasy omega-3 zawarte w tranie mogą zwiększać działanie tych leków i wydłużać czas krzepnięcia krwi.

Warto również zachować ostrożność, jeśli oprócz tranu przyjmujemy inne suplementy witaminowe. Istnieje ryzyko, że spożywamy nadmiar witamin, takich jak witamina A i D, co może prowadzić do negatywnych skutków zdrowotnych. Warto więc dokładnie przeczytać ulotki wszystkich suplementów, które przyjmujemy, i zwrócić uwagę na zawarte w nich składniki.

Tran jest źródłem wielu cennych składników odżywczych, takich jak kwasy tłuszczowe omega-3, witaminy A i D, które korzystnie wpływają na zdrowie serca, układu nerwowego, odporność, zdrowie kości, oczy i wiele innych aspektów organizmu. Jednak przed rozpoczęciem suplementacji tranem zawsze warto skonsultować się z lekarzem, zwłaszcza jeśli istnieją jakiekolwiek obawy lub przeciwwskazania. Ponadto należy przestrzegać zalecanych dawek i dbać o zrównoważoną dietę, aby osiągnąć optymalne korzyści zdrowotne płynące z przyjmowania tranu.

Romana Makówka