Napoje hipertoniczne - właściwości i zastosowanie

Napoje hipertoniczne to napoje, które zawierają stężenie elektrolitów i cukrów większe niż stężenie płynów w organizmie. Stosuje się je w celu uzupełnienia zapasów energii w krótkim czasie. Jakie są pozostałe właściwości napojów hipertonicznych? Jakie jest ich zastosowanie? Jakie napoje można nazwać napojami hipertonicznymi?

Spis treści

1. Napoje hipertoniczne - skład
2. Napoje hipertoniczne - przykłady
3. Napoje hipertoniczne - właściwości i zastosowanie
4. Napoje hipertoniczne - przepis na domowy napój hipertoniczny
5. Napoje hipertoniczne - przeciwwskazania, skutki uboczne

Każdy płyn wprowadzany do organizmu ma określoną toniczność – oddziałuje na płyny zawarte wewnątrz komórek ciała. Napoje hipotoniczne sprawiają, że komórki pochłaniają je i zwiększają objętość.

Po wypiciu napojów izotonicznych objętość komórki pozostaje niezmieniona. Natomiast picie napojów hipertonicznych sprawia, że płyny są „wyciągane” z wnętrza komórek, a one same obkurczają się. Jest to związane z koniecznością wyrównywania różnicy ciśnień pomiędzy wnętrzem komórki a otaczającym ją płynem.

Napój hipertoniczny zawiera więcej rozpuszczonych cząstek niż płyny wewnątrzkomórkowe, dlatego w celu wyrównania stężeń płyn z komórki przenika na zewnątrz. Stężenie cząsteczek rozpuszczonych w płynie określa osmolalność (ciśnienie osmotyczne).

Ciśnienie osmotyczne płynów fizjologicznych wynosi 300 mOsm/kg H2O. Za napoje hipertoniczne w prawodawstwie Unii Europejskiej uznaje się te, których osmolalność jest wyższa niż 330 mOsm/kg H2O. Im wyższa wartość ciśnienia osmotycznego napoju, tym szybciej prowadzi on do odwodnienia komórek.

Napoje hipertoniczne - skład

Substancje obecne w napojach hipertonicznych, które odpowiadają za ich ciśnienie osmotyczne, to cukry w postaci sacharozy, glukozy lub fruktozy oraz jony elektrolitów (sodu, potasu, magnezu, wapnia, chlorków i fosforanów). Napoje hipertoniczne zawierają:

• 9 - 10% cukrów (9-10 g w 100 ml napoju)
• 1 - 1,5 g jonów sodowych w 1 litrze napoju
• 36 - 40 kcal w 100 ml

Napoje hipertoniczne są najbardziej kalorycznymi ze wszystkich rodzajów napoi. Dostarczają dużo cukru. Nie prowadzą do szybkiego zaspokojenia uczucia pragnienia, gdyż w pierwszej kolejności powodują odwodnienie komórek ciała w wyniku osmozy.

Napoje hipertoniczne powodują szybkie uzupełnienie niedoboru węglowodanów w organizmie oraz regulują gospodarkę elektrolitową. Nie należy ich przy tym traktować jako typowych płynów nawadniających, gdyż wchłanianie z nich wody to wydłużony proces, o wiele wolniejszy niż w przypadku wody i innych płynów hipotonicznych.

Napoje hipertoniczne - właściwości i zastosowanie

Napoje hipertoniczne są najbardziej znane z ich sportowego zastosowania. Sięgają po nie osoby ćwiczące regularnie w celu uzupełnienia strat węglowodanów i elektrolitów po treningu oraz biegacze czy triatloniści podczas pokonywania bardzo długich dystansów.

Hipertoniki w trakcie intensywnego wysiłku muszą być łączone z izotonikami, aby wydajnie uzupełniać straty wody z organizmu, gdyż napój hipertoniczny nie spełnia optymalnie tej funkcji.

Napoje hipertoniczne są przez organizm traktowane bardziej jak pokarm i źródło energii niż jako źródło wody. Mimo że są to płyny, stężenie rozpuszczonych w nich cząsteczek jest tak duże, że podczas trawienia w jelitach proces wchłaniania zachodzi powoli.

Roztwory hipertoniczne mają zastosowanie w medycynie. Najczęściej są to roztwory soli fizjologicznej o stężeniu 3%, 5% lub 7%. Główne kierunki wykorzystania hipertonicznej soli fizjologicznej to:

• ciężka hiponatremia (niedobór sodu w organizmie)
• resustytacja objętościowa (uzupełnianie objętości krwi krążącej, np. podczas operacji)
• uszkodzenia mózgu
• gwałtowny wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego
• problemy z wykrztuszaniem śluzu w zapaleniu oskrzelików, mukowiscydozie i innych problemach z oddychaniem (inhalacje z hipertonicznego roztworu soli)

Napoje hipertoniczne - przepis na domowy napój hipertoniczny

W 1 litrze wody rozpuścić 5 łyżek miodu (125 g) i pół łyżeczki soli morskiej (2,5 g, sól morska oprócz sodu dostarczy nieco innych składników mineralnych). Dodać sok z cytryny do smaku.

Napoje hipertoniczne - przeciwwskazania, skutki uboczne

Picie w ciągu dnia jedynie napojów hipertonicznych zamiast wody czy niesłodzonej herbaty prowadzi do utrzymywania się stanu lekkiego odwodnienia. Ponadto trzeba pamiętać, że napoje takie (soki, napoje gazowane) dostarczają około 400 kcal w litrze, a ich regularne spożywanie przyczynia się do nadkonsumpcji kalorii i jest jedną z przyczyn nadwagi.

W medycynie podanie dożylnie hipertonicznego roztworu soli może wywołać gorączkę, infekcję w miejscu wstrzyknięcia, zakrzepicę żylną lub zapalenie żyły.

Przeciwwskazaniami do ich zastosowania jest niewydolność serca, niewydolność nerek i stany kliniczne, w których występuje obrzęk z zatrzymaniem sodu. Wpływ na przebieg ciąży nie został przebadany.

Zaleca się leczenie z użyciem hipertonicznej soli fizjologicznej jedynie w uzasadnionych przypadkach. Również w przypadku osób powyżej 65. roku życia wskazana jest ostrożność z powodu osłabienia czynności nerek.

CZYTAJ TEŻ:

• Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej
• Izotonik, hipertonik, hipotonik – czym różnią się napoje dla sportowców?
• Domowe izotoniki: 5 pomysłów na zdrowe zamienniki sztucznych napojów izotonicznych

Czy zdrowo się odżywiasz?

Pytanie 1 z 9

Ile jesz posiłków dziennie?

Dwa. Pierwszy rano, drugi po pracy

Trzy. Nie podjadam między posiłkami

Trzy, ale zdarza mi się podjadać między posiłkami

Jem 4-5 mniejszych posiłków dziennie, mniej więcej co 3-4 godziny

Następne pytanie

Źródła:

1. https://sciencing.com/what-is-hypertonic-solution-13712161.html
2. http://www.aulamedica.es/nh/pdf/7867.pdf
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15526489
4. https://www.ebmedicine.net/topics.php?paction=showTopic&topic_id=353
5. https://www.rxlist.com/hypertonic-saline-drug.htm

O autorze

Aleksandra Żyłowska-Mharrab, dietetyk

Technolog żywności, dietetyk, edukator. Absolwentka Biotechnologii na Politechnice Gdańskiej i Usług żywieniowych na Akademii Morskiej. Zwolenniczka prostej, zdrowej kuchni i świadomych wyborów w codziennym odżywianiu. Do moich głównych zainteresowań należy budowanie trwałych zmian nawyków żywieniowych oraz indywidualne komponowanie diety zgodnie z potrzebami organizmu. Bo nie dla każdego to samo jest zdrowe! Uważam, że edukacja żywieniowa jest bardzo istotna, zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych. Koncentruję swoje działania na szerzeniu wiedzy o żywieniu, analizuję nowe wyniki badań, samodzielnie wnioskuję. Wyznaję zasadę, że dieta to styl życia, a nie ścisłe przestrzeganie posiłków z kartki. W zdrowym i świadomym odżywianiu zawsze jest miejsce na pyszne przyjemności.

Aleksandra Żyłowska-Mharrab