Badania wydolnościowe: spirometria, EKG wysiłkowe, ergospirometria

Badania wydolnościowe służą ocenie kondycji układu oddechowego i krążeniowego. Dzięki nim można dowiedzieć się, do jakiego wysiłku zdolne jest nasze serce i płuca oraz jak trenować, aby skutecznie zwiększyć swoją wydolność. Dowiedz się, na czym polegają badania wydolnościowe: spirometria, ekg wysiłkowe, ergospirometria, i jakie parametry wysiłkowe pomagają ustalić.

Spis treści

1. Badania wydolnościowe: spirometria
2. Badania wydolnościowe: EKG wysiłkowe
3. Badania wydolnościowe: ergospirometria
4. Badania wydolnościowe: przeciwwskazania

Badania wydolnościowe wykonuje się u osób cierpiących na choroby układu krążenia i układu oddechowego, u pacjentów przed operacjami oraz u sportowców. Mogą być przeprowadzane zarówno w celu diagnozy schorzeń serca i płuc, jak i służyć ocenie wydolności fizycznej. Badania na wydolność pozwalają wyznaczyć takie parametry wysiłkowe jak pojemność życiowa płuc, tętno, ciśnienie, pułap tlenowy, tętno maksymalne, wentylacja minutowa płuc itp.

Zobacz, jakimi badaniami można zmierzyć swoją wydolność i ocenić stan zdrowia.

Badania wydolnościowe: spirometria

Spirometria bada wydolność oddechową w spoczynku. Pomaga tym samym ocenić zdrowie płuc. Procedura polega na zmierzeniu objętości wdychanego i wydychanego powietrza. Wykonuje się ją na siedząco – pacjent obejmuje ustami specjalną rurkę od spirometru (urządzenia pomiarowego) i wykonuje polecenia lekarza. Najczęściej w początkowym etapie badania oddycha się swobodnie, po czym trzeba wziąć jak najgłębszy wdech i jak najmocniej, ale jednocześnie bardzo powoli wypuścić powietrze z płuc.

Parametry badane w trakcie spirometrii to m.in. pojemność życiowa płuc, czyli największa objętość powietrza, jaką jesteśmy w stanie wydmuchać (oznacza skrótem FVC), a także ilość powietrza wydychanego podczas pierwszej sekundy (FEV1). Wyniki badania porównuje się z normami z tabeli. Na ich podstawie można zdiagnozować zwężenie oskrzeli towarzyszące astmie lub Przewlekłą Obturacyjną Chorobę Płuc (POCHP), na którą często cierpią palacze.

Badania wydolnościowe: EKG wysiłkowe

Zarówno spirometrię, jak i EKG wysiłkowe zalicza się do badań medycznych – ich podstawową funkcją jest wykrywanie chorób płuc i układu krążenia.

Elektrokardiograficzny test wysiłkowy to badanie, za pomocą którego można ocenić pracę serca podczas wysiłku. Przeprowadza się je na bieżni lub rowerze stacjonarnym. Do ciała pacjenta dodatkowo przypina się elektrody, za pomocą których urządzenie monitoruje na bieżąco tętno i ciśnienie. Osoba poddawana badaniu ćwiczy z narastającym obciążeniem – w tym celu co 3 minuty zwiększa się prędkość bieżni oraz kąt jej nachylenia (zgodnie z tzw. protokołem Bruce’a). W czasie EKG wysiłkowego lekarz stale kontroluje pracę układu krążenia, a urządzenie okresowo, co 1 minutę, rejestruje poszczególne parametry serca.

Za pomocą badania można wykryć chorobę wieńcową i ustalić przyczyny zaburzeń rytmu serca. Wykonuje się je także w celu ustalenia, jaka intensywność treningu jest najbezpieczniejsza dla danej osoby.

Badania wydolnościowe: ergospirometria

Ergospirometria to połączenie spirometrii i EKG wykonywanych jednocześnie podczas wysiłku. Takie badanie bardzo często wybierają osoby uprawiające sport, ponieważ pomaga ustalić wszystkie najważniejsze parametry wydolnościowe. Ponadto daje cenne wskazówki, jak udoskonalić swoje treningi, żeby przełożyły się na osiąganie lepszych wyników sportowych. Z ergospirometrii mogą korzystać zarówno amatorzy, jak i zawodowi sportowcy – głównie ci uprawiający dyscypliny wytrzymałościowe, np. bieganie, kolarstwo, pływanie, triathlon, wioślarstwo, tenis.

Ergospirometrię przeprowadza się, tak jak w przypadku EKG wysiłkowego, na bieżni lub rowerze stacjonarnym. Do ciała pacjenta przylepia się elektrody, a dodatkowo zakłada maskę tlenową połączoną z urządzeniem analizującym stężenie wydychanych gazów. Komputer na bieżąco monitoruje oddech i pracę serca osoby ćwiczącej. Badanie kończy się, gdy tętno ćwiczącego osiągnie maksymalny pułap lub gdy wystąpią objawy sygnalizujące silne wyczerpanie (np. ból dławicowy, duszności, nagły spadek ciśnienia).

Za pomocą ergospirometrii można zbadać następujące parametry wydolnościowe:

• VO2max – inaczej pułap tlenowy lub szczytowe pochłanianie tlenu. Jest to wartość określająca maksymalną ilość tlenu, jaką jest w stanie pobrać nasz organizm w ciągu jednej minuty intensywnego wysiłku;
• HRmax – maksymalną wartość tętna;
• RER – współczynnik wymiany oddechowej, czyli stosunek wydychanego dwutlenku węgla do zużywanego tlenu;
• VE – wentylacja minutowa płuc, czyli objętość powietrza, która przepływa przez płuca w ciągu jednej minuty;
• AT – próg beztlenowy, czyli etap wysiłku, w którym przemiany beztlenowe zaczynają przeważać nad tlenowymi.

Na podstawie uzyskanych wyników specjalista jest w stanie ustalić indywidualne wskaźniki wysiłkowe, których znajomość pomaga w planowaniu treningów i podnosi ich skuteczność. Są to:

• progi metaboliczne – wyznacza je próg beztlenowy AT i mleczanowy LT. Po przekroczeniu LT wzrasta stężenie mleczanu we krwi ponad poziom spoczynkowy. Po przekroczeniu AT układ krwionośny nie nadąża z dostarczaniem tlenu potrzebnego komórkom do produkcji energii i zachwiana zostaje równowaga między produkcją a wydalaniem mleczanu. W wyniku tego zjawiska organizm zaczyna pozyskiwać energię poprzez procesy beztlenowe. Taki wysiłek szybko doprowadza do zakwaszenia organizmu, dlatego sportowcy powinni dążyć do opóźnienia występowania progu beztlenowego. Znajomość tętna, przy którym organizm przekracza AT pozwala im trzymać się w granicach procesów tlenowych i tym samym zwiększać swoją wydolność.
• strefy treningowe – przedziały tętna, w których wysiłek fizyczny w różny sposób oddziałuje na organizm, np. pomaga spalać tłuszcz, zwiększa wytrzymałość, szybkość, moc mięśniową itp. Strefy treningowe wyznacza się na podstawie tętna maksymalnego, czyli HRmax. Ich znajomość pomaga w takim przeprowadzaniu treningu, aby odpowiadał naszym potrzebom i celom.

Badania wydolnościowe: przeciwwskazania

Badaniom wydolnościowym nie powinny poddawać się osoby, u których stwierdzono następujące objawy lub schorzenia:

• niedawno przebyty zawał serca;
• nieustabilizowane choroby serca: choroba wieńcowa, dławica piersiowa, ostre zapalenie mięśnia sercowego lub osierdzia, zaburzenia rytmu serca, niewydolność serca, ciężkie zwężenie zastawki aortalnej;
• ostra zatorowość płucna lub zawał płuca;
• niewydolność oddechowa;
• niewyrównana astma oskrzelowa;
• zakrzepica kończyn dolnych.

Istnieją także względne przeciwwskazania do badań wydolnościowych – wówczas przeprowadzenie testu jest możliwe, ale najlepiej jeśli pacjent uzyska na to zgodę swojego lekarza. Należy zachować ostrożność w przypadku:

• zwężenia pnia lewej tętnicy wieńcowej;
• migotania przedsionków;
• tachyarytmii i bradyarytmii;
• kardiomiopatii przerostowej;
• bloku przedsionkowo-komorowego;
• ciężkiego nadciśnienia.