Daktyle suszone i świeże - właściwości, wartości odżywcze. Czy daktyle są zdrowe?

Daktyle, zarówno te suszone, jak i świeże, są skarbnicą cukrów prostych, będących źródłem energii podczas intensywnej aktywności fizycznej. Kryją w sobie wiele dobroci dla naszego zdrowia - zapobiegają miażdżycy, łagodzą objawy menopauzy i pomagają uporać się z zaparciami. W jaki sposób jedzenie daktyli wspomaga jeszcze nasz organizm? Jakie witaminy mają daktyle? Ile daktyli można jeść dziennie? Sprawdź.

Spis treści

1. Co to są daktyle? Czy daktyle to owoce?
2. Jak wyglądają daktyle i gdzie rosną?
3. Jak smakują daktyle?
4. Daktyle - rodzaje
5. Daktyle - wartości odżywcze
6. Jakie witaminy mają daktyle? 
7. Daktyle - właściwości zdrowotne
8. Daktyle w ciąży. Dlaczego warto jeść daktyle przed porodem?
9. Daktyle a karmienie piersią. Od kiedy daktyle dla niemowlaka?
10. Czy daktyle tuczą? Ile kalorii ma daktyl? Daktyle a odchudzanie
11. Ile daktyli jeść dziennie?
12. Daktyle - przeciwwskazania
13. Gdzie kupić świeże i suszone daktyle?
14. Daktyle - zastosowanie w kuchni

Co to są daktyle? Czy daktyle to owoce?

Daktyle to owoce daktylowca - najstarszego, bo uprawianego od czasów prehistorycznych, owocowego drzewa na świecie. Osiąga nawet 40 metrów i posiada 40 gron owocowych (w każdym około 30 daktyli).

Właściwości odżywcze daktyli doceniają zwłaszcza mieszkańcy krajów arabskich którzy, nazywają je "chlebem życia", a rodzącą je palmę (Phoenix dactylifera) "drzewem życia". Nic dziwnego - daktyle, zarówno te suszone, jak i świeże, są bogate w błonnik, liczne witaminy (zwłaszcza w witaminę B3), związki mineralne (szczególnie potas), a także przeciwutleniacze i salicylany, które działają jak aspiryna.

Jak jednak wynika z danych USDA National Nutrient Database, zawartość poszczególnych składników odżywczych w daktylach jest różna w zależności od ich odmiany. Na przykład najpopularniejsza odmiana daktyli - Deglet Noor - zawiera trochę (0,4 mg/100 g) witaminy C i niewiele więcej witaminy A (10 IU).

Z kolei odmiana Medjool wcale nie zawiera witaminy C, za to nadrabia sporą zawartością witaminy A (149 IU) i witamina B6 (0,249 mg/100 g). Ponadto odmiana Medjool posiada więcej wapnia (64 mg/100 g) i magnezu (54 mg/100 g) niż odmiana Deglet Noor (odpowiednio 39 mg/100 g i 43 mg/100 g), jednak zawiera mniej kwasu foliowego (15 µg/100 g).

Jak wyglądają daktyle i gdzie rosną?

Z wyglądu daktyle przypominają rodzynkę o pokaźnych rozmiarach i eliptycznym kształcie. Choć mają pomarszczoną skórkę, to jednak zawierają trochę wilgoci. W środku mają pestkę, którą należy usunąć przed spożyciem.  

Obecnie daktylowce uprawia się głównie w południowo-zachodniej Azji, północnej Afryce i na południu USA. 

Jak smakują daktyle?

Daktyle są niezastąpioną, naturalną przekąską, jeśli mamy ochotę na coś słodkiego. Dostępnych jest wiele odmian tych owoców, więc różnią się między sobą nie tylko wyglądem, ale także smakiem. Świeże daktyle mają miodowy, karmelowy smak. Z kolei suszone daktyle są bardzo miękkie i lepkie oraz smakują prawie jak toffi. 

Daktyle można wykorzystać jako zamiennik cukru w słodkich wypiekach.

Daktyle - rodzaje

Istnieje wiele różnych odmian daktyli, które są przyporządkowane do trzech grup:

1. twardych (o dużej zawartości skrobi);
2. półtwardych (pośrednich między daktylami miękkimi i twardymi);
3. miękkich (po wyciśnięciu których uzyskuje się sok zwany "miodem daktylowym").

Przedstawicielem tej pierwszej grupy są daktyle o odmianie Thoory, nazywane "daktylowym chlebem" (gdyż są podstawą wyżywienia koczowniczych plemion). Są one mocno wysuszone i mają twardą skórkę.

Z kolei do daktyli półtwardych należą m.in. odmiany Dayri, Zahdi oraz najpopularniejsza i jedna z najlepszych odmian, czyli Deglet Noor, która jest nazywana "królową wszystkich daktyli" lub, ze względu na jasnobursztynowy kolor, "daktylami światła". Odmiana ta ma delikatny smak i aromat.

Natomiast do miękkich daktyli zalicza się inną popularną odmianę - Medjool, która jest nazywana "Cadillakiem" wśród daktyli, m.in. ze względu na wielkość (są to jedne z największych daktyli). Odznacza się ona delikatną, cienką skórką oraz soczystym miąższem. Inne odmiany należące do tej grupy to Barhee, Halawy, Khadrawy, Bhari (ich nazwa pochodzi od wiatru, któremu owoce te zawdzięczają swój aromat) oraz Hdlawy, która jest suszona już na drzewach i dosuszana w suszarniach.

Daktyle - wartości odżywcze

Wartości odżywcze świeżych daktyli (w 100 g), odmiana Deglet Noor/Medjool według danych USDA National Nutrient Database

• Wartość energetyczna - 282/277 kcal
• Białko ogółem - 2,45/1,81 g
• Tłuszcz - 0,39/0,15 g
• Węglowodany - 75,03 g (w tym cukry proste 63,35)/74,97 g (w tym cukry proste 66,47)
• Błonnik - 8/6,7 g
• Minerały:
• Wapń – 39/64 mg
• Żelazo - 1,02/0,90 mg
• Magnez - 43/54 mg
• Fosfor - 62/62 mg
• Potas - 656/696 mg
• Sód – 2/1 mg
• Cynk - 0,29/0,44 mg

Suszone daktyle mają podobne wartości odżywcze. Wyjątek stanowi zawartość błonnika pokarmowego, którego jest nieznacznie więcej (około 8,7 g/100 g) niż w owocach surowych.

Jakie witaminy mają daktyle? 

Daktyle, zarówno suszone, jak i świeże, są bogate w liczne witaminy. W składzie odmiany Deglet Noor/Medjool znajduje się w 100 gramach:

• Witamina C – 0,4/0 mg
• Tiamina – 0,052/0,050 mg
• Ryboflawina – 0,066/0,060 mg
• Niacyna - 1,274/1,610 mg
• Witamina B6  - 0,165/0,249 mg
• Kwas foliowy -  19/15 µg
• Witamina A – 10/149 IU
• Witamina E – 0,05/0 mg
• Witamina K - 2,7/2,7 µg

Daktyle - właściwości zdrowotne

Daktyle chronią przed odkładaniem się złogów cholesterolu na ściankach naczyń krwionośnych, przekonują naukowcy z ośrodka medycznego im. Majmonidesa (hebr. Rambam) i Instytutu Technologii Technion w Hajfie, których wyniki badań zostały opublikowane w dzienniku "Jerusalem Post". Daktyle poprawiają profil lipidowy (cholesterolu), a co za tym idzie  - zapobiegają powstawaniu miażdżycy. Tym samym mogą znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego, m.in.:

• choroby wieńcowej,
• zawału serca,
• udaru mózgu.

Ponadto daktyle posiadają właściwości przeciwzapalne i przeciwzakrzepowe. Wszystko dzięki zawartości naturalnych salicylanów, które działają jak aspiryna, jednak w przeciwieństwie do niej nie podrażniają żołądka.

Z kolei wysoka zawartość potasu w daktylach pozwoli utrzymać prawidłowe ciśnienie krwi i uchroni przed nadciśnieniem tętniczym. Najbardziej znana odmiana daktyli - Deglet Noor - zawiera aż 656 mg tego pierwiastka w 100 g. Nieznacznie więcej, bo 696 mg potasu/100 g zawiera inna, równie dobrze znana odmiana Medjool.

Daktyle a wątroba 

Daktyle powinny się znaleźć także w diecie osób cierpiących na nadkwasotę, gdyż wykazują właściwości alkalizujące (zobojętniające kwasy). Po ich zjedzeniu pH soku żołądkowego będzie bardziej zasadowe, co w konsekwencji doprowadzi do zmniejszenia dolegliwości związanych z nadkwaśnością.

Ponadto suszone daktyle są polecane w diecie osób zmagających się z zespołem jelita drażliwego. Owoce te są źródłem tryptofanu – aminokwasu biorącego udział w metabolizmie serotoniny, której zmniejszona ilość wpływa na nasilenie objawów w zespole jelita drażliwego.

Daktyle na zaparcia i nie tylko

Daktyle są skarbnicą błonnika, dzięki czemu przyspieszają perystaltykę jelit, co jest pożądane przy zaparciach. Owoce można zjeść prosto z opakowania, ugotować z nich kompot lub dodać do różnych potraw.

Jednak przy problemach z wypróżnianiem najlepiej sięgnąć po suszone daktyle, które zawierają więcej (choć nieznacznie, bo 8,7 g/100 g) błonnika pokarmowego niż świeże owoce.

Daktyle ukoją nerwy

Daktyle są źródłem witamin z grupy B, które wspomagają prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Poza tym suszone daktyle zawierają taurynę – dobry środek nasenny, który ma działanie antydepresyjne. W związku z tym powinny po nie sięgać osoby żyjące w stresie, wyczerpane psychicznie i cierpiące na bezsenność.

Daktyle dla sportowców

Daktyle, z uwagi na bogactwo cukrów prostych, są dobrym źródłem energii, co jest wykorzystywane przez sportowców. Ponadto daktyle doskonale uzupełnią niedobór glikogenu w mięśniach i potasu (jednego z elektrolitów), co jest szczególnie ważne przy długotrwałym wysiłku.

Daktyle w ciąży. Dlaczego warto jeść daktyle przed porodem?

Jadłospis kobiet w ciąży może zawierać daktyle. Ten zdrowy składnik diety bogaty jest w błonnik, magnez, potas, żelazo, antyoksydanty oraz witaminę K. W ich składzie znajduje się także kwas foliowy (inaczej witamina B9) niezbędny do prawidłowego rozwoju układu nerwowego dziecka.

Suszone daktyle, które bez problemu można kupić w sklepie, można jeść przez całą ciążę. Są zdrowym smakołykiem, lecz słodkim. W jego jedzeniu należy zachować umiar. Szczególnie powinny uważać na daktyle przyszłe mamy, które chorują na cukrzycę. Stanowią one bowiem skarbnicę cukrów prostych, przez co szybko podnoszą poziom cukru we krwi.

Warto pamiętać, że wprowadzenie daktyli do diety w przypadku kobiet w ciąży zmagających się z cukrzycą powinno być zawsze skonsultowane z lekarzem.

Dlaczego warto jeszcze jeść daktyle w ciąży? Według badań przeprowadzonych przez badaczy z Instytutu Journal of Midwifery & Reproductive Health spożywanie daktyli pod koniec ciąży może ułatwić poród bez negatywnego wpływu na matkę i jej dziecko. Ustalono, że mogą zwiększyć szansę na wywołanie akcji porodowej w normalnym terminie oraz zmniejszyć ryzyko porodu indukowanego.

Wyniki badań pokazują, że kobiety, które jadły daktyle w ostatnich miesiącach ciąży, miały szybsze i większe rozwarcie szyjki macicy. Jedzenie tych sześciu owoców pod koniec trwania ciąży ma zmniejszyć prawdopodobieństwo zastosowania oksytocyny w przebiegu porodu i po porodzie.

Badacze wyjaśnili we wspomnianej pracy naukowej, jak to się dzieje, że spożywanie daktyli ma pozytywny wpływ na przebieg akcji porodowej. Według nich ta zdrowa przekąska ma uwrażliwiać macicę na działanie naturalnej oksytocyny. Co więcej, daktyle zasobne są w składniki niezbędne do produkcji prostaglandyn, czyli substancji, które przygotowują szyjkę macicy do porodu.

Uczeni podkreślają, że jedzenie daktyli nie wywołuje porodu, a jedynie ma pomóc w tym, by poród rozpoczął się w terminie, około 40 tygodnia ciąży.

Daktyle a karmienie piersią. Od kiedy daktyle dla niemowlaka?

Dieta matki karmiącej powinna być lekkostrawna i zbilansowana pod kątem odpowiedniej zawartości minerałów i witamin. Można ją wzbogacić zdrowymi i pysznymi daktylami. Obfitują one w dużo cennych wartości odżywczych, które mają pozytywny wpływ na zdrowie mamy oraz prawidłowy rozwój jej pociechy.

Do jedzenia tego przysmaku należy podchodzić z głową i korzystać z tego, co dostarcza dzienna, zalecana dawka suszonych owoców. 

Czy daktyle tuczą? Ile kalorii ma daktyl? Daktyle a odchudzanie

Daktyle stanowią zdrowy dodatek do diety odchudzającej. Ze względu na duże ilości błonnika ta przekąska ma zbawienny wpływ na układ trawienny, zapewnia szybkie uczucie sytości oraz zmniejsza ochotę na słodkie. Do tego daktyle dają zastrzyk energii oraz są stosunkowo niskokaloryczne – garść daktyli (45 g) zawiera 131 kalorii.

W ich spożywaniu należy jednak zachować umiar i rozsądek, czyli dziennie jeść nie więcej niż 2-3 sztuki daktyli. Nieprzestrzeganie zalecanej dawki i zwiększenie porcji tych owoców, a tym samym cukru owocowego, może przyczynić się do przyrostu masy ciała.

Ile daktyli jeść dziennie?

Suszone daktyle zaliczane są do owoców wysokokalorycznych, więc należy zjadać je w umiarkowanych ilościach. Zalecana dawka dla osób, które nie podejmują regularnej aktywności fizycznej, wynosi 2-3 daktyle dziennie. Po więcej daktyli w ciągu dnia mogą sięgać osoby uprawiające sport. Dzięki tej zdrowej przekąsce mogą w szybki sposób uzupełnić energię potrzebną do kontynuowania wysiłku fizycznego.

Daktyle - przeciwwskazania

Daktyli nie powinny jeść osoby zmagające się z nieżytem żołądka oraz z kolką żołądkową. Daktyli nie poleca się także osobom cierpiącym na wzdęcia, gdyż mogą je potęgować.

Ponadto daktyle, podobnie jak figi i rodzynki, zawierają białka mające w składzie tyraminę, która wywołuje bóle głowy. W związku z tym nie powinny po nie sięgać osoby cierpiące na migrenę, gdyż mogą zaostrzać jej objawy.

Daktyle a cukrzyca

Suszone daktyle są bardzo słodkie i przyczyniają się do wzrostu poziomu cukru we krwi, dlatego osoby chore na cukrzycę powinny wyeliminować daktyle z diety, których indeks glikemiczny jest wysoki (IG=103).

Czy daktyle uczulają?

Choć daktyle są wyjątkowym źródłem wartości odżywczych, mogą jednak uczulać jak większość produktów spożywczych. Alergia na te owoce nie występuje zbyt często. Gdy jednak dojdzie do reakcji uczuleniowej, nie należy bagatelizować jej objawów. Może pojawić się m.in. swędzenie i zaczerwienie skóry, nudności, kaszel czy duszności.

Osoby, które uczulone są na daktyle, powinny całkowicie wyeliminować te suszone owoce z jadłospisu.

Gdzie kupić świeże i suszone daktyle?

W Polsce najbardziej popularne są daktyle suszone drylowane, które można dostać niemalże w każdym sklepie spożywczym. Ich cena za kilogram to około 10 zł. Warto wiedzieć, że skórka ususzonego daktyla powinna być błyszcząca i pozbawiona jakichkolwiek uszkodzeń. Tylko taki owoc jest wartościowy. Z kolei w sklepach internetowych można kupić świeże daktyle - za około 600 g trzeba zapłacić około 30 zł. Daktyle, które są dostępne w Polsce, pochodzą głównie z Iranu, Tunezji i Egiptu.

Warto jednak uważać ma konserwanty w suszonych daktylach. Mogą mieć w swoim składzie benzoesan sodu (E 211) lub kwas benzoesowy (E 210), sorbinian potasu (E 202) i sorbinian sodu (E 201) - są to konserwanty, które dodaje się, aby zabezpieczyć owoce przed rozwojem pleśni podczas transportu i przechowywania.

Ponadto w przypadku suszonych daktyli stosuje się gazowanie dwutlenkiem siarki (E 220). Dzięki temu daktyle mają piękną, apetyczną, miodowobrązową barwę. Ponadto konserwowane daktyle wydzielają charakterystyczną kwaskową woń, która jest wynikiem zastosowania siarczanów. W związku z tym lepiej kupować daktyle ekologiczne, które nie zawierają ww. konserwantów.

Daktyle - zastosowanie w kuchni

Daktyle stosuje się do produkcji mąki (z której po dodaniu mąki jęczmiennej wypieka się tzw. chleb pustyni), miodu palmowego, przetworów, np. dżemów (zwłaszcza z odmiany Zabidi), jako dodatek do wypieków czy musli. Wykorzystuje się je również jako składnik dań typu curry. Można je także nadziać farszem (np. boczkiem) lub podawać z serami. 

Daktyle doskonale też zastępują słodycze. Z kolei syrop z daktyli to doskonały zamiennik cukru (np. do herbaty i kawy).

Monika Majewska

Anna Tłustochowicz