Dieta - dializy [Porada eksperta]

Jak żywić pacjenta dializowanego? Mój choruje na nadciśnienie złośliwe i niewydolność nerek. Ma dializy 3xtyg, 60 lat. Jest wręcz chudy, nie ma apetytu, uczucie goryczki w ustach. Jakie produkty/potrawy są bezpieczne, a jakie zabronione? Jestem zaniepokojona jego stanem! Czy można podać Portagen albo Nutridrinki?

Przed zastosowaniem tych wskazówek, upewnij się u lekarza prowadzącego, czy Twój pacjent może je stosować.
Zasady diety w okresie dializacyjnym:
Dieta pacjentów hemodializowanych powinna zawierać odpowiednią ilość energii, to znaczy minimum 35 kcal na kg masy ciała, co stanowi przeciętnie około 2000-2500 kcal na dobę. Głównym źródłem energii są węglowodany (kasze, makarony, pieczywo, mąka) oraz tłuszcze. Jeżeli podaż energii będzie zbyt mała, wtedy organizm będzie czerpał energię ze swoich zapasów (tłuszczów i białek) doprowadzając do ubytków masy ciała i niedoborów białka. Nadmierna podaż energii (głównie węglowodanów) prowadzi natomiast do niepotrzebnej nadwagi.
Białko - jest ważnym materiałem budulcowym. Ilość spożywanego białka powinna wynosić około 1,0-1,2 g na kg masy ciała na dobę. W większości powinno być to białko w pełni wartościowe (zwierzęce) zawarte w mleku i przetworach mlecznych, mięsie, wędlinach, drobiu, rybach, jajach. Przestrzeganie spożywania odpowiedniej ilości białka zapobiega niskiemu poziomowi białek we krwi, osłabieniu odporności, zahamowaniu wzrostu u dzieci. Dłużej utrzymujący się niedobór białka w diecie pacjentów dializowanych prowadzi do ich niedożywienia.
Tłuszcze - bardzo często u pacjentów dializowanych mogą występować zaburzenia gospodarki tłuszczowej. Z tego względu do spożycia dozwolone są przede wszystkim tłuszcze roślinne, takie jak: olej słonecznikowy, sojowy, kukurydziany, oliwa z oliwek oraz ograniczona ilość masła roślinnego lub świeżego. Nie zaleca się smalcu, słoniny, ani łoju.
Potas - w większości przypadków ograniczenia spożycia potasu są najważniejszą częścią diety u osób dializowanych. Nadmiar potasu we krwi może spowodować poważne kłopoty kardiologiczne. Dieta o niskiej zawartości potasu nie musi być przyczyną żywieniowej monotonii. Większość produktów (nawet tych wysokopotasowych) może być włączona do jadłospisu po ich odpowiednim przygotowaniu. Najprostszym sposobem na obniżenie zawartości potasu i sodu (ale także niestety - wapnia) w produktach spożywczych jest podwójne gotowanie bez dodatku soli. Gotowanie jarzyn w bardzo istotny sposób może obniżyć w nich zawartość potasu! Każdy chory ma swoje ulubione jarzyny i pomimo tego, że są one bogate w potas - wcale nie musi rezygnować z ich jedzenia.
Poniżej podano prosty sposób na obniżenie zawartości potasu w jarzynach:
1. jarzyny drobno posiekać
2. zalać rozdrobnione jarzyny gorącą wodą w proporcji 10 części wody na 1 część jarzyn
3. wymoczyć jarzyny przez 30 minut
4. odlać wodę, w której moczyły się jarzyny, następnie wypłukać je pod bieżącą wodą
5. czynność płukania powtórzyć kilkakrotnie
6. zalać jarzyny wodą i gotować przez 5 minut
7. odlać wodę i ponownie zagotować
Po tej trochę kłopotliwej obróbce jarzyn w kuchni straty potasu są następujące: z buraków i fasoli szparagowej blisko 30%; z ziemniaków 40%; z bobu, groszku, kalarepy, kapusty blisko 50%; z kalafiora, marchwi i szpinaku 60%. Niestety, wadą tej metody jest pozbawienie jarzyn witamin. Trzeba je uzupełnić stosując np. Multiwitaminę.
W trakcie gotowania dochodzi również do strat składników mineralnych zawartych w innych podstawowych produktach spożywczych, takich jak mięso, kasze czy makaron. Gotowanie pozbawia ryż blisko 35%, kaszę od 30-35%, a makaronu około 30% składników mineralnych. Gotowanie mięsa w jednym kawałku pozbawia go około 50% potasu, sodu i fosforu oraz około 25% wapnia. Warto o tym pamiętać przygotowując posiłki z produktów, w których zawartość poszczególnych składników mineralnych jest wysoka i gdyby nie gotowanie nie powinny one wchodzić w większych ilościach w skład diety dializowanych pacjentów.
Fosfor - przeciętna dieta powinna zawierać około 1000 mg fosforu na dobę. W rzeczywistości trudno jest jeszcze bardziej obniżyć jego ilość bez wpływu na jakość diety. Podroby, sery żółte jak i inne produkty o dużej zawartości fosforu powinny być ograniczone. W przypadku podwyższonego stężenia fosforu we krwi nie można zastosować diety bezfosforanowej, gdyż taka nie istnieje. Każdy produkt spożywczy, w większych lub mniejszych ilościach, zawiera fosfor. Usunięcie nadmiaru fosforu za pomocą dializy jest trudne i nie zawsze skuteczne. Jedynie właściwa dieta oraz odpowiednie leki mogą ustrzec przed powikłaniami.
Płyny - do ważnych zagadnień należy zaliczyć odpowiedni reżim płynowy. U dorosłych pacjentów dozwoloną ilość płynów do wypicia można obliczyć następująco: ilość wydalonego w ciągu doby moczu + 500 ml na pokrycie strat płynów wydalanych z potem i kałem oraz poprzez oddychanie. W przypadku, gdy chory nie oddaje moczu wcale lub oddaje go w niewielkich ilościach, należy pamiętać, aby przyrosty ciężaru ciała pomiędzy dializami nie przekraczały 2 kg. Ilość wypijanych płynów może być natomiast zwiększona w przypadku upalnej pogody, gorączki, obfitego pocenia się, wymiotów, biegunek. Przy ustalaniu dozwolonej ilości wypijanych płynów należy pamiętać, że już tzw. "sucha dieta" zawiera około 400-500 ml płynu. Jeżeli dodatkowo spożywane są owoce, zupy, kisiele, galaretki, to pod uwagę powinno się wziąć także ilość wody dostarczanej przez te produkty. Oprócz wielu innych dolegliwości jednymi z częstszych i dość uciążliwych objawów u pacjentów poddawanych dializom lub hemodializom jest uczucie suchości w ustach i dokuczliwego pragnienia. Możemy temu starać się zapobiec poprzez:
1. zmniejszenie ilości spożywanej soli;
2. unikanie potraw z wysoką zawartością soli;
3. przyjmowanie lekarstw razem z posiłkami (jeśli nie ma przeciwwskazań), pozwoli nam to zaoszczędzić płyn zużyty do popijania leków;
4. płukanie jamy ustnej wodą - bez popijania;
5. stymulowanie produkcji śliny poprzez ssanie gumy do żucia, cukierka, plasterka cytryny;
6. codzienną kontrolę wagi ciała po posiłku;
7. ssanie kostki lodu.
Różnice w zaleceniach dietetycznych dla pacjentów leczonych hemodializą i dializą otrzewnową są niewielkie. U pacjentów dializowanych można:
- zwiększyć ilość spożytego białka do 1,5 g/kg na dobę;
- mniej rygorystycznie ograniczać spożycie fosforu;
- ograniczyć podaż energii z powodu stałego wchłaniania glukozy z płynu dializacyjnego.
W razie nieskuteczności stosowania diety, kiedy u pacjenta nie udaje się pokryć zapotrzebowania na podstawowe substancje odżywcze drogą doustną konieczne staje się częściowe lub całkowite pokrycie zapotrzebowania drogą pozajelitową (dożylnie). Jeśli chodzi o Nutridrinki, powinien zadecydować lekarz.