Suplementy uszczelniające barierę jelitową. Które z nich są najlepsze?

Weryfikacja

Autor: Dominika Wilk

Brak ciągłości bariery jelitowej skutkuje nie tylko endotoksemią, ale także upośledzonym wchłanianiem składników odżywczych, nietolerancjami pokarmowymi, czy zaburzeniami od strony układu immunologicznego. Dlatego dbanie o śluzówkę jelit powinno być dla każdego priorytetem. Pomocne mogą być tu nie tylko dieta, czy eliminacja szkodliwych substancji, ale również odpowiednia suplementacja.

Spis treści

1. Jakie schorzenia predysponują do rozszczelnienia bariery jelitowej?
2. Diagnostyka nieszczelnego jelita
3. Suplementy wspomagające uszczelnienie jelit

Bariera jelitowa jest to wielowarstwowa struktura znajdująca się w obrębie jelit, na którą to składa się zarówno tkanka mięśniowa, jak i nerwowa, jak również cała mikrobiota jelit, komórki układu limfatycznego takie jak np. limfocyty, warstwa ochronnego śluzu, komórki tworzące nabłonek jelitowy i wyściełające m.in. enterocyty (kosmki jelitowe).

Głównym zadaniem bariery jelitowej jest ochrona przed przenikaniem do krwiobiegu szkodliwych substancji, bakterii, wirusów, toksyn i nadmiernie dużych cząstek jedzenia. W momencie, gdy błona jelit traci szczelność i dochodzi do przenikania przez nią np. zbyt dużych cząstek białek, te niepotrzebnie pobudzają układ immunologiczny. Organizm traktuje te cząsteczki jako coś wrogiego, więc wytwarza przeciwciała. W ten sposób rodzą się np. alergie pokarmowe.

Jakie schorzenia predysponują do rozszczelnienia bariery jelitowej?

Do powstania nieszczelnych połączeń między komórkami tworzącymi barierę jelitową może dojść w wyniku różnych schorzeń. Może ją spowodować zwykła „grypa jelitowa”, która doprowadzi do późniejszej dysbiozy jelit lub antybiotyki, które wyjałowią mikrobiotę jelit.

Do tego może dołączyć się przerost bakterii w jelicie cienkim – tak zwane SIBO, które jest wynikiem rozmaitych przyczyn np. niewłaściwie działającej zastawki krętniczo-kątniczej lub niedostatecznej ilości wydzielanego kwasu solnego przez żołądek.

Przyczyną braku integralności bariery jelitowej są też wszelkiego rodzaju przewlekłe choroby zapalne jelit takie jak np. choroba Leśniowskiego-Crohna, czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Oprócz tego przyczynia się do niej celiakia, która niszczy kosmki jelitowe lub nadmierna ilość glutenu spożywana przez osoby z nietolerancją tego białka. Także choroby autoimmunologiczne, czy niewłaściwa dieta, sprzyjają przenikaniu przez błonę śluzową jelit niekorzystnych dla człowieka substancji.

Diagnostyka nieszczelnego jelita

Pierwszym krokiem w kierunku diagnostyki jest samoobserwacja. Jeśli dokuczają nam wzdęcia, przelewania, biegunki, gdy uczula nas coraz więcej pokarmów i łapiemy coraz więcej infekcji, to znak, że z naszą barierą jelitową jest coś nie tak. Potwierdzeniem naszych obserwacji są badania diagnostyczne.

Jeśli chcemy zdiagnozować nieszczelność jelit, warto wykonać badanie:

• Zonuliny – czyli białka, które traktowane jest jako marker ścisłych połączeń między komórkami nabłonkowymi jelit. Jeśli jej poziom jest podwyższony (badamy ją w kale), świadczy to o zwiększonej przepuszczalności nabłonka jelit, a tym samym przenikaniu większych cząsteczek białek pokarmowych, wirusów, czy bakterii do krwiobiegu.
• Kalprotektyny – czyli białka produkowanego w momencie wystąpienia stanu zapalnego. Bada się ją z kału. Określa ona nie tyle stopień przesiąkliwości jelita, ile zaawansowanie stanu zapalnego w jelitach. Im wyższy poziom kalprotektyny, tym gorszy stan jelit i tym samym gorzej działająca bariera ochronna w jelitach.
• Alfa-1-antytrypsyny (ALFA-1) – bada się ją w kale. Jest ona białkiem ostrej fazy i jest syntetyzowana w wątrobie. Ponieważ w jelitach rozkładana jest zwykle tylko w niewielkich ilościach, jej podwyższony poziom świadczy o uciekaniu białka przez śluzówkę jelit i zwiększonej przepuszczalności bariery jelitowej.
• sIgA – czyli wydzielniczej immunoglobuliny, która produkowana jest przez komórki błony śluzowej, także tej znajdującej się w jelitach. Jej zadaniem jest wiązanie się z bakteriami, wirusami i innymi patogenami i w ten sposób chronienie go przed nimi. W momencie, gdy dostrzegamy zwiększoną podatność na infekcje, warto zrobić badanie sIgA, gdyż jej poziom przy osłabionym układzie odpornościowym będzie obniżony. Będzie też świadczył o rozszczelnieniu bariery jelitowej lub dysbiozie.

Suplementy wspomagające uszczelnienie jelit

Glutamina

Glutamina jest aminokwasem, który stanowi pożywkę dla komórek tworzących nabłonek jelit. Dba więc o dobry stan śluzówki jelit oraz o jej ochronę. Choć organizm potrafi wytworzyć ją samodzielnie, to jednak w niektórych sytuacjach np. w okresach wzmożonego stresu, czy chorób, może wzrosnąć zapotrzebowanie na nią. Wtedy konieczna jest egzozgenna podaż.

Kiedy glutaminy brakuje, może dojść – jak wykazały to badania na zwierzętach oraz badania kliniczne, do zaniku kosmków jelitowych, do powstawania owrzodzeń na błonie śluzowej jelita cienkiego a także do obumierania komórek znajdujących się w jelicie cienkim.

Konsekwencją tego stanu rzeczy jest osłabienia bariery jelitowej, jak również zwiększenie przepuszczalności jelit.

Komórki nabłonkowe jelit wyróżniają się szybką proliferacją, czyli namnażaniem się. Z jednej strony daje to możliwość szybkiej regeneracji nabłonka, z drugiej, wymaga dostarczania niezbędnej energii do tego procesu. A jednym ze źródeł tej energii jest glutamina. W przeciętnych warunkach zapotrzebowanie na nią wynosi około 15 g na dobę, jednak są momenty, kiedy zapotrzebowanie to się zwiększa. Wtedy można sięgnąć po l-glutaminę w postaci proszku, którą rozpuszcza się w wodzie.

Nie powinno się jej podawać dzieciom poniżej 8 roku życia, a o dawce dzieci i młodzieży między 8 a 16 r. życia powinien zadecydować lekarz. Zwykle jest to dawka od 500 do 1000 mg podawana od 1-3 razy dziennie. Z kolei dorośli mogą stosować l-glutaminę 2 razy dziennie w dawce np. od 2500 do 5000 mg. Glutaminę można rozpuszczać w wodzie lub soku, ale nie wolno mieszać jej z gorącymi napojami.

Jak pokazują badania przeprowadzone na pacjentach z IBS, u których stwierdzano osłabienie bariery jelitowej, głównie z powodu przewlekłych biegunek, glutamina podawana w dawce 5 g dziennie znacznie łagodziła objawy typowe dla IBS, jak również obniżała przepuszczalność jelit.

Z kolei w przeglądzie systematycznym A. Garcio i wsp. można znaleźć informacje, że ci pacjenci, którzy poddawani byli chemioterapii i leczeni byli pozajelitowo – ale mieli włączoną glutaminę, mieli też zmniejszony stan zapalny w jelitach.

Podobnie dobry wynik uzyskali pacjenci po urazach leczeni pozajelitowo z dodatkiem glutaminy. U nich również poprawiła się szczelność bariery jelitowej, czego konsekwencją była lepszą odpowiedź ze strony układu immunologicznego (osłabiona odporność może być jednym z objawów uszkodzenia integralności błony jelit).

Kwas masłowy

Kwas masłowy należy do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych i jest wytwarzany przez bakterie jelitowe. Stanowi główną pożywkę dla kolonocytów oraz zapewnia integralność bariery jelitowej.

Choć znaleźć go można w pożywieniu np. mleku, serach, produktach fermentowanych takich jak np. ogórki kiszone, to jednak jego ilości znajdujące się w pokarmach są zbyt małe do tego, by można było prawidłowo odżywić nabłonek jelit.

Głównym źródłem kwasu masłowego są więc dla człowieka wspomniane bakterie znajdujące się w jelicie grubym, które fermentują cukry.

Należą do nich przede wszystkim: Eubacterium spp., Fusobacterium spp. Clostridium spp., Butyrivibro spp., Mitsuokella multiacida, Eubacterium spp.

Żywiąc się niestrawnymi węglowodanami takimi jak np.: oligosacharydy, skrobia, czy nie skrobiowe polisacharydy, produkują krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe takiej jak: kwas octowy, propionowy, a także kwas masłowy.

W jaki sposób kwas masłowy wpływa na barierę jelitową? Przede wszystkim będąc pożywką dla komórek nabłonka, wspomaga ich prawidłowy rozwój a także wpływa korzystnie na błonę śluzową jelita. Ponadto zmniejsza ryzyko biegunek, a te, jeśli są przewlekłe, mogą powodować zaburzenia w mikrobiomie i tym samym przyczyniać się do pogorszenia stanu jelit.

Chroni więc jelita przed ewentualną dysbiozą wywołaną biegunkami oraz zniszczeniem błony śluzowej. Ma też działanie przeciwzapalne oraz przyspiesza regenerację komórek składających się na nabłonek jelit. To wszystko powoduje, że jego obecność pomaga zachować silną i zdrową barierę ochronną w jelitach.

Aby mieć wystarczającą ilość kwasu masłowego w organizmie należy dbać o mikroflorę jelit oraz o właściwy dla niej pokarm. Warto do diety wprowadzać produkty zasobne w błonnik, jak również kiszonki i jogurty, które wesprą korzystny stan mikrobiomu.

Są jednak sytuacje, kiedy duże spożycie błonnika jest niemożliwe. Tak dzieje się np. w chorobach zapalnych żołądka, refluksie, stanach zapalnych jelit, czy SIBO.

Warto sięgnąć wtedy po zewnętrzny suplement z zawartością kwasu masłowego. Występuje on przeważnie w kapsułkach w postaci mikrogranulatu. Stosuje się go 2 razy dziennie po 1 kapsułce (lub zgodnie z instrukcją producenta).

Colostrum

Colostrum jest to pierwszy pokarm produkowany przez samice ssaków w ciągu 24-36 godzin od momentu urodzenia potomka. Pożywienie to nazywane siarą ma zwykle żółte zabarwienie, a jego właściwości odżywcze wspomagają układ immunologiczny dziecka. Substancja ta wpływa dodatnio na szczelność bariery jelitowej, dlatego zaczęto ją wykorzystywać nie tylko w celu poprawy stanu zdrowia dzieci, ale i dorosłych.

Produkt, który zawiera np. siarę bydlęcą może być stosowany jako suplement wspomagający prawidłowy mikrobiom jelitowy, jak również środek zapewniający integralność błony jelit u wszystkich dorosłych.

Jak pokazały badania na sportowcach, u których najczęściej, na skutek zbyt intensywnych wysiłków dochodzi do zaburzeń bariery jelitowej, suplement zawierający colostrum dodatnio wpływa na stan jelit oraz zmniejsza przepuszczalność bariery jelitowej (oceniane było to na podstawie testu z laktulozą i mannitolem oraz na podstawie wyników zonuliny-białka będącego wskaźnikiem nieszczelnego jelita).

Korzystny wpływ colostrum na jelita wynika również z właściwości przeciwbakteryjnych, przeciwwirusowych i przeciwpasożytniczych, które zapewnia zawarta w nim laktoferyna. Redukuje ona np. patogenne bakterie E. coli i wspiera rozwój pozytywnie działających Bifidobacterium.

Dzięki temu powstaje odpowiednia ilość korzystnych bakterii w jelitach i właściwe proporcje pomiędzy poszczególnymi szczepami, a to z kolei zapewnia prawidłowe funkcjonowanie jelit oraz właściwe namnażanie się i regenerację komórek tworzących nabłonek jelitowy.

W jakiej postaci najczęściej występuje siara bydlęca w suplemencie? W formie liofilizowanej. Jest ona pakowana w kapsułki, a zalecane dawkowanie dla osób dorosłych to 1-2 kapsułek dziennie spożywane przed posiłkiem. Colostrum bywa też dostępne w formie płynnego ekstraktu. Wówczas jego stosowanie ogranicza się do 10-20 ml dziennie. Można tez zakupić colostrum w formie proszku. Rozpuszcza się go w zimnej lub letniej wodzie i wypija przed posiłkiem.

Probiotyki

Probiotykami nazywamy te żywe mikroorganizmy, które podane człowiekowi wywierają pozytywny wpływ na jego zdrowie. W przypadku poprawy szczelności bariery jelitowej odgrywają one niebagatelną rolę, albowiem zażyte w formie suplementu pełnią tę samą rolę, co naturalna mikrobiota jelit.

Przede wszystkim przyczepiają się do receptorów nabłonka jelit, nie dopuszczając w ten sposób do adhezji bakterii patogennych, które mogłyby ten nabłonek zniszczyć. Poza tym konkurują z patogenami o pożywienie, co powoduje, że szkodliwe drobnoustroje nie mogą się rozrastać i produkować toksyn mogących uszkodzić śluzówkę jelit. Wspierają też regenerację naszych bakterii jelitowych, które jak wiadomo odpowiedzialne są m.in. za produkcję kwasu masłowego dbającego o szczelność jelit.

Ponieważ probiotyki działają tylko czasowo i nie zasiedlają jelit na stałe, konieczne jest stałe ich dostarczanie, w celu uregulowania mikrobiomu. Oczywiście regulacja ta dotyczy tylko okresów zaburzenia funkcjonowania mikrobioty np. po antybiotykoterapii; różnego rodzaju infekcjach; po długotrwałym stresie, który odbił się na stanie jelit; czy zbyt intensywnych treningach fizycznych, które stały się przyczyną dysbiozy.

Konieczne są też w stanach zapalnych jelit, momencie biegunek lub przewlekłych zaparć, albo w okresach obniżonej odporności.

Nie wszystkie szczepy będą tak samo działały na uszczelnienie śluzówki jelit. Jak pokazują badania, korzystnie działa w tym względzie szczep Lactobaciluus acidophilus, albowiem w momencie uszkodzenia śluzówki przez prozapalne cytokiny takie jak: TNF-α, czy IFN-y, potrafi przywrócić integralność błony jelitowej.

Szczelność bariery jelitowej poprawiają także szczepy takie jak: Lactobacillus rhamnosus 19070 oraz Lactobacillus reuteri DSM 12246, co udowodniono w badaniach na dzieciach z atopowym zapalenie skóry.

Do szczepów, które korzystnie mogą wpływać na integralność błony jelit zaliczyć można również: Lactobacillus plantarum 299v, Lactobacillus casei GG, Bifidobacterium infantis, Lactobacillus plantarum (MB452, WCFS1, CGMCC No.1258).

Dominika Wilk