Sztuki walki – jakie są rodzaje sztuk walki i które warto trenować?

Sztuki walki to sposoby walki wręcz (lub z pomocą broni białej), których celem jest nie tylko poprawa formy fizycznej, ale także rozwój osobowościowo-duchowy. Adepci sztuk walki uczą się zadawania ciosów, aby lepiej kontrolować swój umysł i ciało oraz czuć się pewniej w sytuacji zagrożenia. Jednocześnie wpaja im się, aby nabyte techniki walki stosowali tylko w ostateczności i nigdy nie atakowali przeciwnika dla własnych celów.

Spis treści

1. Sztuki walki a sporty walki – różnice
2. Rodzaje sztuk walki: kung-fu
3. Rodzaje sztuk walki: tai-chi
4. Rodzaje sztuk walki: aikido
5. Rodzaje sztuk walki: judo
6. Rodzaje sztuk walki: ju-jitsu (jujutsu)
7. Rodzaje sztuk walki: karate
8. Dlaczego warto trenować sztuki walki?
9. Rodzaje sztuk walki: taekwondo
10. Rodzaje sztuk walki: capoeira
11. Rodzaje sztuk walki: muay thai (tajski boks)
12. Rodzaje sztuk walki: brazylijskie jiu-jitsu (BJJ)

Określenie „sztuki walki” odnosi się do różnych rodzajów walki wręcz lub walki z użyciem broni białej (np. kijów, szpad, szabli). W potocznej świadomości stanowią one jednolitą grupę dyscyplin, w których główny nacisk kładzie się na naukę wyprowadzania ciosów w celu pokonania przeciwnika lub skutecznej obrony przed nim. Ale tak naprawdę w sztukach walki nie chodzi o demonstrowanie swojej siły, lecz posługiwanie się nią w mądry sposób – to znaczy taki, który nie jest agresywny i zaczepny. Siła fizyczna ma prowadzić do rozwoju duchowego jednostki, a nie rywalizacji, zdobywania podziwu otoczenia czy odnoszenia własnych korzyści. Tym między innymi różnią się sztuki walki od sportów walki.

Sztuki walki a sporty walki – różnice

Najpopularniejsze rodzaje sztuk walki to te wywodzące się z krajów Dalekiego Wschodu – Japonii, Chin, Korei, Tajlandii. Wykazują one głęboki związek z filozofią buddyjską rozprzestrzenioną w tej części świata. Ich domeną nie jest rywalizacja i agresja, lecz spokój i umiejętność zapanowania nad swoimi odruchami. Przekazują ponadto uniwersalne wartości takie jak szacunek dla przeciwnika, dyscyplina, umiejętność trzymania nerwów na wodzy, konieczność samodoskonalenia. Cechy te odróżniają sztuki walki od sportów walki, czyli dyscyplin, których głównym celem jest skuteczne pokonanie przeciwnika. Te ostatnie często czerpią ze wschodnich technik walki, ale element duchowy jest w nich sprowadzony na drugi plan lub zupełnie nieobecny.

Do sportów walki można zaliczyć np. izraelską krav magę, rosyjskie sambo czy amerykański kick-boxing. Wszystkie powstały w XX wieku, a wymyślono je w celu skuteczniejszej eliminacji przeciwnika. Na przykład kick boxing stworzony został przez amerykańskich karateków, którzy byli znudzeni zadawaniem ciosów z ograniczoną siłą (jak nakazują zasady karate) – chcieli uderzać z pełną mocą, aby doprowadzić do nokautu rywala. Z kolei krav maga to tak naprawdę system walki opracowany dla Sił Obronnych Izraela, który zawiera w sobie elementy najbardziej skutecznych ciosów m.in. z judo i aikido.

Rodzaje sztuk walki: kung-fu

Kung-fu to chińska sztuka walki, która na Zachodzie zyskała popularność dzięki filmom z udziałem Bruce’a Lee. Wyróżnia się 3 ośrodki, które wpłynęły na ukształtowanie się najważniejszych stylów walki kung-fu: klasztor Szaolin, klasztor Wudang i ośrodek Emei w prowincji Syczuan. Podstawowe dla kung-fu style wzorowane są na ruchach zwierząt: lamparta (technika zwiększająca siłę), węża (nauka giętkości i wewnętrznej energii qi), żurawia (wzmacniająca ścięgna i układ nerwowy), tygrysa (rozwijająca układ kostny) i mitycznego smoka symbolizującego duchową doskonałość.

W Polsce jedną z najpopularniejszych odmian kung-fu jest Wing Tsun stworzone przez kobietę, przełożoną klasztoru Szaolin Ng Mui. Opracowała ona system walki z większym i silniejszym przeciwnikiem nastawiony na samoobronę. Wing Tsun polega na unikaniu konfrontacji siłowej i wykorzystywaniu siły przeciwnika przeciwko niemu samemu. W tym celu trzeba znać jego wrażliwe punkty, np. gardło, oczy, przyczepy mięśni. Nauczyciele Wing Tsun podkreślają, że jest to styl służący jedynie obronie własnej oraz najbliższych i powinien być stosowany jedynie w sytuacji bez wyjścia.

Rodzaje sztuk walki: tai-chi

Chińskie tai-chi często traktowane jest nie jako sztuka walki, lecz gimnastyka medytacyjna. Ruchy wykonywane podczas treningu tai-chi przypominają figury walczących zawodników, ale robi się je samemu i w wolnym tempie (choć niektórzy zalecają wizualizowanie sobie nieistniejącego przeciwnika). Ideą ćwiczeń jest utrzymanie ciała w dobrej kondycji fizycznej tak, aby zachować harmonię między duszą i ciałem. Tai-chi to dobra gimnastyka dla osób zestresowanych oraz seniorów.

Rodzaje sztuk walki: aikido

Aikido jest jedną z najbardziej uduchowionych sztuk walki pochodzącą z Japonii. W tej technice liczy się odpowiednie zsynchronizowanie ruchu z oddechem w celu wydobycia wewnętrznej energii ki. Ktoś, kto ćwiczy z ki ma w sobie spokój, skupienie, świadomość ciała, wyczucie czasu i całkowitą kontrolę nad ruchami.

W aikido nie ma typowych ciosów atakujących, są za to techniki, które pozwalają na zneutralizowanie przeciwnika poprzez „podłożenie się” mu. Na przykład kiedy ktoś rusza do ataku, nie należy mu się przeciwstawiać, lecz sprytnie dostosować się do jego ruchu zmieniając kierunek i powalając przeciwnika.

Stąd bardzo ważne dla tej techniki jest szybkość, spostrzegawczość, koordynacja ruchowa, umiejętność zgrania w czasie. Celem treningów jest przede wszystkim rozwój moralny i osobowościowy: wykształcenie w sobie odwagi, skromności, szacunku do rywala (według filozofii aikido nie jest on wrogiem, lecz osobą, która zbłądziła).

Rodzaje sztuk walki: judo

Według twórcy judo, Japończyka Jigoro Kano, celem tej sztuki walki jest „doskonalenie samego siebie”. Przekonywał, że siła wcale nie zależy od ciężkości i postury, lecz szybkości i zwinności (sam Kano był niski i drobny, co nie przeszkodziło mu wyszkolić najlepszych judoków świata).

Idea doskonalenia znajduje odbicie w poszczególnych stopniach, jakie można uzyskać trenując judo: zaczynając od brązowego pasa, który symbolizuje I stopień szkoleniowy kyu, aż po czerwono-czarny (lub czarny) pas oznaczający X stopień mistrzowski dan (dotąd zdobyło go tylko 2 Europejczyków) – łącznie do przejścia jest 16 stopni szkoleniowych i mistrzowskich. Treningi judo poleca się zwłaszcza dzieciom, ponieważ ta sztuka walki wyrabia dyscyplinę, zabrania poniżania przeciwnika, uczy zasad fair play, a jednocześnie doskonale rozwija szybkość, zwinność i siłę.

Rodzaje sztuk walki: ju-jitsu (jujutsu)

Ju-jitsu (zwane też jujutsu) powstało w XVII wieku – od niego wzięły początek wszystkie późniejsze japońskie techniki walki. Nazywane jest sztuką ustępliwości, łagodności, miękkości, choć repertuar wykorzystywanych w nim chwytów jest bardzo bogaty i często brzmi brutalnie: są to dźwignie, duszenia, trzymania, bloki zakładane na ręce, manipulowanie stawami.

Motto ju-jitsu brzmi „ustąp, by zwyciężyć”. Oznacza to taki sposób prowadzenia walki, aby nie używać wobec przeciwnika twardej siły, lecz dostosować się do jego ruchów i wykorzystać siłę płynącą z jego manewrów przeciwko niemu samemu. Inna zasada tej dyscypliny to: „minimum wysiłku, maksimum skuteczności”.

Rodzaje sztuk walki: karate

Karate oznacza dosłownie „puste dłonie”. Tę sztukę walki stworzyli mieszkańcy Okinawy w celu samoobrony bez potrzeby użycia broni. Polega na wyprowadzaniu ciosów w postaci uderzeń i kopnięć. Uderzeniom towarzyszy głośny okrzyk zwany kiai, który ma dodawać im mocy oraz dezorientować przeciwnika.

W ramach karate adepci poddawani są ćwiczeniom tameshi-wari – polegają na przełamywaniu twardych przedmiotów (desek, cegieł, dachówek itd.) kantem dłoni, pięścią, łokciem, głową. Oprócz sprawności fizycznej, karate doskonali charakter: ostatecznym celem ćwiczeń ma być dojście do takiego poziomu, aby zwycięstwo nad przeciwnikiem osiągnąć bez przemocy.

Rodzaje sztuk walki: taekwondo

Taekwondo to tradycyjna sztuka walki w Korei. Nazwa dyscypliny składa się z 3 członów: tae, co oznacza uderzenie stopą, kwon - uderzenie pięścią i do oznaczającego sztukę lub drogę do osiągnięcia stanu intuicji wynikającego z doświadczenia umysłu i ciała.

Taekwondo oryginalnie było stylem walki stosowanym w celach militarnych, a dopiero w XX wieku zyskało popularność jako sportowa sztuka walki. Adeptów tego stylu obowiązuje 5 zasad etycznych opracowanych przez mistrza Choi Hong Hi: grzeczność i uprzejmość, rzetelność i uczciwość, wytrwałość, samokontrola oraz odwaga.

Rodzaje sztuk walki: capoeira

Capoeira wywodzi się z Brazylii, ale wymyślili ją afrykańscy niewolnicy. Polega na wykonywaniu akrobatycznych figur podobnych do tańca i jednoczesnym wyprowadzaniu ciosów nogą. Jej skuteczność opiera się na nieprzewidywalności ruchów, które mogą wytrącić przeciwnika z równowagi i zaskoczyć go swoją płynnością oraz dynamiką.

Walka rozgrywa się na specjalnej, okrągłej arenie, gdzie dwóch zawodników wymienia między sobą ciosy do rytmu nadawanego przez brazylijskie instrumenty. Początkowo capoeira nie była stricte sztuką walki, lecz akrobatyczno-tanecznym popisem i manifestacją wewnętrznej wolności. Do tej pory powstało kilka styli caopeiry, z których jedne większy akcent kładą na taniec i współpracę, a inne na rywalizację.

Rodzaje sztuk walki: muay thai (tajski boks)

Muay thai to tajski sport narodowy, którego tradycja sięga XIII wieku. Początkowo był techniką walki przesyconą elementami religijnymi – każdy pojedynek rozpoczynał się od tańca obu przeciwników (waikhru) oraz modlitwy do bogów. Metody treningowe były bardzo zrytualizowane, a walce towarzyszył zespół wykonujący tajską muzykę ludową.

Z czasem tajski boks przeniknął w szeregi armii, a w XX wieku stał się popularną formą widowiska z udziałem publiczności. Ze względów bezpieczeństwa walki zaczęto organizować na arenie ograniczonej linami i stosować rękawice bokserskie (wzorując się na boksie europejskim). Charakterystyczną cechą muay thai jest pojedynek w klinczu, tzn. ścisłym zwarciu obu zawodników.

Ponadto przeciwnicy stosują kopnięcia łokciami i kolanami, obalenia oraz podcięcia za pomocą nóg. Mimo że współcześnie tajski boks nie jest już powiązany z religią, podczas oficjalnych spotkań zawodnicy nadal praktykują tradycyjne zwyczaje związane z tym sportem.

Rodzaje sztuk walki: brazylijskie jiu-jitsu (BJJ)

Brazylijskie jiu-jitsu wywodzi się z judo i zapasów. Ten styl walki spopularyzowała rodzina Gracie, której kolejne pokolenia odnosiły wielkie sukcesy, m.in. w zawodach MMA i kickboxingu. BJJ uchodzi za jedną z najskuteczniejszych sztuk walki i znajduje praktyczne zastosowanie w bezpośrednim starciu.

Jej celem jest powalenie przeciwnika na ziemię i obezwładnienie go poprzez wykorzystanie odpowiedniej techniki, np. dźwigni, podduszania, podcinania, blokowania rąk lub nóg. Pod pewnymi względami brazylijskie jiu-jitsu przypomina judo, jednak w tym stylu bardziej liczy się skuteczność niż technika. Mimo że BJJ nie wymaga od adeptów doskonalenia duchowego, dyscyplina ta posiada swoją własną filozofię opartą na trzech filarach: efektywności, cierpliwości i kontroli.