Tłuszcze trans są niebezpieczne dla zdrowia. Gdzie występują tłuszcze trans?

Tłuszcze trans, czyli utwardzone oleje roślinne, są uznawane za najbardziej szkodliwy dla zdrowia typ kwasów tłuszczowych. Ich duże spożycie sprzyja rozwojowi m.in. cukrzycy typu 2 i zwiększa ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego. Ponadto tłuszcze trans obniżają płodność i mogą być szkodliwe dla kobiet w ciąży oraz rozwijającego się dziecka. Gdzie występują tłuszcze trans? Jakie produkty lepiej wyeliminować z jadłospisu?

Tłuszcze trans, a konkretnie nienasycone kwasy tłuszczowe typu trans, to izomery powstałe w wyniku uwodornienia (utwardzenia) olejów roślinnych. Same oleje roślinne są zdrowe, ale proces utwardzania powoduje, że zmieniają się ich właściwości.

Wówczas mogą być groźniejsze dla zdrowia niż i tak bardzo niezdrowe nasycone kwasy tłuszczowe. Naukowcy z Harvard University szacują, że corocznie ok. 30 tysięcy przedwczesnych zgonów spowodowanych jest spożywaniem produktów zawierających utwardzone oleje roślinne.

Spis treści

1. Tłuszcze trans - gdzie występują?
2. Tłuszcze trans zwiększają ryzyko niepłodności, chorób serca, depresji i nowotworów
3. Tłuszcze trans mogą być groźne dla kobiet w ciąży i dziecka
4. Tłuszcze trans - jakie produkty go zawierają?
5. Tłuszcze trans - ile tłuszczów trans dziennie?

Tłuszcze trans - gdzie występują?

W przyrodzie tłuszcze trans występują w mleku (i jego przetworach, np. maśle) i mięsie zwierząt przeżuwających. Ich zawartość zależy od rodzaju mięsa - najmniej jest ich w wieprzowinie i kurczaku, a najwięcej w wołowinie i baraninie.

Jak przekonują amerykańcy naukowcy, których wyniki badań zostały opublikowane w "Advances in Nutrition", naturalnie występujące tłuszcze trans nie są szkodliwe dla zdrowia, ponieważ mają inny profil kwasów tłuszczowych niż przemysłowe tłuszcze trans.

Wręcz przeciwnie, posiadają właściwości prozdrowotne. Na przykład w maśle znajdują się naturalne izomery trans, takie jak kwas wakcenowy i skoniugowany kwas linolowy CLA o bardzo wysokiej aktywności antyoksydacyjnej.

Niezdrowe są tłuszcze trans, które powstają w wyniku przemysłowego uwodornienia (utwardzenia) olejów roślinnych. Podczas tego procesu olej roślinny wzbogaca się w cząsteczki wodoru i poddaje działaniu bardzo wysokiej temperatury.

Podgrzane molekuły oleju roślinnego wiążą się z cząsteczkami wodoru, w wyniku czego powstaje nowy związek - uwodorniony (utwardzony) kwas tłuszczowy. Utwardzanie przeprowadza się w celu zmiany konsystencji olejów roślinnych z płynnej na stałą.

Ponadto uwodornienie zwiększa trwałość olejów roślinnych, które są bardzo wrażliwe na światło i temperaturę. W związku z tym producenci dodają je do produktów, które mają długi termin przydatności.

Tłuszcze trans mogą powstawać także w wyniku ogrzewania lub smażenia olejów w wysokiej temperaturze. W związku z tym występują one w nieświeżych tłuszczach używanych wielokrotnie w niektórych punktach gastronomicznych.

Najgorsze źródła tłuszczów trans:

Zobacz galerię 10 zdjęć

Tłuszcze trans zwiększają ryzyko niepłodności, chorób serca, depresji i nowotworów

Przemysłowe tłuszcze trans są najbardziej szkodliwym typem kwasów tłuszczowych odpowiedzialnych za wzrost ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego. Jak wynika z badań specjalistów z Europejskiego Biura ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), tłuszcze trans, podobnie jak kwasy tłuszczowe nasycone, podwyższają stężenie „złego” cholesterolu (LDL).

Jego nadmiar odkłada się w ścianach tętnic i powoduje miażdżycę, która wiąże się m.in. z zwałem serca i udarem mózgu. Jednak w odróżnieniu od nasyconych kwasów tłuszczowych, tłuszcze trans dodatkowo obniżają  stężenie „dobrego” cholesterolu (HDL), co jeszcze bardziej zwiększa ryzyko rozwoju zwłaszcza choroby niedokrwiennej serca.

Co więcej, spożywanie tłuszczów trans powoduje zwiększenie stężenia triglicerydów, co jest jeszcze jednym czynnikiem zwiększającym ryzyko tego schorzenia. Wyniki wielu badań sugerują, że spożycie izomerów trans nienasyconych kwasów tłuszczowych znacznie zwiększa ryzyko nagłej śmierci sercowej i zgonu z powodu choroby niedokrwiennej serca.¹

Trans-kwasy tłuszczowe mogą sprzyjać wzrostowi masy ciała i tkanki tłuszczowej, przede wszystkim trzewnej (wewnątrzbrzusznej). Tłuszcze trans mają wpływ na metabolizm tkanki tłuszczowej i mogą zmniejszać wrażliwość tkanek na insulinę.

Z dotychczasowych badań z udziałem ludzi wynika, że spożycie niewielkich ilości TFA nie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia cukrzycy typu 2.

Jednak duże ilości trans-kwasów tłuszczowych w diecie mogą prowadzić do wzrostu insulinooporności, zwłaszcza wśród osób podatnych na rozwój cukrzycy - z otyłością brzuszną, już występującą opornością na insulinę lub u osób o mniejszej aktywności fizycznej.¹

Polecamy

Autor: Time S.A

Pamiętaj, że odpowiednio dobrana dieta obniży stężenie „złego” cholesterolu i pomoże w walce z chorobami układu krążenia. Skorzystaj z JeszCoLubisz - innowacyjnego systemu dietetycznego Poradnika Zdrowie i ciesz się indywidualnie dobranym planem oraz stałą opieką dietetyka. Zadbaj o swoje zdrowie i zmniejsz ryzyko miażdżycy, zawału serca czy udaru.

Dowiedz się więcej

Izomery trans kwasów tłuszczowych wpływają negatywnie także na płodność kobiet i mężczyzn. Zastąpienie 2 proc. energii pochodzącej z kwasów tłuszczowych jednonienasyconych energią pochodzącą z izomerów trans wiązało się z ponad dwukrotnie większym ryzykiem niepłodności spowodowanej zaburzeniami owulacji.

Obserwowano również, że kobiety z najwyższego kwintyla spożycia izomerów trans miały ryzyko rozpoznania endometriozy wyższe o 48 proc. w porównaniu z kobietami z najniższego kwintyla.² Z kolei u mężczyzn stwierdzono odwrotną zależność między poziomem TFA w nasieniu a stężeniem w nich plemników.

Ponadto udowodniono, że utwardzone oleje zwiększają ryzyko rozwoju choroby nowotworowej (Uczeni z University of North Carolina-Chapel Hill ustalili, że ludzie, w których diecie było dużo kwasów tłuszczowych trans niemal dwukrotnie częściej chorują na raka jelita) i mogą powodować zanik mięśni.

Poza tym niektórzy naukowcy przekonują, że zwiększona podaż tłuszczów trans w diecie zwiększa ryzyko rozwoju raka prostaty i piersi, jednak nie ma wystarczających i spójnych dowodów wiążących spożycie izomerów trans z rozwojem tych trzech nowotworów.

Wydaje się także, że duże spożycie tłuszczów trans może mieć związek z nasilonym ryzykiem depresji.

Tłuszcze trans - jakie produkty go zawierają?

W codziennej diecie tłuszcze trans są spożywane przede wszystkim pod postacią tłuszczów do smarowania pieczywa lub pieczenia. Tłuszcze trans są wykorzystywane m.in. w celu utrzymania stałej postaci margaryny, dlatego w znaczniej ilości będą występować w margarynach twardych, w kostkach.

Jednak najgroźniejsze są produkty, w których skład wchodzi tłuszcz piekarniczy czy cukierniczy, gdyż zawierają nawet ok. 86 proc. tłuszczów trans.

Tłuszcze trans występują także w margarynach, jednak dr inż. Katarzyna Okręglicka z Zakładu Medycyny Zapobiegawczej i Higieny I Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego zapewnia, że obecnie większość margaryn dostępnych na rynku polskim zawiera śladowe ilości kwasów tłuszczowych trans tj.:poniżej 1 proc. wszystkich kwasów tłuszczowych, co określane jest jako "praktycznie nieobecne".

Dla porównania - zawartość naturalnie występujących tłuszczów trans w maśle wynosi od 4 do 5 proc. kwasów tłuszczowych. Miękkie margaryny do smarowania pieczywa nie przyczyniają się do nadmiernego spożycia tłuszczów trans.

Ekspertka wyjaśnia także, że zgodnie z Kodeksem praktyk IMACE (Europejskie Stowarzyszenie Producentów Margaryn), maksymalna zawartość tłuszczów trans w margarynach została ustalona na poziomie 2 proc. wszystkich kwasów tłuszczowych. Dodatkowo IMACE opowiada się za znakowaniem wszystkich produktów, będących źródłem tłuszczów trans, w których przekroczony jest 2 proc. poziom tych tłuszczów - dodaje dr inż. Katarzyna Okręglicka.

Produkty, w których występują tłuszcze trans:

• chleb;
• chipsy, chrupki, paluszki, krakersy i wszelkie inne słone przekąski. Dzięki tłuszczom trans są bardziej chrupkie i lepiej smakują. Im bardziej chrupiące chipsy lub krakersy, tym więcej utwardzonych olejów roślinnych zawierają;
• słodycze - przede wszystkim pączki, gdyż są smażone na tłuszczach używanych wielokrotnie, a także ciasta, ciastka, herbatniki, biszkopty, produkty czekoladowe;

Sprawdź: Co się kryje w gotowych ciastkach?

• fast-foody - przede wszystkim frytki (z tego samego powodu co pączki);
• zupy w proszku, koncentraty zup i sosów. Dzięki tłuszczom trans mają dłuższy termin przydatności;
• majonezy;

Tłuszcze trans - ile tłuszczów trans dziennie?

Maksymalna zawartość tłuszczów trans w całodziennej racji pokarmowej powinna być nie większa niż 1 proc. energii dziennie, co oznacza około 2 g przy spożyciu 2000 kcal.

Najlepiej kupować margaryny jak najbardziej miękkiej, wręcz mazistej konsystencji. Dobrym wyborem są te z dodatkiem masła.

Unikaj produktów, które nie zawierają cholesterolu albo niskocholesterolowych, które nie zawierają tłuszczów zwierzęcych, gdyż często w ich składzie znajdują się utwardzone oleje roślinne.

Dietetyk ostrzega przed tłuszczami trans: "Tłuszcze trans obniżają płodność"

Źródło:x-news/Dzień Dobry TVN

Monika Majewska