POST: dieta niskokaloryczna służy zdrowiu

Post czyli dieta niskokaloryczna skutecznie wydłuża życie i chroni przed chorobami cywilizacyjnymi – otyłością i cukrzycą. Nim przyjdzie wiosna, warto odbyć kontrolowany post.

Spis treści

1. Post - głodni, ale z wyboru
2. Korzyści z postu - jeść czy nie jeść?
3. Post - ostrożnie z głodówką
4. Post - głodni żyją dłużej?
5. Post - nie działaj pochopnie
6. Post - nadmiar zawsze szkodzi
7. Rodzaje diet restrykcyjnych

Jeszcze niedawno post był czymś normalnym, niekiedy wynikającym wręcz z konieczności - obfitość żywności, którą się cieszymy obecnie jest dla człowieka czymś stosunkowo nowym. Dla naszych przodków zjawiskiem naturalnym było bowiem okresowe ograniczenie ilości oraz różnorodności pokarmów. W czasach prehistorycznych o tym, co i w jakiej ilości udało się zjeść, decydowały głównie: pora roku, okres owocowania roślin i powodzenie podczas polowań. W czasach licznych zaraz, wojen i nieurodzajów naszych przodków nękały klęski głodu.

Post - głodni, ale z wyboru

Obecnie w wielu kulturach obowiązuje okresowe ograniczanie liczby pokarmów lub eliminowanie z jadłospisu konkretnych produktów, np. mięsa, słodyczy albo alkoholu. Rezygnacja z pokarmów w krajach rozwiniętych jest jednak zazwyczaj dobrowolnym wyborem. Post ma z kolei wspierać rozwój duchowy, przywracać spokój i równowagę. Często jest on również czasem radosnego oczekiwania i przygotowania do świąt religijnych. W Kościele rzymskokatolickim  ograniczenie liczby posiłków (do dwóch lekkich i jednego obfitszego) oraz rezygnację z mięsa wprowadza się w Środę Popielcową i Wielki Piątek. Z jedzenia mięsa rezygnuje się też zwyczajowo w każdy piątek. Kiedyś liczba postów była jednak znacznie większa. Mięso i tłuszcze zwierzęce wykluczano z diety aż przez trzy dni w tygodniu! Ograniczenia żywieniowe obowiązywały również przez cały okres adwentu i wielkiego postu. Islam ma z kolei Ramadan, czyli cały miesiąc postu, podczas którego wyznawcy nie mogą nic jeść ani pić od wschodu do zachodu słońca. Jest to również czas powstrzymywania się od palenia tytoniu i życia seksualnego. Niektórzy wyznawcy hinduizmu całkowicie rezygnują natomiast z pokarmów, których przygotowanie powoduje cierpienie zwierząt.  Wykluczają oni zatem ze swojego jadłospisu mięso, jego przetwory i jaja.

Korzyści z postu - jeść czy nie jeść?

Postom przypisuje się działanie oczyszczające i rewitalizujące. Zwolennicy ich uzdrowicielskiego działania przyjmują, że podczas odpowiednio przeprowadzonej kuracji w formie całkowitej lub częściowej głodówki organizm uruchamia naturalny mechanizm samoregulacji. Dochodzi wówczas do uwalniania i usuwania nagromadzonych toksyn. Ponadto w wyniku niedostarczania białek i tłuszczów wraz z dietą zapoczątkowany zostaje proces tzw. odżywania wewnętrznego, czyli rozkładania własnych białek i tłuszczów jako niezbędnego źródła energii. Oczyszczanie ma w ten sposób sprzyjać ustępowaniu chorób degeneracyjnych, np. miażdżycy, i zmniejszaniu masy ciała. Co ciekawe, utrata wagi podczas głodówek powinna być proporcjonalna do masy wyjściowej – osoby z nadwagą mogą liczyć na pozbycie się większej ilości tkanki tłuszczowej, szczupli z kolei nie muszą się martwić, że schudną nadmiernie.

Post - ostrożnie z głodówką

Choć perspektywa leczniczej głodówki oczyszczającej brzmi zachęcająco, ma ona również sporo przeciwników. Nikt nie jest przecież w stanie precyzyjnie przewidzieć, jak zareaguje organizm, szczególnie osoby chorej, na brak lub znaczne ograniczenie pokarmu. Nie ma gwarancji, że podczas takiej kuracji (zwłaszcza trwającej dłużej) nie dojdzie do wyniszczenia. Część osób, które jednak spróbowały leczniczej głodówki, stała się jej prawdziwymi fanami.

Post - głodni żyją dłużej?

Wpływ ograniczeń kalorycznych na długość życia i stan zdrowia bywa traktowany niekiedy z przymrużeniem oka. Jednak od lat stanowi on przedmiot badań naukowych. Z obserwacji przeprowadzonych na różnych organizmach wynika, że ograniczenia kaloryczne zwiększały długość życia drożdży, nicieni, much i myszy. U gryzoni podczas diety o zmniejszonej kaloryczności zaobserwowano ponadto większą odporność na rozwój niektórych nowotworów, cukrzycy i chorób układu krążenia. Obiecujące wyniki sprawiły, że badaniom poddano również małpy i ludzi. Podczas stosowania diety o ograniczonej kaloryczności, która zapewniała jednocześnie wszystkie niezbędne składniki budulcowe i regulujące (białko, witaminy, minerały), zaobserwowano korzystne zmiany. Zarówno u małp, jak i u ludzi zastosowane ograniczenia dietetyczne chroniły przed otyłością i zmniejszały ryzyko wystąpienia nowotworów, nadciśnienia, cukrzycy, chorób układu krążenia.

Niestety nie udało się jeszcze ustalić, jak ograniczenia kaloryczne wpływają na długość ludzkiego życia. Przed naukowcami stoi zatem wiele wyzwań. Jednym z nich jest dokładne poznanie mechanizmów, które podczas ograniczania kalorii wpływają na poprawę zdrowia. Chociaż zmniejszenie ilości jedzenia nie jest dla wielu z nas zachęcającą perspektywą, szczegółowe dane dotyczące wspomnianych mechanizmów mogą stać się etapem do opracowania nowych lekarstw. Istotne jest również dokładne ustalenie, w jakim stopniu można zmniejszyć kaloryczność diety bez szkody dla zdrowia. Wiadomo bowiem, że chociaż pewne ograniczenia kaloryczne okazują się korzystne, nadmierny deficyt energetyczny daje przeciwny efekt.

Post - nie działaj pochopnie

Rozważając przejście na restrykcyjną dietę lub głodówkę, weź pod uwagę wszystkie plusy i minusy. Warto pamiętać, że choć odmienny sposób odżywiania może wpłynąć na poprawę zdrowia i samopoczucia, nie jest on magicznym środkiem uzdrawiającym. Diety i głodówki są przeznaczone wyłącznie dla osób całkowicie zdrowych. W przypadku większości chorób przewlekłych restrykcyjna dieta jest wykluczona, a każda zmiana sposobu odżywiania się musi być skonsultowana z lekarzem.

Warto pamiętać, że odmawiając sobie przez dłuższy czas konkretnej grupy produktów, np. mleka i jego przetworów lub mięsa, możemy doprowadzić do niedoboru składników. Możliwe jest co prawda ułożenie racjonalnej i zbilansowanej diety bezmięsnej, ale wymaga ono zdobycia wiedzy dotyczącej prawidłowego komponowania posiłków. Czasem, w przypadku usunięcia z menu ważnych produktów, niezbędna jest jednoczesna specjalna suplementacja.

Post - nadmiar zawsze szkodzi

W dzisiejszych czasach bardziej narażeni jesteśmy na skutki nadmiaru, niż niedoboru pokarmu. Wyeliminowanie z diety słodyczy, ograniczenie tłuszczów zwierzęcych i mięsa może zatem wyjść nam przede wszystkim na dobre. Zastosowanie od czasu do czasu jednodniowego postu opartego na owocach i warzywach lub chlebie i wodzie również może korzystnie odciążyć nasz organizm.

Długotrwałe drastyczne ograniczenie kalorii w codziennej diecie wymaga jednak konsultacji z lekarzem. Pierwsze kuracje postne nie powinny być prowadzone na własną rękę. Rozsądniejszym rozwiązaniem jest przyłączenie się do większej grupy, np. w ośrodku  wypoczynkowym, który specjalizuje się w prowadzeniu kuracji dietetycznych i dysponuje opieką medyczną.