Kuchnia polskich kresów: potrawy wigilijne z kresową nutą

Wigilia to karp, śledzie, pierogi. Przyrządzasz je zgodnie z domowym zwyczajem. U Kingi Błaszczyk-Wójcickiej (wegetarianki, łączącej różne tradycje) na wigilijnym stole królują potrawy wywodzące się z kuchni kresowej. Na czym polega kuchnia kresowa? Jak przygotować potrawy wigilijne w kresowym stylu?

Tradycyjne wigilijne potrawy, które podawane niegdyś w polskich domach na kresach Rzeczypospolitej, mają bogaty rodowód. Można w nich znaleźć wpływy tradycji litewskiej, ukraińskiej, białoruskiej, tatarskiej, a nawet nieco galicyjskich akcentów. Wynika to z wielowiekowego współistnienia na tych ziemiach różnych narodów. Swój udział w kuchni kresowej ma też tradycja kulinarna polskich dworków szlacheckich, bogatych chłopów, a także mieszkańców Wilna i Lwowa. Z kuchni kresowej pochodzi dziś wiele lubianych i cenionych potraw, jak np. popularne w całej Polsce placki ziemniaczane, gołąbki, kołduny, chłodniki, sękacz czy kasza ze skwarkami – kiedyś jaglana, dzisiaj gryczana, zwykle podawana do drugiego dania.

Spis treści

1. Kuchnia kresowa: prostota i wykwintność
2. Kuchnia kresowa: smak wigilijnej kutii

Kuchnia kresowa: prostota i wykwintność

Ze względu na prostotę składników kuchnia kresowa nie zalicza się do wyrafinowanych. Poza kaszami, które są dodawane do farszów i zapiekanek, ważne miejsce zajmują w niej ziemniaki. Do najbardziej dziś znanych potraw ziemniaczanych należą:

• babka z tartych ziemniaków, wędzonego boczku i cebuli,
• kiszka wypełniona ziemniaczaną masą, 
• kartacze – kluski z gotowanych i surowych tartych ziemniaków z farszem z mięsa i cebuli,
• czy cepeliny – pyzy ziemniaczane nadziewane wieprzowiną z dodatkiem majeranku, podawane z gęstą śmietaną i zasmażaną kiszoną kapustą.

Kuchnia kresowa: smak wigilijnej kutii

Wigilia kresowa to śledzie po wileńsku z sosem z borowików lub podgrzybków, gęstym przecierem pomidorowym i... wędzoną szprotką w oleju albo śledzie w sosie winno-rodzynkowym. To forszmak, czyli placuszki z masy śledziowo-ziemniaczanej z dodatkiem jabłka i cebuli, formowane w kształcie rybek.

Z kuchni kresowej wywodzi się karp zapiekany w śmietanie, który znajduje się dziś na wielu wigilijnych stołach. Podobnie jak kutia – tradycyjna potrawa wigilijna przygotowana z pszenicy, maku, miodu i bakalii.

Największą sztuką jest ugotowanie pszenicy na sypko. To bardzo ważne nie tylko ze względów kulinarnych. Kutia służyła kiedyś wróżbom noworocznym. Jeśli cisnęło się nią o powałę i nie pozostawiła śladów, wróżyło to domowi pomyślność. 

Na wigilijnym stole u Kingi Błaszczyk-Wójcickiej dominują potrawy wegetariańskie zaczerpnięte z kuchni kresowej babci, pochodzącej z Dowgiałłów. Nie ma wśród nich śledzi ani innych ryb, bo nie je ich jej rodzina.

Czytaj też:

• Dania wigilijne: polskie tradycje. Jak kiedyś wyglądała Wigilia?
• Święta to czas refleksji, a nie egzamin na perfekcyjną panią domu
• Przygotowania do świąt Bożego Narodzenia: jak to zrobić i nie zwariować? Poradnik świąteczny

miesięcznik "Zdrowie"