Polskie produkty regionalne i tradycyjne chronione w UE [LISTA]

2016-03-02 15:10

Coraz bardziej cenimy sobie wyroby regionalne, wyrabiane według starych, ściśle określonych receptur i dostępne w ograniczonym zakresie. Niektóre z nich są chronione specjalnymi oznaczeniami. Zobacz listę polskich produktów regionalnych i tradycyjnych chronionych unijnymi certyfikatami: Chroniona Nazwa Pochodzenia, Chronione Oznaczenie Geograficzne, Gwarantowana Tradycyjna Specjalność.

Polskie produkty regionalne i tradycyjne chronione w UE [LISTA]
Autor: thinkstockphotos.com

Spis treści

  1. W europejskim systemie ochrony produktów regionalnych i tradycyjnych funkcjonują trzy rodzaje znaków:
  2. Mięso i wyroby wędliniarskie
  3. Sery
  4. Olej rydzowy
  5. Owoce i warzywa
  6. Karp zatorski
  7. Wyroby piekarnicze
  8. Miody tradycyjne i pitne

Europejski system ochrony produktów regionalnych i tradycyjnych ma w rejestrze ponad 1000 pozycji. Najwięcej pochodzi z Włoch i Francji. Do tej pory na liście znalazło się 37 produktów z Polski (w tym krupniok, który jest na ostatnim etapie zatwierdzania). Są wśród nich m.in. wędliny, owoce, warzywa, wyroby piekarnicze, miody, sery i olej. Dzięki temu konsument może odnaleźć produkty wyjątkowe pod względem jakości i smaku.

W europejskim systemie ochrony produktów regionalnych i tradycyjnych funkcjonują trzy rodzaje znaków:

Chronioną Nazwę Pochodzenia nadaje się produktowi, który pochodzi z określonego miejsca, regionu, a jego nazwa nawiązuje do miejsca, w którym jest wytwarzany, i podkreśla z nim związek. Jakość lub cechy charakterystyczne produktu są w istotnej lub wyłącznej mierze zasługą szczególnego środowiska geograficznego, na które składają się czynniki naturalne i ludzkie. Wszystkie etapy jego produkcji odbywają się na określonym obszarze geograficznym.

Do polskich produktów z tym znakiem należą: bryndza podhalańska, fasola „Piękny Jaś” z Doliny Dunajca, fasola wrzawska, karp zatorski, miód z Sejneńszczyzny, oscypek, podkarpacki miód spadziowy, redykołka, wiśnia nadwiślanka.

Chronionym Oznaczeniem Geograficznym również oznacza się produkty pochodzące z określonego miejsca. Różnica z ChNP polega na tym, że w przypadku ChOG przynajmniej jeden etap produkcji odbywa się na tym obszarze.

Do polskich produktów z tym znakiem należą: andruty kaliskie, cebularz lubelski, chleb prądnicki, fasola korczyńska, jabłka grójeckie, jabłka łąckie, jagnięcina pohalańska, kiełbasa lisiecka, kołacz śląski, miód drahimski, miód kurpiowski, miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich, obwarzanek krakowski, rogal świętomarciński, ser koryciński swojski, suska sechlońska, śliwka szydłowska, truskawka kaszubska, wielkopolski ser smażony. Na pozytywną weryfikację przez Komisję Europejską czeka (do początku grudnia ub. r.) krupniok.

Gwarantowaną Tradycyjną Specjalność przyznaje się produktom mającym specyficzny charakter, cechę lub zespół cech, które wyraźnie odróżniają je od innych, podobnych. Produkt taki musi być wytwarzany z tradycyjnych surowców lub charakteryzować się tradycyjnym składem lub sposobem produkcji od co najmniej 30 lat.

Do polskich produktów z tym znakiem należą: miody pitne (półtorak, dwójniak, trójniak, czwórniak), kabanosy, kiełbasa jałowcowa, kiełbasa myśliwska, olej rydzowy, pierekaczewnik.

Sery

Bryndza podhalańska – miękki ser podpuszczkowy z mleka polskich górskich owiec (ewentualnie z domieszką do 40% mleka krowiego pochodzącego jedynie od polskiej rasy czerwonej). Ma wyraźnie słony, ale jednocześnie pikantny i kwaskowaty smak. Bryndza jest wytwarzana od maja do września, wyłącznie na Podhalu. Jest pierwszym polskim produktem wpisanym do rejestru w 2007 r. jako Chroniona Nazwa Pochodzenia.

Oscypek – wędzony ser wytwarzany ręcznie od maja do września z mleka owczego (dopuszczalna domieszka krowiego, jak w przypadku bryndzy). Gdy podpuszczka zetnie mleko, odciśniętą masę formuje się, moczy w solance, po czym wędzi w zimnym dymie. Nazwa „oscypek” zastrzeżona jest dla wyrobów pochodzących z części gmin małopolskich i śląskich.

Wielkopolski ser smażony – symbol gospodarności poznańskiej: to zgliwiały twaróg z mleka krowiego poddany smażeniu na maśle, dostępny naturalny lub z kminkiem.

Ser koryciński swojski – dojrzewający ser z niepasteryzowanego mleka krowiego. Formowany w kręgi o średnicy do 30 cm (wielkość zależy od cedzaka, w którym dojrzewa). Dodaje się do niego oprócz soli, pieprz, bazylię, czarnuszkę, czosnek niedźwiedzi, paprykę albo majeranek. Wytwarzany jest na Podlasiu, w trzech powiatach: Korycin, Suchowola, Janów.

Redykołka – ser w kształcie wrzeciona (jak oscypek) albo małego zwierzaka. Najmniejsze ważą 3 dag, największe – 30 dag. Kiedyś bacowie robili je dla dzieci z resztek, z których nie dało się zrobić oscypka, podczas „redykania się”, czyli chodzenia z owcami (stąd nazwa sera). Wytwarzany na Podhalu z niepasteryzowanego mleka owczego (dodatek krowiego dopuszczalny).

miesięcznik "Zdrowie"

Poniżej lista polskich produktów regionalnych i tradycyjnych chronionych unijnym certyfikatem z podziałem na kategorie.

Mięso i wyroby wędliniarskie

Kiełbasa lisiecka znana jest od lat 30. ubiegłego wieku, wytwarzana z szynki (85%) pochodzącej z wieprzy klasy E (mało tłuszczu), której nie wolno konserwować inaczej niż przez schładzanie. Smak kiełbasie nadaje czosnek, mielony biały pieprz i sól do peklowania. Wędzi się ją w dymie z drewna olchowego lub bukowego. Kiełbasa jest dość gruba (52 mm średnicy), ma ciemną skórkę, po przekrojeniu widać kawałki mięsa. Mianem „kiełbasa lisiecka” można nazywać wyłącznie wyroby produkowane w gminach Czernichów i Liszki w powiecie krakowskim.

Kabanosy – mogą być produkowane wszędzie, ale tylko polscy certyfikowani producenci mogą na opakowaniu umieszczać logo GTS. Ma suchą, równomiernie pomarszczoną powierzchnię, w przekroju widać ciemnoczerwone kawałki mięsa i jasne kawałki tłuszczu. Prawdziwy kabanos łatwo poznać – gdy go przełamujemy, słychać charakterystyczny trzask. To dowód na właściwe suszenie i wędzenie.

Kiełbasa jałowcowa – wyrabiana z wieprzowiny, przyprawiana rozdrobnionymi owocami jałowca i wędzona w zimnym dymie. Wyrób formowany jest w wianki. Podobnie jak w przypadku kabanosów sama nazwa nie jest chroniona, dlatego warto wybierać jałowcową z logo GTS.

Kiełbasa myśliwska – wieprzowa, przyprawiana jałowcem, pieprzem, cukrem, mieszanką peklującą oraz mieszanką octu, wody i oleju. Dodatek świeżego czosnku i długi proces podsuszania sprawia, że jest kiełbasą trwałą. Sama nazwa nie jest chroniona, ale logo GTS gwarantuje jakość.

Krupnioki śląskie – w ich skład wchodzi mięso wieprzowe wraz z podrobami z dodatkiem krwi, kasza gryczana lub jęczmienna, albo obie. Krupnioki przyprawia się cebulą, pieprzem i zielem angielskim. To kaloryczny posiłek podawany tradycyjnie górnikom.

Jagnięcina podhalańska – z jagniąt polskiej owcy górskiej żywionych wyłącznie mlekiem matki, w wieku do 60 dni. Jagnięta muszą nie tylko pochodzić z określonych gmin podgórskich, ale z tych obszarów musi pochodzić również pasza owiec (z wyjątkiem miesięcy zimowych). Mięso jest delikatne, soczyste, zapachem przypomina sarninę.

Warto wiedzieć

Olej rydzowy

Olej rydzowy tłoczony jest na zimno z lnianki siewnej, rośliny, której ludowa nazwa brzmi „rydz”, stąd jego nazwa. Olej ma barwę od złocistej do czerwonobrunatnej. Zawiera aż 90% kwasów nienasyconych, w tym omega-3 i omega- 6 w dobrej proporcji. Ma korzenny posmak z nutą cebuli i gorczycy. Najwięcej oleju rydzowego tłoczy się w Wielkopolsce, gdzie jest najwięcej plantacji lnianki.

Warto wiedzieć

Karp zatorski

Karp zatorski jest krzyżówką karpia polskiego z zagranicznymi kuzynami. Ma oliwkowo lub oliwkowo- -niebieski kolor, waży od 1,1 do 1,8 kg. Smak zawdzięcza pożywieniu (zboża od miejscowych producentów). Hodowany jest w trzech gminach w Małopolsce.

Owoce i warzywa

Truskawka kaszubska ma jednolity ciemnoczerwony kolor, również po przekrojeniu. Wyróżnia ją wyjątkowa jędrność, intensywny aromat i słodki smak. Walory smakowe truskawka kaszubska zawdzięcza „stresowi termicznemu” – dużej różnicy temperatury między dniem a nocą. Uprawiana jest na Pojezierzu Kaszubskim.

Wiśnia nadwiślanka rośnie w pasie nadwiślańskim od Ożarowa do Lipska, jest mała, intensywnie wybarwiona. Ma lekko cierpki i wyraźnie kwaśny smak, nadaje się na sok.

Śliwka szydłowska to węgierka lub jej pochodne, jednocześnie poddana suszeniu i wędzeniu dymem oraz gorącym powietrzem. Ma intensywny smak i zapach wędzenia. Wytwarzana jest na obszarze gminy Szydłów w województwie świętokrzyskim.

Jabłka łąckie to uprawiane na terenie Kotliny Łąckiej (powiaty nowosądecki i limanowski) jabłka odmian Idared, Jonagold, Champion, Ligol, Golden Delicious, Gala, Boskoop, Red Boskoop, Elise, Early Geneve, Topaz, Logo, Rubin, Gloster i Jonagored. Są wyjątkowo soczyste, aromatyczne, mają wyraźny rumieniec i odznaczają się wysoką kwasowością. Po obraniu – jak zapewniają sadownicy – nie brązowieją.

Jabłka grójeckie to aż 27 odmian, w tym: Gala, Gloster, Lobo, Ligol i Idared, uprawianych w najpiękniejszym sadzie Europy, czyli w rejonie Grójca (dokładnie jest to 21 gmin na Mazowszu i 5 w łódzkim). Jabłka grójeckie mają korzystny stosunek kwasów do cukrów, co daje wyjątkowy smak, są jędrniejsze, a ze względu na wyższą o 5% ilość barwników mają mocniejszy rumieniec.

Fasola korczyńska to „Piękny Jaś” biczykowy; ma ogromne ziarna o cienkiej skórce. Rośnie w mikroklimacie Ponidzia (gminy w powiecie buskim i kazimierskim).

Fasola „Piękny Jaś” z Doliny Dunajca rośnie w doskonałych warunkach, dlatego jest wyjątkowo dorodna, błyszcząca, ma cienką skórkę, więc gotuje się ją 10 minut krócej niż zwykłą. Ma słodkawy smak i delikatną konsystencję. Ze względu na dużą zawartość magnezu w glebie fasola obfituje w ten pierwiastek.

Fasola wrzawska uprawiana jest na Sandomierszczyźnie, w widłach Wisły i Sanu. Żyznym glebom zawdzięcza wielkość i delikatność (cienka skórka). Nazwa tej odmiany „Pięknego Jasia” pochodzi od wsi Wrzawy, gdzie jest siedziba Stowarzyszenia Producentów fasoli tycznej „Piękny Jaś”.

Suska sechlońska – to podsuszona i podwędzona śliwka pochodząca z 4 gmin w Małopolsce. Ma elastyczny, mięsisty miąższ i lepką skórkę. W smaku daje się wyczuć aromat wędzenia. „Suska” w gwarze oznacza suszoną, a „sechlońska” – pochodzącą od miejscowości Sechna, gdzie mocna była tradycja suszenia śliwek.

Wyroby piekarnicze

Rogal świętomarciński wypieka się od 1891 r., gdy proboszcz poznańskiego kościoła św. Marcina poprosił wiernych, by dla uczczenia patrona, w dniu jego święta przynieśli coś dla ubogich. Na ten apel pewien cukiernik upiekł kilka blach rogali. Od tego czasu na 11 listopada w Wielkopolsce piecze się rogale z ciasta półfrancuskiego, z farszem z białego maku, rodzynek, orzechów, owoców w syropie lub kandyzowanych. Rogal pokryty jest pomadą i posypany siekanymi orzechami. Ma 10 cm szerokości i 7 cm wysokości w najwyższym miejscu. Waży 15-20 dag.

Andruty kaliskie to cieniutkie, chrupiące krążki o średnicy 15-17 cm. Wyrabiane są z wody, cukru, mąki i oleju rzepakowego. Prawo do ich wypiekania mają wyłącznie producenci z Kalisza.

Obwarzanek krakowski robiony jest z mąki pszennej (dopuszcza się 30% żytniej), tłuszczu, drożdży, wody, z dodatkiem cukru i soli. Wyrośnięte i uformowane (skręca się po 2 lub 3 wałki) ciasto parzy się we wrzątku (czyli obwarza, stąd nazwa). Gdy obwarzanek wypływa, jest posypywany solą, makiem lub sezamem i pieczony do zrumienienia. Na krakowskim rynku sprzedaje się dziennie nawet 150 tys. takich obwarzanków wytwarzanych w Krakowie, powiatach krakowskim i wielickim.

Chleb prądnicki wypiekany z mąki żytniej z dodatkiem pszennej, gotowanych ziemniaków lub płatków ziemniaczanych (dlatego jest świeży nawet kilka tygodni), otrąb i drożdży. Bochenek waży 4,5 kg, jest okrągły lub owalny. Najsmaczniejszy jest nazajutrz po upieczeniu. Wypiekany w granicach administracyjnych Krakowa (nazwa pochodzi od podkrakowskiego Prądnika).

Cebularz lubelski, czyli placek z pszennego ciasta z warstwą farszu z cebuli, wymieszanej z makiem i olejem. Ma średnicę od 5 do 25 cm. Wytwarzany jest na Lubelszczyźnie.

Kołocz śląski/kołacz śląski to ciasto popularne na Górnym i Opolskim Śląsku. Są dwa warianty: z nadzieniem serowym, makowym lub jabłkowym albo bez nadzienia. Placek ma wymiary 40 x 60 cm, jest dość płaski, cały pokryty pracochłonną kruszonką.

Pierekaczewnik to ogromny pieróg (po upieczeniu waży aż ok. 3 kg). Powstaje z 6 warstw ciasta przekładanych farszem, które zwija się w rulon i piecze w okrągłej foremce. Farsz może być wytrawny (z baraniną, wołowiną, gęsiną, indykiem) albo słodki (z serem, rodzynkami, jabłkami, suszonymi śliwkami). Nazwa pochodzi od białoruskiego „pierekatyat”, czyli rozwałkowywać. Pierekaczewnik to specjalność polskich Tatarów, żyjących w Kruszynianach i Bohonikach na Podlasiu.

Miody tradycyjne i pitne

Miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich – o jego wyjątkowości świadczy aż 80% zawartości pyłku wrzosowego. Ma gęstą, galaretowatą konsystencję, niekiedy formę żelu. Jest jak na miód mało słodki, ma specyficzny wrzosowy aromat. Zbiór nektaru odbywa się w sierpniu i wrześniu, kiedy kwitną wrzosy.

Miód kurpiowski jest miodem wielokwiatowym, ma intensywny aromat ze specyficznym korzennym smakiem. Wszystkie etapy produkcji miodu muszą odbywać się na Kurpiach (Mazowsze i Podlasie).

Podkarpacki miód spadziowy jest ciemnobrązowy (po krystalizacji jaśnieje), ma żywiczny aromat i łagodny smak. Produkują go wyłącznie pszczoły wybranych ras na terenie 17 nadleśnictw w Małopolsce.

Miód drahimski zbierany jest na Pojezierzu Drawskim (Drawsko dawniej nazywano Drahim). To miód nektarowy (gryczany, rzepakowy, wrzosowy, lipowy i wielokwiatowy), wyróżnia się wysoką zawartością cukrów i pyłku, za to ma mniej wody, dlatego jego smak jest wyrazisty.

Miód z Sejneńszczyzny/ Łoździejszczyzny/Seinu/ Lazdiju krašto medus to nektarowy miód pozyskiwany od maja do sierpnia. Ma ciemnożółty do ciemnozłotego kolor, jest lekko zmętniały. To pierwszy produkt transgraniczny – pochodzi z dorzecza Niemna, pogranicza polsko-litewskiego.

Miody pitne (półtorak, dwójniak, trójniak, czwórniak) – czyli alkohol powstały w wyniku fermentacji brzeczki (miodu pszczelego i wody). Oprócz miodów naturalnych są owocowe (część wody zastąpiono sokiem z owoców), korzenno-ziołowe i chmielowe. Najważniejszy jest jednak podział ze względu na proporcje wody i miodu. Najsłodszy jest półtorak, w którym na jedną część miodu przypada tylko 1/2 objętości wody. W dwójniaku na jedną część miodu przypada jedna część wody, w trójniaku wody jest dwa razy więcej niż miodu, a w czwórniaku – cztery razy więcej. Miody różnią się też zawartością alkoholu: w półtoraku i dwójniaku jest 15-18%, trójniaku – 12-15%, a w czwórniaku 9-12%. Półtorak leżakuje co najmniej 3 lata, dwójniak – nie krócej niż 2 lata, trójniak – co najmniej rok, a czwórniak – nie krócej niż 9 miesięcy. Sama nazwa „miód pitny” nie jest chroniona, dlatego wybierając miód, sprawdzamy, czy ma znak Gwarantowanej Tradycyjnej Specjalności. Miód z tym oznaczeniem musi spełniać wymogi.