Tkanka tłuszczowa w organizmie sportowca - normy dla aktywnych fizycznie i nietrenujących

Skład i proporcje ciała są jednymi z ważniejszych parametrów mających wpływ na osiągane w sporcie wyniki. Dlatego osoby trenujące przykładają wielką wagę nie tyle do ogólnej masy ciała, jak do masy tłuszczowej i mięśniowej. Każdy zbędny kilogram tłuszczu może bowiem zaważyć na wynikach.

Spis treści

1. Punkt krytyczny tkanki tłuszczowej
2. Funkcje tkanki tłuszczowej w organizmie
3. Zawartość tłuszczu w organizmie człowieka
4. Normy dotyczące procentowej zawartości tkanki tłuszczowej u osób nietrenujących oraz aktywnych fizycznie (Lohman i wsp. 1997)

Wysoki poziom tkanki tłuszczowej obniża zarówno możliwości szybkościowe, jak i wytrzymałościowe. Sportowcy większości dyscyplin ( np. biegi, kolarstwo, gimnastyka, jazda figurowa, piłka nożna, tenis, kulturystyka) podejmują więc walkę z jego nadmiarem, bardzo często stosując na własną rękę niewłaściwe diety.

Punkt krytyczny tkanki tłuszczowej

Chociaż nadmiar tłuszczu w organizmie nie jest wskazany, to nie każdy sportowiec może obniżyć zawartość tkanki tłuszczowej do wyliczonych wartości. Zdarza się także, że po osiągnięciu bardzo niskiego poziomu tkanki tłuszczowej następuje drastyczny spadek możliwości wysiłkowych.

Niejednokrotnie też utrzymanie przez dłuższy czas niskiego poziomu tłuszczu w organizmie nie jest możliwe i w konsekwencji następuje ponowny przyrost tkanki tłuszczowej. Zjawisko to bardzo dobrze opisuje teoria „punktu krytycznego tkanki tłuszczowej”.

Drastyczna dieta nie pomoże w odchudzaniu, co najwyżej jeszcze bardziej zmobilizuje organizm do ochrony zapasów tłuszczu.

Według niej, każdy z nas posiada genetycznie zakodowane zasoby tkanki tłuszczowej, do których organizm dąży poprzez różne mechanizmy regulujące. I tak np. na skutek nadmiernego obniżenia poziomu tłuszczu, kurczące się komórki tłuszczowe będą pobudzać neurony podwzgórza, które odpowiedzialne są za regulację pobierania pokarmu.

Również zbyt znaczne ograniczenie przyjmowanych kalorii nie będzie sprzyjać budowaniu kosztownych energetycznie mięśni, gdyż organizm za wszelką cenę będzie chciał oszczędzić tłuszcz. Drastyczna dieta nie pomoże więc osiągnąć celu, co najwyżej jeszcze bardziej zmobilizuje organizm do ochrony zapasów tłuszczu.

Funkcje tkanki tłuszczowej w organizmie

Ponadto należy mieć świadomość, że pewna ilość tłuszczu jest niezbędna do utrzymania zdrowia. Tłuszcz bowiem spełnia m.in. następujące zadania w organizmie:

• uczestniczy w syntezie cholesterolu i niektórych hormonów
• jest wymagany w transporcie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A,D,E,K)
• jest ważnym składnikiem błon komórkowych, osłonek mielinowych oraz mózgu
• otacza narządy wewnętrzne, zapewniając im w ten sposób ochronę oraz izolację cieplną

Oczywiście istnieje możliwość zredukowania ilości tłuszczu w organizmie, jednak zmiany te muszą oscylować wokół genetycznie ustalonego punktu krytycznego. Zarówno zbyt mała, jak i zbyt duża ilość tłuszczu w organizmie niekorzystnie wpływa na zdrowie oraz pogarsza wytrzymałość wysiłkową organizmu.

Zawartość tłuszczu w organizmie człowieka

Obecnie nie ma standardów dotyczących zawartości tłuszczu w organizmie człowieka. Przyjmuje się jednak, że tłuszcz zasadniczy (czyli niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, nie uwzględnia on tłuszczu zapasowego) powinien stanowić ok. 3-5% składu ciała dorosłego mężczyzny i 8-12% masy dorosłej kobiety.

Większa zawartość świadczy o posiadanej ilości tłuszczu zapasowego. W przypadku kobiet wartości te są wyższe, gdyż tłuszcz kumuluje się w gruczołach piersiowych oraz na biodrach.

Poniższa tabela przedstawia normy dla zawartości tłuszczu dla osób aktywnych fizycznie oraz dla porównania – dla osób nietrenujących. Dla sportowców zaleca się niższe normy właśnie ze względu na poprawę możliwości treningowych.

Normy dotyczące procentowej zawartości tkanki tłuszczowej u osób nietrenujących oraz aktywnych fizycznie (Lohman i wsp. 1997)