Jedzenie RYB w czasie CIĄŻY: czy ryby i owoce morza powinny zniknąć z diety przyszłej mamy?

Jedzenie ryb w ciąży nieoczekiwanie stało się sprawą kontrowersyjną. Ryby zawierają cenne kwasy tłuszczowe, ale czasem też szkodliwą rtęć. Więc jeść czy nie jeść? – zastanawiają się zdezorientowane przyszłe mamy. Oczywiście, że jeść! Tylko starannie je wcześniej wybierać.

Spis treści

1. Ryby w ciąży - czy można jeść ryby w ciąży?
2. Ryby w ciąży - zagrożenia związane z jedzeniem ryb w ciąży
3. Ryby - które warto jeść, a których unikać [WIDEO]
4. Ryby w ciąży - które można jeść, a których nie?
5. Ryby w ciąży - z puszki, wędzone

Kobietom w ciąży rekomenduje się jedzenie ryb, gdyż są niezwykle cennym źródłem składników odżywczych, przede wszystkim kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3: EPA i DHA, których nie znajdziemy w żadnym innym pożywieniu niż ryby i owoce morza.

Kwasy omega-3 wpływają na formowanie się struktur mózgu, funkcjonowanie układu nerwowego, zdolności poznawcze i poziom inteligencji u nienarodzonego dziecka. Z badań wynika, że niedobory kwasów omega-3 w życiu płodowym powodują deficyty behawioralne i poznawcze.

Jednocześnie w niektórych gatunkach ryb kumuluje się silna toksyna – metylortęć, która przenika przez łożysko i uszkadza struktury płodu - a także inne zanieczyszczenia.

Co zatem robić? Jeść ryby w ciąży, czy ich unikać? Na ten temat przeprowadzono bardzo wiele badań naukowych i płynie z nich ten sam wniosek.

Kobiety w ciąży powinny jeść ryby, ponieważ korzyści płynące z ich jedzenia znacznie przewyższają ryzyko związane z nadmiernym dostarczeniem toksyn do organizmu.

Organizacje zajmujące się żywieniem jasno wskazują, których ryb musi unikać kobieta w ciąży i karmiąca piersią, a jakie powinna jeść, aby dziecko rozwijało się najbardziej optymalnie w życiu płodowym.

Ryby w ciąży - czy można jeść ryby w ciąży?

Ryby są bogatym źródłem białka, jodu, witaminy B12, a przede wszystkim kwasów tłuszczowych omega-3: EPA i DHA.

Liczne badania naukowe wykazały, że dzieci kobiet, które podczas ciąży jadły 2-3 porcje ryb tygodniowo, charakteryzują się szybszym rozwojem, lepszymi zdolnościami poznawczymi oraz wyższym ilorazem inteligencji. Kwasy tłuszczowe EPA i DHA są kluczowe w rozwoju i funkcjonowaniu mózgu oraz układu nerwowego.

Z części badań wynika, że spożycie ryb przez ciężarną zapobiega występowaniu autyzmu u najmłodszych.

• KWAS DHA w ciąży niezbędny do prawidłowego rozwoju dziecka

Dzieci kobiet, które jadły ryby w czasie ciąży, szybciej osiągają kolejne etapy rozwoju. Uogólniając, twierdzi się, że w 6. miesiącu życia naśladują dźwięki, podnoszą głowę i rozpoznają rodzinę, natomiast w 18. miesiącu wchodzą po schodach, piją z kubka i rysują.

Ponadto spożywanie kwasów omega-3 może zmniejszać ryzyko wystąpienia alergii u dzieci, poprawia funkcjonowanie układu odpornościowego, a także zapobiega przedwczesnemu porodowi.

Korzyści płynące z jedzenia ryb w ciąży – wyniki badań naukowych:

1. Badanie opublikowane w czasopiśmie „The Lancet” obejmowało blisko 12 tysięcy kobiet ciężarnych i ich dzieci. Zadawano im pytania dotyczące diety podczas ciąży oraz rozwoju dzieci do osiągnięcia 8 lat.

Kobiety podzielono na 3 grupy: nie jedzące ryb, zjadające do 340 g ryb tygodniowo oraz zjadające powyżej 340 g ryb tygodniowo.

Stwierdzono, że dzieci kobiet, które nie spożywały ryb w czasie ciąży, stanowiły 25% osób z najniższym ilorazem inteligencji oraz wykazywały nieoptymalne wyniki w testach behawioralnych i testach zachowań społecznych. Najlepsze wyniki osiągały dzieci kobiet jedzących najwięcej ryb w ciąży.

2. Analiza przeprowadzona na Uniwersytecie Southampton dotyczyła zachowań dzieci w wieku 9 lat, których matki były podczas ciąży poddane obserwacji żywieniowej.

Wynika z niej, że dzieci matek jedzących ryby w ciąży miały o 35% mniejsze tendencje do nadaktywności. Cechowały się też wyższą inteligencją werbalną. Autorzy badania reasumują, że spożycie ryb przez ciężarną ma nieduży, ale długotrwały wpływ na rozwój neurologiczny dzieci.

• TABELA KALORII: ryby i owoce morza. Sprawdź, ile kalorii mają ryby i owoce morza!

3. W kolejnym badaniu wzięły udział 123 kobiety ciężarne, które podzielono na 2 grupy. Jedna kontynuowała swój sposób odżywiania ubogi w ryby, a druga zjadała dodatkowo 2 porcje łososia tygodniowo, które dostarczały 3,45 g kwasów EPA i DHA. Stwierdzono, że takie ilości wpływają pozytywnie na funkcjonowanie układu immunologicznego. Jednocześnie nie zauważono żadnego wpływu na wskaźniki związane z atopią badane u 6-miesięcznych dzieci.

4. 98 kobiet z atopowym zapaleniem skóry podzielono na 2 grupy. Jedna przez 20 tygodni ciąży codziennie przyjmowała placebo, a druga suplement z 3,7 g kwasów omega-3. U rocznych dzieci tych matek wykonano skórne testy na alergię.

Z badania wynika, że suplementacja kwasów omega-3 przez matkę podczas ciąży może zmniejszać występowanie reakcji alergicznych u dzieci.

Ryby w ciąży - zagrożenia związane z jedzeniem ryb w ciąży

Największym zagrożeniem dla rozwoju płodu związanym z jedzeniem ryb przez matkę jest obecność rtęci, która zaburza formowanie układu nerwowego i mózgu. Rtęć trafia do środowiska w wyniku emisji z zakładów przemysłowych, a także wybuchów wulkanów i pożarów lasów.

Przez dekady była używana w termometrach i lampach fluorescencyjnych. Gdy rtęć przedostanie się do wody, bytujące w niej bakterie przekształcają metal do formy organicznej – metylortęci.

Ryby absorbują metylortęć z wody oraz poprzez zjadanie innych organizmów. Związek ten przyłącza się do białek mięśni ryb i nie jest usuwany w wyniku obróbki termicznej.

• Zatrucie metalami ciężkimi - objawy, przyczyny, leczenie

Metylortęć przenika łożysko. Wiele badań naukowych wykazało jej szkodliwy wpływ na rozwój układu nerwowego i mózgu płodu. Z licznych analiz wynika, że wysoka zawartość rtęci w organizmie kobiety ciężarnej wpływa na pogorszenie u dziecka pamięci, koncentracji i uwagi, rozwoju mowy, zdolności ruchowych i wzroku. Zawartość rtęci w organizmie matki można zbadać poprzez analizę pierwiastkową włosa oraz badanie krwi.

Metylortęć w rybach i owocach morza

W rybach niebezpieczna jest nie tylko rtęć. Inne ryby zawierające dużo metali ciężkich, to hodowlana panga i tilapia o wysokim stężeniu ołowiu. Kobietom w ciąży niepolecany jest również hodowlany łosoś i śledź bałtycki, ponieważ zawierają duże ilości pestycydów chloroorganicznych oraz polichlorowanych bifenyli (PCBs) o działaniu rakotwórczym.

• Zatrucie ołowiem (ołowica) - objawy, leczenie i skutki zatrucia ołowiem

Najwięcej zanieczyszczeń zawierają duże ryby długo żyjące oraz drapieżniki, które kumulują szkodliwe substancje z kilku etapów łańcucha pokarmowego. Najwięcej PCBs znajduje się w rybach żyjących w zbiornikach wodnych zamkniętych o małej wymianie wody.

W amerykańskim badaniu obejmującym 135 kobiet badano związek między spożyciem ryb, zawartością rtęci we włosach kobiet oraz poziomem inteligencji urodzonych przez nie dzieci w testach rozpoznawania wizualnego (VRM) w 6. miesiącu życia dzieci.

Stwierdzono, że większe spożycie ryb było związane z wyższym poziomem inteligencji noworodków. Jednocześnie zauważono silny wpływ zawartości rtęci we włosach matki na zdolności poznawcze dziecka. Wzrost stężenia rtęci o 1 ppm wiązał się ze spadkiem poziomu inteligencji dziecka w skali VRM o 7,5 punktu.

Najlepsze wyniki w testach uzyskały dzieci matek, które w ciąży jadły więcej niż 2 porcje ryb tygodniowo oraz w ich włosach było mniej niż 1,2 ppm rtęci. Autorzy wnioskują, że kobiety powinny w ciąży jeść ryby, ale wybierać gatunki o najmniejszym zanieczyszczeniu rtęcią.

• Toksyny w rybach - sprawdź, które ryby nie trują

Z wysokim spożyciem ryb w ciąży wiąże się kontrowersja dotycząca masy urodzeniowej dziecka. Część badań mówi o tym, że jedzenie ryb przez matkę zapobiega zbyt niskiej masie urodzeniowej. Natomiast w 2016 roku ukazały się wyniki bardzo dużego badania, które obejmowało 26 184 kobiety ciężarne i ich dzieci.

Obserwowano spożycie ryb wśród kobiet z 15 krajów i jego wpływ na masę urodzeniową oraz ryzyko nadwagi u dzieci. Mediana spożycia ryb wahała się od 0,5 raza na tydzień w Belgii do 4,45 raza na tydzień w Hiszpanii. Stwierdzono, że jedzenie ryb więcej niż 3 razy w tygodniu było powiązane z szybkim przybieraniem na wadze przez

niemowlę oraz większym ryzykiem nadwagi u dzieci w wieku 4 i 6 lat. Inna analiza dotycząca możliwych komplikacji związanych z wysokim spożyciem ryb chudych, tłustych oraz owoców morza pokazała, że jedzenie ryb tłustych i owoców morza nie powoduje komplikacji w przebiegu ciąży, natomiast spożywanie dużych ilości ryb chudych było związane z ryzykiem przedwczesnego porodu.

Ryby - które warto jeść, a których unikać [WIDEO]

Ryby w ciąży - które można jeść, a których nie?

Ryby odpowiednie dla kobiety w ciąży powinny charakteryzować się jak najlepszym stosunkiem kwasów tłuszczowych omega-3 do zanieczyszczeń. Ryby takie powinny być wolne lub zawierać minimalne ilości metylortęci, dioksyn oraz polichlorowanych bifenyli (PCBs) – najczęstszych i groźnych dla rozwoju płodu toksyn.

Tłuste ryby polecane w ciąży, które cechują się korzystną proporcją kwasów omega-3 do możliwych zanieczyszczeń to sardynki, makrela, sardela, łosoś, halibut i morlesz.

Według brytyjskiej organizacji rządowej National Health Service ryby i owoce morza zakwalifikowano do kilku kategorii:

1. Ryby i owoce morza, których bezwzględnie trzeba unikać w ciąży:

Zawierają wysokie stężenie metylortęci:

• marlin
• rekin
• miecznik

Stanowią zagrożenie zatrucia:

• surowe skorupiaki i ryby
• ryby wędzone na zimno

2. Ryby i owoce morza, które trzeba ograniczać w ciąży

Zawierają dioksyny i PCBs. Nie należy jeść więcej niż 2 porcje tygodniowo. Zaleca się ich spożywanie w ilości 1-2 porcji tygodniowo, ponieważ stężenie toksyn w takiej ilości jest bezpieczne, a korzyści płynące z jedzenia tych ryb przewyższają ewentualne ryzyko.

• świeży tuńczyk
• łosoś
• pstrąg
• makrela
• śledź
• sardynki
• okoń morski
• leszcz
• turbot
• halibut
• kraby

3. Ryby i owoce morza, które trzeba ograniczać podczas karmienia piersią

Maksymalnie 1 porcja tygodniowo:

• marlin
• rekin
• miecznik

Maksymalnie 2 porcje tygodniowo

• tłuste ryby morskie

4. Ryby, których nie trzeba ograniczać w ciąży i podczas karmienia piersią

• dorsz
• łupacz
• gładzica
• morszczuk
• flądra

Ryby w ciąży - z puszki, wędzone

Kobiety w ciąży nie powinny jeść gotowych przetworów rybnych. To ważne, aby dieta ciężarnej była maksymalnie odżywcza, a im bardziej przetworzone jedzenie, tym mniej w nim witamin i składników mineralnych, a więcej niepotrzebnych dodatków do żywności.

Z diety w okresie cięży powinny zniknąć

• paluszki krabowe
• paluszki rybne
• różnego rodzaju sałatki i konserwy z rybą

Niewskazany jest tuńczyk i inne ryby z puszki. Do puszkowanej żywności przenika bardzo szkodliwy dla zdrowia związek bisfenol A (BPA). Ma on budowę podobną do żeńskich hormonów płciowych. Wykazano, że podczas ciąży powoduje zmiany w wydzielaniu hormonów tarczycy u matki i noworodków.

Nieprawidłowości w pracy tarczycy u matki rzutują na rozwój płodu. Ponadto sam BPA może uszkodzić rozwijające się narządy wewnętrzne dziecka, wywołać poronienie i przedwczesny poród. Dodatkowo popularny tuńczyk w puszkach jest bardzo dużą rybą drapieżną, co sprawia, że zawiera więcej toksyn niż mniejsze gatunki ryb.

Ryby wędzone na ciepło w ciąży są przeciwwskazane ze względu na możliwość zakażenia bardzo niebezpieczną bakterią Listeria monocytogenes, co w 20-30% przypadków prowadzi do śmierci. W ciąży listerioza jest szczególnie niebezpieczna, ponieważ może bezobjawowo przebiegać u matki, a doprowadzić nawet do śmierci płodu.

Co prawda Listeria ginie w temperaturze powyżej 60 st. C, jednak w ciąży lepiej unikać ryb wędzonych na ciepło i w ogóle nie spożywać ryb wędzonych na zimno.

Źródła:

1. NHS, Should pregnant and breastfeeding woman avoid some types of fish?, https://www.nhs.uk/common-health-questions/pregnancy/should-pregnant-and-breastfeeding-women-avoid-some-types-of-fish/2. NHS, Can I eat shellfish during pregnancy?, https://www.nhs.uk/common-health-questions/pregnancy/can-i-eat-shellfish-during-pregnancy/3. FDA, Eating fish: What pregnant women and parents should know, https://www.fda.gov/Food/ResourcesForYou/Consumers/ucm393070.htm4. Hibbeln J.R. I in., Maternal seafood consumption in pregnancy and neurodevelopmental outcomes in childhood (ALSPAC study): an observational cohort study, The Lancet, 2007, 369, 578-5855. Gale C.R. i in., Oily fish intake during pregnancy – association with lower hyperactivity but not with higher full-scale IQ in offspring, The Journal of Child Psychology and Psychiatry, 2008, 49, 10, 1061-10686. Noakes P.S. i in., Increased intake oily fish in pregnancy: effects on neonatal immune response and on clinical outcomes in infants at 6 mo, The American Journal of Clinical Nutrition, 2015, 95, 2, 395-4047. Dunstan A. J. I in., Fish oil supplementation in pregnancy modifies neonatal allergen-specific immune responsen and clinical outcomes in infants at high risk of atopy: A randomizeed, controlled trial, Journal of Allergy and Clinical Immunology, 2003, 112, 6, 1178-11848. Oken E. I in., Maternal fish consumption, hair mercury, and infant cognition in a U.S. Cohort, Environmental Health Perspectives, 2005, 113, 10, 1376-13809. Stratakis N. i in., Fish intake in pregnancy and child growth. A pooled analysis of 15 european and british cohort, JAMA Pediatrics, 2016, 170, 4, 381-39010. Mohanty A.F. i in., Periconceptional seafood intake and pregnancy complications, Public Health Nutrition, 2016, 19, 10, 1795-180311. Mania M. i in., Ryby i owoce morza jako źródło narażenia człowieka na metylortęć, Roczniki Państwowego Zakładu Higieny, 2012, 63, 3, 257-26412. https://www.babycenter.com/0_eating-fish-during-pregnancy-how-to-avoid-mercury-and-still_10319861.bc13. http://ciaza.siostraania.pl/ryby-w-ciazy-jakie-jesc-a-z-jakich-zrezygnowac/14. Rochester J.R., Bisphenol A and Human Health: A review of the literature, Reproductive Toxicology (2013), http://dx.doi.org/10.1016/j.reprotox.2013.08.00815. http://www.e-biotechnologia.pl/Artykuly/Listeria-monocytogenes/

Aleksandra Żyłowska-Mharrab