Koszenila (E120) - czy ten barwnik jest szkodliwy? W jakich produktach występuje?

Koszenila (E120) to barwnik otrzymywany z... owadów. Koszenila jest więc barwnikiem pochodzenia naturalnego. Jednak mimo to pojawiają się pytania dotyczące jej szkodliwości i negatywnego wpływu na organizm. Sprawdź, czy koszenila jest bezpieczna dla zdrowia i w jakich produktach występuje.

Spis treści

1. Koszenila (E120) - barwnik z owadów
2. Koszenila (E120) - właściwości
3. Koszenila (E120) w żywności. W jakich produktach występuje?
4. Koszenila (E120) - szkodliwość. Czy jest bezpieczna dla zdrowia?
5. Koszenila (E120) - jaka dawka jest bezpieczna?

Koszenila (E120) to czerwony barwnik, substancja organiczna naturalnego pochodzenia, która jest pozyskiwana z... owadów. Koszenila jest znana od starożytności. W wielu kulturach była używana do farbowania tkanin, ozdabiania przedmiotów i malowania obrazów. Obecnie koszenilę stosuje się w produkcji żywności, kosmetyków, niektórych farmaceutyków, kolorowych tkanin i rzemiosła artystycznego.

Koszenila (E120) - barwnik z owadów

Ten czerwony barwnik można wytwarzać z kilku rodzajów owadów: czerwców kaktusowych (Dactylopius coccus), czerwców armeńskich (Porphyrophora hamelii), kermes (Kermes vermilio) czy czerwców polskich (Porphyrophora polonica).

Czerwce kaktusowe są zbierane na wolności lub hodowane na plantacjach. Czerwony pigment stanowi około 25 proc. suchej masy ich ciał. Po zebraniu owady zabija się, traktując je wysoką temperaturą. Można to robić poprzez gotowanie, działanie gorącą parą lub gorącym powietrzem.

Następnie owady suszy się na słońcu lub w piecach aż osiągną 30 proc. swojej pierwotnej masy. Kolejnym etapem jest ekstrakcja barwnika ze zmielonych owadów za pomocą wrzącej wody z dodatkiem amoniaku lub wodorowęglanu. W zależności od metody, kolor gotowego barwnika jest nieco inny.

Koszenilę można spotkać zamiennie pod wieloma nazwami: E 120, karmin, kwas karminowy, naturalna czerwień 4, barwnik koszenilowy.

Otrzymuje się roztwór barwnika, który następnie odparowuje się i suszy, aż do pozyskania proszku. Jakość barwnika jest zależna od warunków jego przygotowywania – temperatury, oświetlenia, rodzaju substancji wypełniających oraz wielkości cząstek.

Głównym składnikiem barwnika E 120 jest kwas karminowy, który stanowi ponad 95 proc. jego wszystkich pigmentów. To właśnie kwas karminowy uzyskuje się poprzez ekstrakcję. Główny składnik koszenili może łączyć się z jonami glinu i wapnia, tworząc chelaty – karminy.

Koszenila (E120) - właściwości

Koszenila ma postać cieczy lub brunatno-czerwonego proszku. Kwas karminowy dobrze rozpuszcza się w wodzie, jego chelaty z aluminium również, ale dopiero w środowisku zasadowym. W zależności od pH roztworu koszenila przyjmuje nieco inna barwę. W roztworach kwaśnych jest pomarańczowa, w lekko kwaśnych i obojętnych – czerwona, a w zasadowych – fioletowa.

Przy pH poniżej 3,5 traci częściowo swoje właściwości i wytrąca się czarny osad. Karminy, czyli chelaty kwasu karminowego, są dużo bardziej stabilne niż sam kwas karminowy, dlatego mają większe znaczenie w przemyśle. Karminy to jedne z najtrwalszych barwników. Są odporne na światło, ciepło i utlenianie.

CZYTAJ TEŻ:

• Czy GLUTAMINIAN sodu szkodzi zdrowiu?
• Sorbinian potasu (E202) - właściwości i zastosowanie
• Benzoesan sodu (E211) - właściwości, zastosowanie, szkodliwość
• AZOTANY i AZOTYNY w żywności - źródła, wpływ na zdrowie

Koszenila (E120) w żywności. W jakich produktach występuje?

Koszenila w żywności może znajdować się w:

• napojach alkoholowych i bezalkoholowych
• słodyczach i ciastach
• produktach mięsnych
• osłonkach wędliniarskich
• czerwonych serach
• osłonkach serów
• przetworach owocowych
• sosach
• kisielach
• jogurtach
• lodach
• marynatach
• surimi

Koszenila (E120) - szkodliwość. Czy jest bezpieczna dla zdrowia?

Mimo że koszenila jest barwnikiem naturalnym, nie jest zupełnie bezpieczna dla zdrowia. Odnotowano przypadki silnej reakcji alergicznej, ataku astmy i wstrząsu anafilaktycznego po spożyciu produktów z koszenilą.

Z tego powodu od 2009 roku producenci mają obowiązek wyraźnego zaznaczania obecności tego barwnika nie tylko w składzie jedzenia, ale też kosmetyków. Ponadto wprowadzono zakaz używania koszenili w kosmetykach i farmaceutykach mających kontakt z oczami.

• KONSERWANTY w kosmetykach - co powinno się o nich wiedzieć?

Na produkty z koszenilą powinny uważać osoby ze skłonnościami do alergii i astmatycy. Ostrożność jest wskazana także w przypadku małych dzieci i kobiet w ciąży.

Źródła:

1. Solymosi K. i in., Food colour additives of natural origin, w: Colour additives for food and beverages, 2015, https://www.researchgate.net/publication/273767472_Food_colour_additives_of_natural_origin
2. Kendrick A., Carminic acid/ carmine, w: Natural Food Additives, Ingredients and Flavourings, 2012
3. EFSA, Scientific Opinion on the re-evaluation of cochineal, carminic acid, carmines (E 120) as a food additive, https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.2903/j.efsa.2015.4288
4. http://www.fao.org/fileadmin/user_upload/jecfa_additives/docs/Monograph1/Additive-137.pdf

O autorze

Aleksandra Żyłowska-Mharrab, dietetyk

Technolog żywności, dietetyk, edukator. Absolwentka Biotechnologii na Politechnice Gdańskiej i Usług żywieniowych na Akademii Morskiej. Zwolenniczka prostej, zdrowej kuchni i świadomych wyborów w codziennym odżywianiu. Do moich głównych zainteresowań należy budowanie trwałych zmian nawyków żywieniowych oraz indywidualne komponowanie diety zgodnie z potrzebami organizmu. Bo nie dla każdego to samo jest zdrowe! Uważam, że edukacja żywieniowa jest bardzo istotna, zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych. Koncentruję swoje działania na szerzeniu wiedzy o żywieniu, analizuję nowe wyniki badań, samodzielnie wnioskuję. Wyznaję zasadę, że dieta to styl życia, a nie ścisłe przestrzeganie posiłków z kartki. W zdrowym i świadomym odżywianiu zawsze jest miejsce na pyszne przyjemności.

Aleksandra Żyłowska-Mharrab