DIETA ŚRÓDZIEMNOMORSKA, czyli dlaczego warto udawać Greka

Dieta śródziemnomorska wzmacnia system odpornościowy. Pozwala zachować kondycję fizyczną i doskonałe samopoczucie. Hamuje rozwój miażdżycy, chroni przed zawałem serca i wieloma nowotworami. Zalety diety śródziemnomorskiej trudno przecenić. Jej podstawę stanowią warzywa, owoce, ryby i owoce morza, a także oliwa.

Zobacz galerię 11 zdjęć

Masz więcej niż 25 lat i jadasz tradycyjnie “po polsku”, a od czasu do czasu nie odmawiasz sobie hamburgera czy frytek? Jeśli tak, pewnie w twoich naczyniach krwionośnych sieje już spustoszenie miażdżyca. U przeciętnego Polaka cholesterol zaczyna się odkładać w tętnicach sporo przed trzydziestką. Tymczasem Grecy mieszkający na Krecie miażdżycy prawie nie miewają! Zawdzięczają to swojemu menu, niezmiennemu od tysięcy lat, bogatemu w naturalne, zdrowe produkty. Potrafią je tak przyprawić i przyrządzić, że są nie tylko wyśmienite dla podniebienia, ale i doskonałe dla zdrowia. Czy możliwe jest przeniesienie tych kulinarnych recept na północ Europy i stosowanie ich na co dzień, a nie tylko przy okazji wizyt w greckiej czy włoskiej tawernie? Oczywiście, że tak. Jadłospis podobny do tego, jaki mają Grecy z Krety, ale wykorzystujący nasze rodzime produkty, da się komponować bez większego kłopotu. Dieta śródziemnomorska ma bowiem jeszcze jedną zaletę - jest doskonałym wzorcem, który można i trzeba modyfikować, jednocześnie dochowując mu wierności.

Dlaczego warto stosować dietę śródziemnomorską

W niektórych regionach świata ludzie żyją długo i cieszą się dobrym zdrowiem do późnej starości, natomiast w innych chorują na serce, cukrzycę oraz nowotwory, borykają się z chorobami naczyń krwionośnych. Z dobrej kondycji fizycznej i psychicznej zasłynęli szczególnie mieszkańcy Sycylii oraz Krety i innych greckich wysp - a więc tych wszystkich miejsc, gdzie na stoły od wieków podawane są tradycyjne potrawy. Potwierdziły to badania archeologiczne prowadzone na Cyprze - tak rzeczywiście żywili się mieszkańcy tych ziem tysiące lat przed Chrystusem. Naukowcy, szukając ich sposobu na zdrowie i długowieczność, stwierdzili bez żadnych wątpliwości, że jest nim... styl odżywiania się i powszechnie stosowana dieta. Nazwali ją śródziemnomorską, choć właściwie nie ma jednej śródziemnomorskiej kuchni. Każdy bowiem z narodów zamieszkujących wybrzeże Morza Śródziemnego stworzył swoją własną, specyficzną. Włoskiego makaronu w Grecji się nie jada. Z kolei hiszpańskie gazpacho czy grecka moussaka są obce Włochom. Jednak istnieje coś, co łączy wszystkie te kuchnie - to owoce i warzywa. Są najważniejsze. Przyrządzane na wszelkie sposoby. Gotowane, pieczone, surowe. I w dużych ilościach. Wszechobecne są też ryby i owoce morza oraz rośliny strączkowe: soja, soczewica, groch. Mięso je się głównie drobiowe i jagnięce, a więc białe. Wszystko solidnie przyprawia się ziołami i czosnkiem, podlewa suto oliwą z oliwek, która z powodzeniem zastępuje tłuszcze zwierzęce (w tym masło). Wino - czerwone - pija się często, lecz z umiarem. Produkty stosowane powszechnie w kuchni śródziemnomorskiej są bogate w błonnik, witaminę C, mikro- i makroelementy oraz w cenne wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Ci, którzy taką dietę stosują na co dzień, dostarczają organizmowi pod dostatkiem witamin i składników mineralnych, mają także bardzo dużo składnika deficytowego w naszej diecie, czyli błonnika pokarmowego. Podstawowym źródłem energii są produkty zbożowe (dostarczają węglowodanów złożonych pochodzenia roślinnego), tłuszcze roślinne oraz rośliny strączkowe. Natomiast wystarczające ilości białka zwierzęcego znajdują się zarówno w rybach, jak i daniach przygotowywanych z mleka, głównie fermentowanego (np. jogurtu).

Dieta śródziemnomorska pod polska strzechą

Czyż te same produkty nie goszczą również na naszych stołach? Owszem, jadamy sporo owoców (zwłaszcza w sezonie) i coraz więcej warzyw, z upodobaniem grillujemy, przyrządzając mięsa na sposób śródziemnomorski, czyli bez dodatku tłuszczu. Nawet ostatnio przekonujemy się do sałatek i surówek przyprawionych oliwą. Okazuje się jednak, że Grecy czy Hiszpanie doskonale potrafią wykorzystać dobrodziejstwa stołu, a my - niezupełnie. Weźmy choćby nasze ziemniaki. Na południu Europy także jada się ich sporo, tyle że zazwyczaj z wody albo z pieca, bez tłuszczu. My natomiast obficie krasimy je tłuszczem zwierzęcym. A taki tłuszcz nie tylko sam w sobie jest szkodliwy, lecz także blokuje dobroczynne działanie witaminy C znajdującej się w ziemniaczanych bulwach. Choć żyjemy w chłodniejszym klimacie niż Włosi czy Grecy, dietetycy uważają, że wystarczający dla nas ładunek energii znajdziemy w tzw. czystych węglowodanach, a więc ziemniakach (byle bez dodatku tłuszczów zwierzęcych), kaszach zbożowych (gryczanej, jęczmiennej, owsianej), chlebie z grubego przemiału. Te typowo polskie produkty dostarczają również doskonałego białka roślinnego, dużo błonnika i cennych witamin z grupy B. Do tego dodać można makaron, zwłaszcza ten z wysokobiałkowej pszenicy durum (bez problemu jest on dostępny w polskich sklepach). Bezcenny wapń natomiast możemy czerpać z półtłustych serów i jogurtu. Oliwę z oliwek, tzw. extra virgin, czyli z pierwszego tłoczenia, która jest u nas droga, można z powodzeniem zastąpić olejem z naszego rzepaku bezerukowego, tłoczonego na zimno, kiedyś pogardzanego, dziś nazywanego oliwą Północy, który jej w niczym nie ustępuje. Z całą pewnością warto zrobić na stole dużo więcej miejsca dla ryb. Ryby pełnomorskie, także popularne u nas śledzie czy dorsze, mają mnóstwo cennych kwasów tłuszczowych omega-3. Ci z nas, którzy nie lubią niczego, co pochodzi z morza, powinni zastąpić schabowego lub befsztyk np. stekiem drobiowym (najlepiej z rusztu albo z piekarnika). To prawda, że nie wszystkie składniki diety śródziemnomorskiej można przenieść wprost na nasze stoły, ale przecież nie wszystkie trzeba przenosić. Polskie owoce i warzywa są równie smaczne i wartościowe. Jeśli ktoś chce, może też zastąpić czerwone wino. Pomaga ono w obniżaniu poziomu cholesterolu, ponieważ zawiera bioflawonoidy. Ale polskie czarne porzeczki mają ich prawie dwukrotnie więcej!

Dieta śródziemnomorska - smaczna, zdrowa, nietucząca

Często słyszy się opinię, że dieta śródziemnomorska ze względu na dużą zawartość węglowodanów (np. makaronu) jest tucząca. To nieprawda. Makaron z warzywami, chudą rybą czy drobiem, z pewnością nie tuczy. Niebezpieczny staje się dopiero w towarzystwie tłustego sosu. Jak się okazuje, mieszkańcy krajów śródziemnomorskich nie unikają tłuszczu. Ale jeden drugiemu nierówny. Tam ponad 3/4 tzw. tłustych kalorii (czyli tych dostarczanych przez lipidy) pochodzi z oliwy, zawierającej kwasy tłuszczowe omega-6.Warto też podkreślić, że kucharze z południa Europy nie zagęszczają zup i sosów śmietaną ani mąką, a potrawy gotują w wodzie albo na parze, pieką w folii, na ruszcie i na grillu.Serwują dużo warzyw gotowanych albo - co jest jeszcze korzystniejsze dla zdrowia - surowych, w najróżniejszych kompozycjach sałatkowych. Zresztą sałatki są często nie tylko dodatkiem, ale też samodzielnym daniem. W upalne dni, typowe dla klimatu śródziemnomorskiego, obiad kończy się porcją świeżych owoców. Dojrzałe, jedzone na surowo razem ze skórką, to najbardziej wartościowy deser. Bez porównania lepszy niż kawa ze śmietanką i ciastkiem.

Uwaga!

Żaden z produktów diety śródziemnomorskiej z osobna nie wywiera wielkiego wpływu na zdrowie. Dobroczynne jest dopiero ich połączenie, gdy poszczególne składniki mogą wchodzić we wzajemne interakcje.

Produkty żywnościowe stosowane w diecie śródziemnomorskiej

• Oliwa - obniża ciśnienie tętnicze, ma właściwości przeciwzakrzepowe. Zawarte w niej jednonienasycone kwasy tłuszczowe działają przeciwmiażdżycowo. Oliwa dostarcza też witaminy E - antyoksydantu, który neutralizuje wolne rodniki.
• Ryby - to źródło dobrze przyswajalnego białka. W rybim mięsie jest też wiele wapnia i fosforu, potrzebnych, by utrzymać kości w dobrym stanie, oraz cenny dla tarczycy jod. I wreszcie są w nim najcenniejsze, unikalne, wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, które chronią przed miażdżycą i chorobą wieńcową, obniżają ciśnienie oraz zmniejszają krzepliwość krwi. Jeden z tych kwasów (dokozaheksaenowy) jest też bardzo ważny dla sprawnego funkcjonowania układu nerwowego.
• Owoce morza - ostrygi, kraby, małże, krewetki - są bogatym źródłem cynku niezbędnego do prawidłowej pracy systemu nerwowego, a także potasu, fosforu i magnezu.
• Warzywa i owoce - regulują przemianę materii, dostarczają soli mineralnych, witamin, flawonoidów, karotenoidów i polifenoli, które zwalczają wolne rodniki, a więc zapobiegają chorobom układu sercowo-naczyniowego. Działają też przeciwnowotworowo i spowalniają proces starzenia.
• Rośliny strączkowe - mają wiele błonnika, który jest trawiony dopiero w jelicie grubym. Wtedy powstają związki hamujące przemianę niektórych składników żółci w substancje o działaniu rakotwórczym.
• Przyprawy - czosnek i cebula mają właściwości przeciwbakteryjne i obniżają ciśnienie. Wiele z przypraw ziołowych (np. bazylia, oregano, rozmaryn, tymianek, szałwia, kminek) to silne przeciwutleniacze.
• Czerwone wino - zawiera polifenole, które chronią tętnice przed miażdżycą, oraz saponiny obniżające poziom cholesterolu. Znajdują się one w skórce winogron, dlatego największa ich ilość występuje w czerwonym winie. Wino działa też przeciwzakrzepowo.
• Makaron - najlepszy jest ten z pszenicy durum albo z mąki z tzw. pełnego przemiału (razowej). Zawiera błonnik, który m.in. obniża poziom cholesterolu i chroni przed nowotworem jelita grubego.

miesięcznik "Zdrowie"