Żywienie medyczne w chorobie nowotworowej

Żywienie osób z chorobą nowotworową ma ogromne znaczenie w procesie leczenia. Nawet u 20 proc. osób cierpiących na nowotwory bezpośrednią przyczyną zgonu nie jest choroba, lecz wyniszczenie organizmu spowodowane brakiem odpowiedniego odżywiania. Niedożywienie diagnozuje się u 30 do nawet 90 proc. pacjentów, których dotyczy ta choroba. Aby mu zapobiec, konieczne jest specjalistyczne wsparcie żywieniowe - żywienie medyczne.

Spis treści

1. Konsekwencje zaburzeń odżywiania u osób chorych na nowotwory
2. Żywienie osób z chorobą nowotworową
3. Żywienie medyczne - kiedy i jak stosować?

Niedożywienie stanowi u pacjentów z chorobą nowotworową poważny problem. Przyczyn takiej sytuacji jest wiele: umiejscowienie nowotworu, utrudniające pacjentowi spożywanie pokarmów drogą doustną, przeciwskazania do jedzenia wielu produktów, utrata apetytu związana z chorobą albo leczeniem. Niedożywienie najczęściej stwierdza się u chorych z nowotworami układu pokarmowego oraz głowy i szyi, rzadziej u chorych z nowotworami tkanek miękkich, urologicznymi czy ginekologicznymi. Na przykład, wśród chorych na raka trzustki, niedożywionych może być nawet 80-85 proc., u pacjentów cierpiących na raka żołądka, ten odsetek wynosi średnio 65-85 proc., natomiast na raka przełyku 60-80 proc.

Dodatkowo sama chemio- i radioterapia może prowadzić do zaburzeń stanu odżywiania tj. nudności, wymiotów, biegunek, nietolerancji laktozy. Z dostępnych danych wynika, że przykładowo u chorych poddanych napromienianiu z powodu nowotworów złośliwych regionu głowy, spadek masy ciała podczas leczenia wynosi 4-10 kg - podkreśla prof. dr hab. med. Piotr Rutkowski, prezes Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej.

Konsekwencje zaburzeń odżywiania u osób chorych na nowotwory

Konsekwencją problemów z odżywianiem jest szybka utrata masy ciała, osłabienie mięśni, pogorszenie sprawności psychoruchowej, upośledzenie odporności, a także zaburzenia trawienia, wchłaniania i perystaltyki jelit. Gorzej goją się rany, częściej rozwijają się zakażenia i powikłania, wydłuża się czas hospitalizacji i rekonwalescencji chorego.

Co piąta osoba z nowotworem nie umiera z powodu choroby, ale z niedożywienia – zwraca uwagę dr hab. n. med. Stanisław Kłęk, chirurg onkolog, prezes Polskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu (POLSPEN).

- Spadek masy ciała niejednokrotnie nie pozwala na prawidłowe leczenie (przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego czy zastosowanie chemio- czy radioterapii), jak również sprawia, że pacjenci częściej narażeni są na infekcje i powikłania pooperacyjne – podkreśla prof. dr hab. n. med. Maciej Krzakowski, Prezes Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej (PTOK).

Niedożywienie w chorobie nowotworowej może doprowadzić nawet do śmierci. U 20 proc. osób cierpiących na nowotwory bezpośrednią przyczyną zgonu nie jest choroba, lecz wyniszczenie organizmu spowodowane brakiem odpowiedniego odżywiania.

Dlatego eksperci zgodnie podkreślają, że integralną częścią terapii powinno być leczenie żywieniowe, polegające na przeprowadzeniu u każdego pacjenta oceny stanu odżywienia i zapotrzebowania na wszystkie niezbędne substancje odżywcze, a w razie potrzeby podawaniu mu – drogą doustną, dojelitową lub pozajelitową – odpowiednich ilości energii, białka, elektrolitów, witamin, pierwiastków śladowych i wody oraz monitorowaniu jego stanu klinicznego.

Żywienie osób z chorobą nowotworową

U dorosłego człowieka podaż białka powinna kształtować się na poziomie 0,8–1,5 g/kg m.c./dobę natomiast zapotrzebowanie energetyczne oscyluje na poziomie 25–35 kcal/kg m.c./dobę.  W chorobie nowotworowej zapotrzebowanie organizmu na białko może wzrosnąć znacząco. Jest uzależnione od wielu czynników, jak stan odżywienia, stopień zaawansowania oraz lokalizacja nowotworu, metody leczenia, jak również stanu ogólnego pacjenta. Maksymalne zapotrzebowanie na białko powinno kształtować się na poziomie 2-3g/kg mc./dobę przy podaży energii nawet do 35-45 kcal/kg mc./dobę. Dodatkowo organizmowi należy dostarczać wszystkich niezbędnych makro i mikroskładników oraz witamin, które powinny być podawane w ilościach pokrywających zapotrzebowanie dobowe chorego

Żywienie medyczne - kiedy i jak stosować?

Żywienie medyczne jest metodą wspomagania leczenia, stosowaną w wielu chorobach i może całkowicie zastąpić tradycyjną dietę lub stanowić jej ważne uzupełnienie. Korzyści ze stosowania specjalistycznego wsparcia żywieniowego są nie do przecenienia. Żywienie medyczne powinno być integralną częścią terapii prowadzonej w celu poprawy lub utrzymania właściwego stanu odżywienia, poprawy rokowania i przyspieszenia wyleczenia lub umożliwienia stosowania wielospecjalistycznego leczenia skojarzonego – podkreśla prof. dr hab. n. med. Jacek Fijuth, Przewodniczący Zarządu Polskiego Towarzystwa Onkologicznego (PTO).

Żywienie medyczne jest standardem postępowania u chorych z nowotworem zlokalizowanym  w obrębie głowy i szyi, ponieważ są oni najczęściej narażeni na pogorszenie się stanu odżywienia i wyniszczenie nowotworowe. Powinno być także stosowane u chorych, u których stwierdza się:

• brak możliwości włączenia diety doustnej przez ponad 7 dni, nawet jeżeli pacjent jest prawidłowo odżywiony,
• obecne lub zagrażające niedożywienie (BMI < 18,5 kg/m2, niezamierzona utrata masy ciała > 10 proc. w ciągu 3–6 miesięcy przed rozpoczęciem leczenia),
• brak możliwości utrzymania dziennego spożycia pokarmów, przekraczającego 60 proc. zalecanej normy przez ponad 10 dni,
• nieprawidłowy wynik przesiewowej oceny stanu odżywienia, przeprowadzanej podczas przyjęcia do szpitala, wg jednej z dwóch metod: SGA lub NRS 2002.

Wybór metody żywienia medycznego powinien być oparty na analizie stanu klinicznego chorego, stopnia i rodzaju niedożywienia, planowanego okresu żywienia oraz okresu stosowania żywienia (np.: przedoperacyjne, pooperacyjne).