Capoeira: historia, techniki i efekty trenowania capoeiry

Capoeira oglądana z boku wygląda imponująco: dwie osoby stoją naprzeciwko siebie, wykonują akrobatyczne ruchy, wymachują rękoma i nogami, wydaje się, że raczej tańczą niż walczą. A jednak capoeira bez wątpienia jest sztuką walki. Przeczytaj, jaka jest historia capoeiry, poznaj jej rodzaje i efekty osiągane przez trenujące ją osoby.

Spis treści

1. Co to jest capoeira i jak wygląda pojedynek?
2. Historia capoeiry
3. Słowniczek pojęć capoeiry
4. Techniki capoeiry
5. Gradacja w capoeirze
6. Capoeira dla dzieci
7. Efekty trenowania capoeiry

Capoeira stała się w ostatnich latach bardzo popularną sztuką walki. Szkół, w których można się w tej dziedzinie doskonalić, jest bardzo dużo. Co więcej, elementy capoeiry przeszły do niektórych stylów tańca: break dance-u czy hip-hopu, za jej pomocą próbują też pokonać swych przeciwników bohaterowie hollywoodzkich filmów. Capoeira ma jednak zupełnie niehollywoodzką genezę.

Co to jest capoeira i jak wygląda pojedynek?

Capoeira to pojedynek capoeiristas, czyli zawodników. Nie polega on jednak na tym, by zadać przeciwnikowi cios, a raczej by wytrącić go z równowagi, podciąć. Miejscem treningu jest roda (z portugalskiego koło). Uczestnicy ustawiają się właśnie w kole: klaszczą, śpiewają, wybijają rytm. Główny element kręgu stanowi orkiestra, z port. bateria. Do stworzonego kręgu wkracza następnie dwójka zawodników, którzy będą walczyć.

Capoeira to sztuka walki, w której ważniejszy od zadawania ciosów i atakowania jest spryt i odpowiednia strategia.

Walka - jogo - polega jednak na markowaniu i unikaniu ciosów, a nie na bezpośrednim kontakcie fizycznym. Kopnięcia są wstrzymywane - jeśli jedna osoba wstrzyma swój cios przy głowie drugiej, ta druga traci "punkt", ponieważ niewystarczająco się skoncentrowała i przez to nie zdołała wykonać uniku. Czasem jednak dochodzi do wymierzenia ciosu - tę bardziej agresywną formę jogo nazywamy jogo duro.

Czytaj też: Aeroboxing - połączenie boksu i fitnessu. Jakie efekty daje aeroboxing?

Często wykonuje się walki pokazowe capoeiry - podczas ich trwania zawodnicy współpracują ze sobą, by pokaz był jak najbardziej widowiskowy. Nad przebiegiem gry czuwa mistrz, a osoby tworzące krąg cały czas towarzyszą capoeiristas swoim śpiewem i muzyką, tworząc energię - axe. Przebieg konkretnych treningów zależy od rodzaju stosowanej techniki.

Historia capoeiry

Głównym założeniem capoeiry jest to, że spryt (port. malicia) powinien dominować nad siłą. Stało się tak nie bez powodu - capoeira powstała w czasach niewolnictwa, prawie 500 lat temu w Brazylii. Pracujący tam afrykańscy niewolnicy (głównie z Angoli) nie mogli ćwiczyć żadnych sztuk walki, wykazali więc się sprytem i stworzyli własną technikę, głównie w celach samoobrony. Jako że w capoeirze wykorzystali elementy tradycyjnego afrykańskiego tańca, śpiewu i muzyki, osobom, które ich więziły, trudniej było zorientować się, że w rzeczywistości uprawiają sztukę walki. Zwłaszcza że oprócz tańca towarzyszą jej elementy akrobatyki i gimnastyki.

Z czasem capoeira stawała się coraz popularniejsza, co poskutkowało uznaniem jej w Brazylii za nielegalną. Po zniesieniu niewolnictwa capoeira była praktykowana wśród członków gangów, przez co na chwilę okryła się złą sławą. Zdjął ją z niej jednak Manuel Reis Machado (Mestre Bimba), który robił wszystko, co w jego mocy, by przekonać brazylijskie władze, że tak naprawdę capoeira stanowi część ich kulturowego dziedzictwa. W 1932 roku otworzył pierwszą na świecie szkołę capoeiry i opracował jeden z jej stylów - Capoeira Regional, wprowadzając do niej kopnięcia i ciosy. Początkowo tę sztukę walki wybierali najbiedniejsi, jednak wkrótce stała się ona popularna nie tylko wśród Brazylijczyków (w ich ojczyźnie stała się sportem narodowym), ale i w Stanach Zjednoczonych oraz w Europie.

Jak zaznaczył sam Bimba, capoeira jest dla wszystkich, którzy chcą tę sztukę walki uprawiać. Stała się nie tylko formą aktywności fizycznej, ale i filozofią życia, według której ważniejsze niż zadanie ciosu jest jego uniknięcie; budowanie swojej siły poprzez udoskonalanie siebie, a nie poprzez słabość drugiej osoby. Capoeira ma swoich mistrzów, którzy cieszą się dużym szacunkiem pozostałych adeptów tej sztuki walki.

Techniki capoeiry

Capoeira przez lata ewoluowała, powstały więc różne techniki tego rodzaju walki:

• Capoeira Regional - stworzona przez Mestre Bimbę, kładzie duży nacisk na technikę, wyróżnia ją duża dynamika i płynność ruchów, a sama gra jest krótka - trwa około 2-3 minut.
• Capoeira Angola - przebiega w różnym tempie, a zawodnicy przebywają bliżej siebie niż w pozostałych rodzajach capoeiry. Walki trwają dłużej, nawet do 10 minut. W czasie pojedynku większy nacisk kładzie się na spryt i strategię, próby zmylenia przeciwnika niż na samą technikę.
• Capoeira Contemporânea - stworzona w latach 60. XX wieku w Rio de Janeiro, nazywana też capoeirą współczesną. Bardzo mocno wpłynęła na Capoeira Regional. Dziś używając tego drugiego określenia często ma się na myśli właśnie "unowocześnioną" wersję tej sztuki walki niż tę, którą sformułował Mestre Bimba. W tym rodzaju capoeiry przywiązuje się dużą wagę do techniki, walka przebiega szybko - trwa około 1 minuty.
• Capoeira Carioca - styl, który już zanikł, ponieważ cechowała go duża brutalność ciosów. Capoeira Carioca została pozbawiona elementów towarzyszących tradycyjnym technikom tej sztuki walki: tańca i muzyki, chodziło o to, by ciosami, także w brzuch czy w twarz, skutecznie pokonać przeciwnika.

Gradacja w capoeirze

Podobnie jak inne sztuki walki, tak i capoeira ma swoją gradację, czyli system stopni. Podczas batizado, swego rodzaju ceremonii, adepci tej sztuki walki otrzymują swój pierwszy sznur - corda - i przystępują do gry ze swoim mistrzem. Uczniowie otrzymują również apelido, czyli czyli portugalski przydomek. Tradycja nadawania pseudonimów wywodzi się jeszcze z początków capoeiry, kiedy niewolnicy musieli ukrywać swoje treningi. Kiedy jednak któryś z nich został złapany, nie mógł zdradzić swoich współtowarzyszy, ponieważ nie znał ich oficjalnych danych.

Kolejnym ważnym wydarzeniem jest troca de cordas, czyli zmiana sznurów - gdy uczeń zda pomyślnie egzamin, upoważniający go do przejścia o etap wyżej, podczas roda otrzymuje symbolizujący jego postępy sznur. Capoeira przewiduje sześć różnych stopni dla uczniów, dziewięć stopni instruktorskich i pięć stopni dla dzieci.

Efekty trenowania capoeiry

Jakie efekty przynoszą treningi capoeiry? Działają na całą motorykę, uelastyczniając ciało w trakcie ćwiczeń rozciągających i oddechowych i poprawiając napięcie mięśni. Capoeira zwiększa ruchomość stawów, a co za tym idzie - umożliwia łatwiejsze zrzucenie zbędnych kilogramów i pozbycie się nadprogramowej tkanki tłuszczowej. Ćwiczenia obniżają poziom cholesterolu i wyzwalają produkcję endorfin, nazywanych hormonami szczęścia. Poprawiają też funkcjonowanie układu krwionośnego i pozwalają utrzymać prawidłową sylwetkę. Ich efektem jest lepsza kondycja i koncentracja.

Capoeira ma też inne działanie - otwiera na inne kultury (w tym przypadku na dziedzictwo Brazylii), uczy konkretnych słów i zwrotów w języku portugalskim, daje możliwość poznania instrumentów, pieśni, tańców zupełnie niezwiązanych z polską tradycją.

Anna Sierant