Piłka nożna – historia, zasady, rodzaje rozgrywek, najlepsi zawodnicy

Piłka nożna (futbol) jest obecnie najpopularniejszym sportem drużynowym na świecie. Każdy chłopiec marzy, aby w przyszłości grać dla jednej z wielkich drużyn i stać się piłkarskim idolem. Od najmłodszych lat oglądamy w telewizji gwiazdy piłki nożnej, które czarują na boisku swoimi umiejętnościami - kiedyś Zidane, Ronaldinho, obecnie Robert Lewandowski czy Lionel Messi. Poznaj historię tej widowiskowej dyscypliny i zasady gry w futbol.

Spis treści

1. Czym jest piłka nożna (futbol)?
2. Historia piłki nożnej
3. Zasady gry w piłkę nożną
4. Rodzaje rozgrywek i federacje piłki nożnej na świecie
5. Najlepsi zawodnicy piłki nożnej w historii

Piłka nożna to sport, który rozpala wyobraźnię milionów ludzi. Imiona piłkarzy są znane przez fanów na całym świecie, są oni wzorami do naśladowania. Zarabiają gigantyczne pieniądze i stanowią synonim sukcesu.

Poznajmy bliżej historię piłki nożnej. W artykule będziecie mogli poznać jej podstawowe zasady, rodzaje rozgrywek futbolowych oraz najlepszych piłkarzy, którzy nawet po wielu latach od zejścia z boiska są wciąż obecni są w pamięci swoich fanów.

Czym jest piłka nożna (futbol)?

Celem gry w piłkę nożną jest wbicie jak największej liczby goli do bramki przeciwników. W tym celu stosuje się rozmaite strategie i taktyki, ponadto duże znaczenie ma też indywidualna skuteczność zawodników.

Jednak piłka nożna to nie tylko gra, ale także fenomen kulturowy. Z całą pewnością potrafi zarówno łączyć, jak i dzielić fanów na całym świecie. Dla wielu ludzi stanowi wręcz nałóg. Pragną oni oglądać poczynania swojej ulubionej drużyny czy reprezentacji kraju i wiedzą wszystko o każdym z zawodników. Nie ma w tym nic złego. Pod warunkiem, że fani ci umieją cieszyć się z piłkarskiego święta, jakim jest mecz ich drużyny z innymi, także z rywalami.

Czym zatem w istocie jest piłka nożna, oprócz bycia dyscypliną sportową? Pełni rolę kulturotwórczą. Potrafi znosić granice międzyludzkie i łączyć różne kultury oraz osoby różnych wyznań. Podczas meczu, kiedy kibicują oni tej samej drużynie, nic innego nie ma znaczenia. Jest to na tyle niesamowite, że wielu wybitnych pisarzy, historyków oraz kulturoznawców poświęca całe książki tematyce piłki nożnej. Nie obejdzie się niestety także bez politycznych aspektów. Piłka nożna bardzo często wpływała na politykę. Na stadionach rozpoczynały się ruchy oporu przeciw rządom, przeciw niechcianym ustawom i rozporządzeniom. Politycy wykorzystują mecze do pokazania się z lepszej strony, do przebywania wśród zwykłych obywateli i rozmowy z nimi.

Piłka nożna ma też walor wychowawczy. Uczy najmłodszych jak grać uczciwie i jak przełamywać własne słabości. Wskazuje drogę ku wielkości oraz uczy szacunku do rywala.

Czytaj także: Test: jakim jesteś kibicem?

Historia piłki nożnej

Piłka nożna w formie, jaką znamy obecnie, narodziła się na Wyspach Brytyjskich. Pierwsze reguły futbolu ustalone zostały w 1848 roku w Cambridge.

Jednak już wcześniej grano w różne gry o podobnych zasadach, między innymi w Azji. Pierwsze piłki były wykonane ze zwierzęcych pęcherzy. Z czasem zarówno sama gra, jak i piłka do niej przeznaczona ewoluowały. Sport ten stawał się coraz bardziej popularny wśród uczniów brytyjskich uniwersytetów.

Za datę zapoczątkowania dyscypliny zwanej piłką nożną w formie, w jakiej znamy ją dziś, uznaje się często datę 24 października 1857 roku. Tego dnia powstał Sheffield Football Club uznawany za najstarszy klub piłkarski na świecie. 13 lat później natomiast został utworzony angielski związek piłki nożnej o nazwie FA (The Football Association). W 1871 roku przeprowadzone zostały pierwsze krajowe rozgrywki piłkarskich FA CUP, w których udział wzięło 15 zespołów. Rok później powstała podobna organizacja w Szkocji i rozegrano pierwszy na świecie mecz międzypaństwowy zakończony remisem 0:0.

Piłka nożna szybko stała się sportem narodowym Wielkiej Brytanii. Dzięki niej dokonało się wiele pozytywnych przemian społecznych. Pierwsze mistrzostwa świata zostały rozegrane w Urugwaju w 1930 roku. Zwyciężyli gospodarze. Organizacją, która trzymała wtedy pieczę nad zawodami, była FIFA - tak jest zresztą do dziś.

Czytaj też: Anna Lewandowska - co je i jak ćwiczy? Sekrety wyglądu Anny Lewandowskiej

Zasady gry w piłkę nożną

• Wymiary boiska, bramek i piłki

Boisko do piłki nożnej ma wymiary prostokąta o szerokości od 45 do 90 m i długości od 90 do 120 m (przy jednoczesnym zastrzeżeniu, że boisko nie może być kwadratem, dla meczów międzynarodowych od marca 2008 roku FIFA ustanowiła wymiary boisk 105x68). Po przeciwległych stronach pola gry, na środku linii bramkowych, ustawione są bramki o szerokości między wewnętrznymi krawędziami słupków 7,32 m i wysokości dolnej krawędzi poprzeczki od podłoża 2,44 m. Zawody są rozgrywane piłką, która powinna mieć obwód nie mniejszy niż 68 cm i nie większy niż 70 cm, a jej masa powinna wynosić od 410 do 450 gramów. Przy rozpoczęciu zawodów ciśnienie powietrza we wnętrzu piłki musi wynosić od 0,6 do 1,1 atmosfery.

• Skład drużyny piłkarskiej

Każda z drużyn wybiega na murawę w składzie 11 zawodników. Z czego jeden z nich jest bramkarzem i ma prawo na powierzchni pola karnego dotykać piłką rękoma. Pozostali w różnych ustawieniach tworzą trzy linie: obrońców, pomocników oraz napastników. Podczas meczów rankingowych oraz turniejowych trener może dokonać tylko 3 zmian. Zawodnik, który zszedł boiska, nie może już na nie powrócić w trakcie spotkania.

• Wykroczenia

Zasady piłki nożnej definiują szereg wykroczeń, za które zawodnik może zostać ukarany żółtą bądź czerwoną kartką. Drużyna natomiast w ramach rekompensaty za przewinienie przeciwnika dostaje rzut wolny lub karny.

Żółta kartka stanowi ostrzeżenie dla zawodnika, a dostaje się ją za nieprzepisowe zagranie. Sędzia może ją wyciągnąć jako karę za nieczyste zagranie lub niesportowe zachowanie. Dwie żółte kartki w takcie meczu wykluczają zawodnika z dalszej rywalizacji i zmuszają zespół do gry w osłabieniu.

Kartka czerwona natomiast od razu wymusza zejście zawodnika z boiska. Sędzia może ją wyciągnąć za faul z premedytacją, bardzo niesportowe zachowanie lub umyślne łamanie przepisów. Zawodnik, który dostał dwie żółte bądź czerwoną kartkę nie może wrócić na boisko ani zostać zmieniony, przez co drużyna musi grać z jednym piłkarzem mniej.

Sprawdź: Ile trwa pauza po czerwonej kartce?

• Rzuty

Rzut rożny dyktowany jest dla drużyny, jeśli piłka opuści linię końcową boiska po dotknięciu zawodnika drużyny przeciwnej pod swoją bramką. W sytuacji odwrotnej grę wznawia bramkarz z dystansu 5 metrów od własnej bramki.

Rzut z auto jest wznowieniem gry po wyjściu piłka poza linię boczną boiska. Rozpoczyna drużyna, której zawodnik nie dotknął piłki jako ostatni.

• Faul

Faul jest to nieprzepisowe odebranie piłki przeciwnikowi, bądź blokowanie go kiedy piłki nie posiada. Karą za to przewinienie jest rzut wolny, a dodatkowo może być także kartka. Rzut karny natomiast dyktowany jest jeśli zawodnik został sfaulowany w polu karnym przeciwnika. Wykonuje się go z jedenastu metrów od bramki. W tym czasie w polu karnym może być tylko bramkarz oraz wykonawca.

• Spalony

W celu wytłumaczenia, czym jest pozycja spalona posłużę się definicją: „Pozycja spalona to sytuacja, gdy podczas podania piłkarz danej drużyny znajduje się na stronie boiska należącej do drużyny przeciwnej i jest bliżej linii bramkowej drużyny przeciwnej niż piłka oraz bliżej niż przedostatni zawodnik drużyny przeciwnej i ma wpływ na przebieg akcji.”

Czytaj też: Co to jest spalony? Prosta definicja

Rodzaje rozgrywek i federacje piłki nożnej na świecie

Każdy kraj posiada własną krajową federację. W przypadku Polski jest to PZPN, czyli Polski Związek Piłki Nożnej, którego przewodniczącym jest Zbigniew Boniek, niegdyś czołowy polski piłkarz.

Na świecie istnieją także federacje kontynetalne. W Europie jest to UEFA, której przewodniczy inny wybitny piłkarz, Francuz Michel Platini. Skrót UEFA ozancza Unia Europejskich Związków Piłkarskich (ang. Union of European Football Associations).

Światową organizacją jest wspomniana już FIFA, czyli Międzynarodowa Federacja Piłki Nożnej (fr. Fédération Internationale de Football Association).

Aktualnie wymienić można wiele rodzajów rozgrywek piłkarskich. Najbardziej powszechnymi i najczęstszymi są krajowe rozgrywki. W ich skład wchodzą różne ligi. Najważniejsza zawsze jest tak zwana ekstraklasa, jej zaplecze stanowi druga liga. W zależności od kraju, poziomu lig może być kilka. Drużyny w poszczególnych ligach rywalizują o zwycięstwo w rozgrywkach. W najważniejszej lidze natomiast o tytuł mistrza kraju. W ramach rozgrywek ligowych można również spotkać turniej o puchar danego kraju rozgrywany pomiędzy co najmniej dwoma poziomami lig.

W skali międzynarodowej mamy natomiast różne turnieje. Najważniejsze to Liga Mistrzów, w których występują najlepsze europejskie zespoły oraz zaplecze tych rozgrywek, czyli Liga Europy. Dodatkowo istnieją jeszcze rozgrywki zwane Klubowymi Mistrzostwami Świata (ang. FIFA Club World Cup). Rywalizuje w nich siedem drużyn piłkarskich: zwycięzca Ligi Mistrzów UEFA, zwycięzca Copa Libertadores, zwycięzca Afrykańskiej Ligi Mistrzów, zwycięzca Ligi Mistrzów CONCACAF, zwycięzca Ligi Mistrzów OFC, Azjatyckiej Ligi Mistrzów i mistrz państwa w którym odbywają się KMŚ.

W formie reprezentacyjnej mamy mistrzostwa Europy oraz mistrzostwa każdego kontynentu. Wcześniej rozgrywane są mecze eliminacyjne do tych rozgrywek. Identyczne zasady eliminacji dotyczącą Mistrzostw Świata. Reprezentacje rozgrywają również mecze towarzyskie. Niedawno powstał pomysł stworzenia ligi, w której mecze będą rozgrywać właśnie reprezentacje krajowe.

Czytaj także: Ćwiczenia na klatkę piersiową – 9 najlepszych ćwiczeń w domu i na siłowni

Najlepsi zawodnicy piłki nożnej w historii

Myśląc o najlepszych zawodnikach w historii piłki nożnej, od razu zwracamy się ku Brazylii oraz Argentynie. Pierwszym piłkarzem zwanym królem futbolu jest nie kto inny jak Pele, czyli Edson Arantes do Nascimento, czyli urodzony w 1940 roku zawodnik reprezentacji Brazylii. W wieku zaledwie 17 lat zadebiutował w reprezentacji Brazylii. W 1958 roku wziął udział w Mistrzostwach Świata, podczas których zdobył wraz z kolegami najwyższy tytuł. Po turnieju stał się gwiazdą drużyny Santosu FC. W trakcie kariery reprezentacyjnej aż 4-krotnie występował na Mundialu, z czego 3-krotnie Brazylia wracała z niego jako mistrz świata.

Kolejnym zawodnikiem, który wpisał się w kanon światowej piłki nożnej jest Diego Maradona. Argentyńczyk znany jest najbardziej ze swojego gola, którego strzelił ręką podczas meczu Mistrzostw Świata. Tłumaczył się z nieczystego zagrania tym, że pomógł mu Bóg. W spotkaniu z Anglią w 1986 roku, podczas turnieju w Meksyku, strzelił także drugiego gola po przebiegnięciu niemal całego boiska, mijając po drodze 6 piłkarzy Anglii. Po tym meczu aż do dziś dnia znany jest jego gol strzelony „ręką Boga”.

Z zawodników, którzy karierę zakończyli niedawno, a reprezentowali europejski futbol, warto wspomnieć Zinédine'a Zidane'a. Ten francuski piłkarz algierskiego pochodzenia potrafił czarować na boisku tak wspaniale, że kiedy był w formie jego drużyna zawsze wygrywała. Najbardziej znany jest z występów w drużynie królewskich, czyli w Realu Madryt. Zidane był jego liderem i pomimo faktu, że w drużynie występowało wiele gwiazd, to on stanowił motor napędowy całego zespołu. W 2004 roku Pele umieścił go na liście 100 najlepszych żyjących piłkarzy na świecie. Wraz z Francją zdobył mistrzostwo Świata w 1998 roku, zostając wybranym najlepszym piłkarzem finału. Dwa lata później Francja z Zidanem w składzie zdobyła mistrzostwo starego kontynentu. W 2006 roku Francuzi ponownie dotarli do finału Mundialu, gdzie skonfrontowali się z Włochami. Mecz ten miał być ostatnim w reprezentacyjnej karierze Zizu. Tak też się stało, ponieważ zakończył on karierę reprezentacyjną po mistrzostwach. W finale doszło do konfrontacji z Materazzim, obrońcą Włoskim, który wyprowadził Francuza z równowagi. Po uderzeniu go z „baran” głową w klatkę piersiową Zidane w trakcie trwania dogrywki dostał czerwoną kartkę. Mecz po rzutach karnych wygrali Włosi. Pomimo tego Zizu i tak został wybrany najlepszym piłkarzem całego turnieju.

Obecnie w świecie piłkarskim najpopularniejszymi i najlepszymi zawodnikami są Cristiano Ronaldo reprezentujący barwy Portugalii oraz Realu Madryt, Lionel Messi – Argentyńczyk grający dla Bracelony oraz Neymar – Brazylijczyk występujący w Paris Saint Germain. Polska również posiada wielu zawodników, którzy wpisali się w historię piłki nożnej. Reprezentacja z składające się z tak zwanych orłów Górskiego w składzie: Tomaszewski, Szymanowski, Gorgoń, Żmuda, Musiał, Maszczyk, Deyna (K), Kasperczak (Ćmikiewicz), Lato, Szarmach (Kapka), Gadocha pokonała na mundialu w 1974 roku w meczu o 3 miejsce Brazylię 1:0. Tym samym zapewniła sobie zaszczytne miejsce w historii polskiej piłki.

Dziś największą gwiazdą polskiego futbolu jest występujący w barwach Bayernu Monachium napastnik Robert Lewandowski.

Czytaj także: 16 ciekawostek o piłce nożnej - tego na pewno nie wiedzieliście!

O autorze

Tomasz Piotrowski

Jest certyfikowanym trenerem personalnym oraz specjalistą do spraw żywienia. Swoją wiedzę zdobywał u najlepszych ekspertów w branży fitness w Polsce. Posiada kilkuletnie doświadczenie w pracy jako dietetyk w prywatnej placówce w Krakowie oraz doświadczenie w pracy jako trener personalny. Zajmuje się także pisaniem artykułów eksperckich na temat zdrowia, treningów i suplementacji oraz pracą w branży suplementacyjnej. Jest pasjonatem szermierki na pięści.

Czytaj więcej artykułów tego autora