Dieta śródziemnomorska: zasady, produkty wskazane, jadłospis

Dieta śródziemnomorska - piramida

W 1993 roku we współpracy z WHO i Harvard School of Public Health opracowano piramidę żywienia dla diety śródziemnomorskiej. Przedstawia ona założenia stylu życia i produkty zalecane. U podstawy diety śródziemnomorskiej znajduje się aktywność fizyczna i pozytywne relacje społeczne.

Żywienie bazuje na warzywach, pełnoziarnistych produktach zbożowych, roślinach strączkowych, owocach, ziołach, orzechach i zdrowych tłuszczach – głównie oliwie z oliwek. Głównym źródłem białka są ryby i owoce morza, dużo rzadziej jadany jest drób, sery, jogurty i jajka.

Czerwone mięso oraz słodycze pojawiają się w jadłospisie okazjonalnie. Do picia wybierana jest woda oraz wino w umiarkowanych ilościach.

Dieta śródziemnomorska - produkty zalecane i przeciwwskazane

Zalecane ilości produktów w diecie śródziemnomorskiej

Czy zdrowo się odżywiasz?

Pytanie 1 z 9

Ile jesz posiłków dziennie?

Dwa. Pierwszy rano, drugi po pracy

Trzy. Nie podjadam między posiłkami

Trzy, ale zdarza mi się podjadać między posiłkami

Jem 4-5 mniejszych posiłków dziennie, mniej więcej co 3-4 godziny

Następne pytanie

Dieta śródziemnomorska - efekty zdrowotne

Dieta śródziemnomorska należy do najzdrowszych sposobów odżywiania. W ciągu ostatnich 30 lat przeprowadzono bardzo wiele badań naukowych, które dokumentują jej pozytywny wpływ na zdrowie i wysoki potencjał w zapobieganiu chorobom.

• Zdrowe odżywianie - 10 najważniejszych zasad

Specjaliści są zgodni, że za prozdrowotne działanie diety odpowiada żywność przeciwzapalna: warzywa oraz źródła zdrowych tłuszczów (ryby, oliwa z oliwek, orzechy).

Cytując wypowiedź specjalistów z Harvard School of Public Health : „W połączeniu z regularną aktywnością fizyczną i niepaleniem wyrobów tytoniowych, analizy sugerują, że ponad 80% chorób serca, 70% zawałów i 90% przypadków cukrzycy typu 2 można uniknąć, dokonując zdrowych wyborów żywieniowych, które wpisują się w zasady diety śródziemnomorskiej.”

Dieta śródziemnomorska a odchudzanie

Dieta śródziemnomorska nie jest typową dietą odchudzającą. Oczywiście można ją zaadaptować do jadłospisów redukcyjnych, ograniczając kaloryczność, jednak u podstaw diety śródziemnomorskiej jako stylu życia leżą dobre relacje z jedzeniem i posilanie się do zaspokojenia głodu (ale też nie więcej, bez objadania się!).

W rankingu  U.S. News & World Report zajmuje ona 14 miejsce wśród diet odchudzających i 28 wśród diet pozwalających schudnąć szybko. Jedząc w sposób śródziemnomorski nie należy się również bać przybierania na wadze mimo obecności tłuszczu w diecie.

Obecnie powszechnie już wiadomo, że w największym stopniu za nadwagę odpowiada spożywanie cukru, a nie tłuszczu – tym bardziej jego zdrowych źródeł. Kilka badań wykazało, że stosując dietę śródziemnomorską, można zdrowo schudnąć.

• Jak zdrowo schudnąć? 10 zasad zdrowego i bezpiecznego odchudzania

Jednak stanowisko naukowe w tej sprawie poparte analizą 21 badań dotyczących utraty wagi przy stosowaniu diety śródziemnomorskiej mówi, że specjaliści nadal nie wiedzą czy dieta ta jest odchudzająca i czy chroni przed nadwagą i otyłością.

W 2008 roku na łamach New England Journal of Medicine opublikowano wyniki badania przeprowadzonego z udziałem 322 średnio otyłych osób dorosłych.

Zostały one podzielone na 3 grupy stosujące różne diety: niskotłuszczową o ograniczonej kaloryczności, śródziemnomorską o ograniczonej kaloryczności oraz niskowęglowodanową bez restrykcji kalorycznych.

Po dwóch latach średni spadek wagi w grupie na diecie śródziemnomorskiej wynosił 4,4 kg, na diecie niskotłuszczowej – 2,9 kg, a na niskowęglowodanowej – 4,6 kg.

Dieta śródziemnomorska a miażdżyca i cholesterol

Wielokrotnie wykazano, że stosowanie diety śródziemnomorskiej zmniejsza ryzyko chorób serca, obniża ciśnienie krwi i poziom lipoprotein o małej gęstości (LDL) czyli tzw. „złego cholesterolu”. Za to działanie odpowiedzialne są w dużym stopniu kwasy tłuszczowe omega-3 obecne w tłustych rybach morskich oraz kwas tłuszczowy ALA pochodzący z oliwy z oliwek.

Ponadto oliwa z oliwek powoduje większą biodostępność tlenku azotu bardzo ważnego dla stanu układu krwionośnego. Rozszerza on naczynia krwionośne, poprawia funkcjonowanie śródbłonka oraz zwalcza negatywne efekty procesów utleniania.

W 2017 roku zakończono badanie trwające ponad 4 lata, które obejmowało blisko 19 tysięcy Włochów. Jego wyniki zaprezentowano w "International Journal of Epidemiology". Wykazało ono, że im ściślej przestrzega się diety śródziemnomorskiej, tym mniejsze jest ryzyko chorób ze strony układu krążenia.

Jednocześnie okazało się, że największe korzyści czerpią z diety osoby o wyższym statusie materialnym, co oznacza, że cena żywności, a zatem jej jakość, ma duże znaczenie w prewencji chorób.

W 2016 roku w "European Heart Journal" opublikowano wyniki analizy nawyków żywieniowych 15 tysięcy osób dorosłych z 39 krajów, których dotyczyło zwiększone ryzyko chorób serca. Wykazano, że ryzyko zawału, udaru i śmierci maleje wraz z konsekwencją w przestrzeganiu zaleceń diety śródziemnomorskiej.

Badanie z 2015 roku, które obejmowało 150 osób dorosłych, wykazało, że weganie, wegetarianie oraz osoby odżywiające się w stylu śródziemnomorskim mają więcej krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, których stężenie pozytywnie koreluje z obniżeniem ryzyka chorób serca.

Inne badania epidemiologiczne wykazały, że u osób stosujących dietę śródziemnomorską ryzyko śmierci z powodu chorób serca spada o 30%, a nagłej śmierci w wyniku incydentu kardiologicznego – o 45%.

Polecamy

Autor: Time S.A/ Materiały prasowe

• Diety dostępne bez wychodzenia z domu • Listy zakupowe dostosowane do typu diety • Baza ponad 2000 posiłków • Niezbędne informacje na temat składników • Opieka specjalistów ds. żywienia • Możliwość integrowania diety z planem treningowym

Dowiedz się więcej

Dieta śródziemnomorska a cukrzyca

Dieta śródziemnomorska zmniejsza ryzyko rozwoju syndromu metabolicznego – jednego z czynników ryzyka cukrzycy.

Analiza 9 badań, obejmująca 122 tysiące dorosłych, wykazała, że przestrzeganie zaleceń diety śródziemnomorskiej zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 o 19%.

• DIETA CUKRZYCOWA zgodna z zasadami zdrowego żywienia

Inne badanie z 2014 roku opublikowane w „Annals of Internal Medicine” dotyczyło 3500 seniorów, u których jeszcze nie rozwinęła się cukrzyca typu 2. Po 4 latach stwierdzono, że osoby stosujące dietę niskotłuszczową są obarczone większym ryzykiem cukrzycy niż te na diecie śródziemnomorskiej.

Jedna z analiz 9 badań, dotyczących łącznie blisko 1200 osób z cukrzycą typu 2, stosujących różne diety wykazała, że osoby na diecie śródziemnomorskiej poprawiły kontrolę glikemii, obniżyły masę ciała, cholesterol i ciśnienie krwi.

Dieta śródziemnomorska a nowotwory

Obecnie sądzi się, że przestrzeganie zaleceń diety śródziemnomorskiej może zapobiegać zachorowaniu na raka jelita grubego w 25% przypadków, piersi w 15-20%,  prostaty, endometrium oraz trzustki w 10-15%.

W analizie Greek EPIC obejmującej 22 tysiące dorosłych w ciągu 4 lat stosowania diety śródziemnomorskiej wykazano 24% spadek śmiertelności z powodu chorób nowotworowych.

• Dieta a nowotwory. Co jeść, żeby nie zachorować na raka?

Obserwacja 350 tysięcy Amerykanów trwająca 5 lat i przeprowadzona przez National Institute of Health wykazała spadek śmiertelności z powodu raka o 17% u mężczyzn i 12% u kobiet, jeśli stosuje się niektóre zalecenia diety śródziemnomorskiej.

Na podstawie analizy globalnej populacji EPIC wnioskuje się, że przestrzeganie jedynie 2 z podstawowych zaleceń diety zmniejsza ryzyko zachorowania i/lub śmierci z powodu nowotworu o 6%.

Dieta śródziemnomorska a demencja

Dieta śródziemnomorska zapobiega chorobom neurodegeneracyjnym, takim jak choroba Alzheimera i Parkinsona. Składniki diety chronią mózg przed starzeniem się i wspomagają funkcjonowanie układu nerwowego.

W czteroletnim badaniu na grupie ok. 2300 osób stwierdzono, że stosowanie diety śródziemnomorskiej zmniejsza ryzyko choroby Alzheimera o 10%.

Badanie obserwacyjne prowadzone przez 16 lat dotyczące 130 tysięcy Amerykanów pokazało, że osoby, które w największym stopniu przestrzegały zaleceń diety śródziemnomorskiej miały o 25% mniejsze ryzyko zachorowania na Parkinsona niż uczestnicy nieprzestrzegający diety.

Dieta śródziemnomorska - przykładowy jadłospis

Poniższy jadłospis w diecie śródziemnomorskiej jest bardzo urozmaicony, zawiera wiele różnych potraw, a zatem wymaga dużo zakupów i gotowania. Nie należy jednak stosować go dosłownie, a raczej zainspirować się propozycjami różnorodnych dań i dopasować do swoich możliwości.

Dieta śródziemnomorska to także przyjemność z gotowania. Każdy, kto chce stosować taki model żywienia, powinien spędzać w kuchni tylko tyle czasu, ile naprawdę lubi. Pamiętajmy, że obiady można jeść te same przez 2 dni, a pasty do pieczywa przygotowywać na więcej niż jedną porcję. To zdecydowanie ułatwia organizację przy zdrowej diecie.

Dzień I

• Śniadanie

Pieczywo posmarowane pastą z: awokado, 1 łyżki oliwy z oliwek, kilku suszonych pomidorów, czosnku

• Drugie śniadanie

2-3 brzoskwinie, garść migdałów

• Obiad

Makaron spaghetti polany oliwą z oliwek z pomidorkami koktajlowymi, małymi różyczkami brokułu i stekiem z tuńczyka

• Podwieczorek

Warzywa, np. marchewka, ogórek, papryka maczane w hummusie

• Kolacja

Zupa z młodych sezonowych warzyw, pieczywo pełnoziarniste

Dzień II

• Śniadanie

Śledzie w oleju z cebulką, pieczywo pełnoziarniste

• Drugie śniadanie

Gotowany bób z masłem i szczyptą soli

• Obiad

Sałatka z kaszy jaglanej z pomidorem, ogórkiem, cebulką dymką, oliwkami, posiekaną świeżą miętą i natką pietruszki, z sosem z oliwy z oliwek, soku z cytryny, otartej skórki z cytryny, soli, pieprzu

• Podwieczorek

Koktajl z banana i truskawek

• Kolacja

Placuszki z cukinii (przygotowane analogicznie do ziemniaczanych) posypane fetą

Dzień III

• Śniadanie

Owsianka gotowana na wodzie z malinami i dowolnymi orzechami

• Drugie śniadanie

Sok warzywny jednodniowy, bułka pełnoziarnista z serem żółtym i warzywami

• Obiad

Pieczone pałki z kurczaka wraz z pieczonymi warzywami: cukinią, papryką, marchewką, dynią lub innymi zależnie od sezonu, kasza pęczak

• Podwieczorek

Kawałek domowego ciasta z owocami

• Kolacja

Sałatka z sałaty, rukoli, pomidorów, papryki, z łososiem wędzonym, oliwą z oliwek i prażonymi pestkami dyni

O autorze

Aleksandra Żyłowska-Mharrab, dietetyk

Technolog żywności, dietetyk, edukator. Absolwentka Biotechnologii na Politechnice Gdańskiej i Usług żywieniowych na Akademii Morskiej. Zwolenniczka prostej, zdrowej kuchni i świadomych wyborów w codziennym odżywianiu. Do moich głównych zainteresowań należy budowanie trwałych zmian nawyków żywieniowych oraz indywidualne komponowanie diety zgodnie z potrzebami organizmu. Bo nie dla każdego to samo jest zdrowe! Uważam, że edukacja żywieniowa jest bardzo istotna, zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych. Koncentruję swoje działania na szerzeniu wiedzy o żywieniu, analizuję nowe wyniki badań, samodzielnie wnioskuję. Wyznaję zasadę, że dieta to styl życia, a nie ścisłe przestrzeganie posiłków z kartki. W zdrowym i świadomym odżywianiu zawsze jest miejsce na pyszne przyjemności.

Czytaj więcej artykułów tej autorki