Czy dieta leczy stwardnienie rozsiane? Fakty i mity o diecie w stwardnieniu rozsianym

Stwardnienie rozsiane - czy można leczyć je także dietą? Niektóre składniki na pewno dobrze działają na ogólny stan chorych. Co jest prawdą, a co mitem w poglądach na dietę osób ze stwardnieniem rozsianym?

Spis treści

1. Stwardnienie rozsiane a dieta. SM może być związane z niewłaściwą dietą
2. Dieta w stwardnieniu rozsianym. Produkty przeciwwskazane
3. Dieta w stwardnieniu rozsianym. Produkty zalecane
4. Niedobory witaminy D mogą podwyższać ryzyko chorób autoimmunologicznych, takich jak stwardnienie rozsiane
5. Fitoterapia – wykorzystanie roślin leczniczych podczas leczenia SM
6. Programy żywieniowe mające zastosowanie w przebiegu stwardnienia rozsianego
7. Podsumowanie - Ogólne zalecenia postępowania żywieniowego w stwardnieniu rozsianym

2. Gluten

Gluten występujący w ziarnach zbóż (w pszenicy, życie, jęczmieniu, owsie) u osób z nietolerancją glutenu i osób nadwrażliwych na białka glutenowe może powodować nasilenie objawów neurologicznych towarzyszących SM. Gliadyna, jeden ze składników glutenu może powodować rozluźnienie ścisłych połączeń w komórkach nabłonka jelit, powodując wnikanie szkodliwych substancji do krwiobiegu. W wielu publikacjach naukowych występowanie takiego zjawiska jest wskazywane jako jeden z czynników sprzyjających powstawaniu chorób autoimmunologicznych, w tym SM. Liczne badania potwierdzają również pozytywny wpływ stosowania diety bezglutenowej w przebiegu choroby.

3. Białka mleka krowiego

Białkiem, które mogłyby być szkodliwe w SM, jest globulinowe białko błony tłuszczu mleka - butyrofilin (BTN). Jest to związek z grupy białek odpornościowych, podobne do glikoproteiny mieliny. Funkcje tego białka związane są z aktywacją komórek układu odpornościowego, które traktują białko mieliny jako ciało obce i atakują je. Białka mleka wpływają również na wzrost poziomu insuliny po posiłkach, co wpływa z kolei na dalsze zmiany metaboliczne biorące udział w m.in. powstawaniu chorób neurodegradacyjnych.

4. Dieta wysokokaloryczna i wysokoprzetworzona

Jednym z ważnych czynników, który może zwiększyć ryzyko zachorowania na choroby przewlekłe, jest nadmierna ilość energii z pożywienia. Dieta bogata w cukry, tłuszcze, środki konserwujące i inne dodatki do żywności powoduje zaburzenia w naturalnej równowadze mikroflory jelitowej, co prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego jelit oraz wpływa na zaburzenia funkcjonowania organizmu. Ponadto, zbyt duża ilość insuliny poposiłkowej wynikająca ze spożycia nadmiaru cukrów zwiększa wytwarzanie wolnych rodników i stanów zapalnych.

Czy specjalna dieta może pomóc chorym na stwardnienie rozsiane? Stwardnienie rozsiane jest złożoną, przewlekłą chorobą neurologiczną o charakterze zapalnym i autoimmunologiczym (autoagresyjnym). Zaliczana jest do grupy chorób neurodegeneracyjnych, w której jednocześnie występuje stan zapalny i zaburzenie pracy systemu odpornościowego organizmu. Nieprawidłowa aktywność układu odpornościowego charakteryzuje obecność komórek odpornościowych w układzie nerwowym, który u osób zdrowych jest układem odizolowanym. Zjawisko aktywności immunologicznej w Centralnym i Ośrodkowym Układzie Nerwowym u chorych na SM sugeruje zaburzenie naturalnej przepuszczalności bariery krew – mózg. Oznacza to, że nieprawidłowo działające komórki obronne mogą zaatakować tkanki układu nerwowego, powodując stan zapalny i uszkodzenia w budowie i działaniu układu nerwowego. Czynnikiem uszkadzającym komórki układu nerwowego jest również nadmiar tzw. wolnych rodników powodujących stres oksydacyjny. Zmiany te prowadzą do uszkodzenie błony mielinowej otaczającej włókna nerwowe, a co za tym idzie - do niewłaściwego przewodzenia impulsów nerwowych. Skutkiem tych zmian jest występowanie szeregu objawów, m.in zespołu zmęczenia, zaburzeń czucia, mowy, widzenia, zaburzeń koordynacji ruchowej, niedowładów kończyn, zaburzeń emocjonalnych i wielu innych, najczęściej prowadzących do niepełnosprawności osoby chorej.

Stwardnienie rozsiane a dieta. SM może być związane z niewłaściwą dietą

Przyczyny SM nie są w pełni poznane. Wśród wielu czynników sprzyjających powstawaniu choroby podkreśla się związek ze stylem życia, np. nieodpowiednią dietę, bogatą w tłuszcze zwierzęce, przetwory mleczne, żywość wysokoprzetworzoną, za to ubogą w niektóre witaminy, składniki mineralne, wielonienasycone kwasy tłuszczowe czy przeciwutleniające związki występujące w roślinach. Powstawanie choroby może być również związane ze stanem przewlekłego stresu, paleniem papierosów oraz infekcjami, które np. miały miejsce w dzieciństwie.

We współczesnym podejściu do leczenia SM co raz częściej wymienia się terapię żywieniową jako element wspierający leczenie konwencjonalne. Prawidłowo dobrana dieta wpływa na łagodzenie dolegliwości towarzyszących chorobie, ogólną poprawę zdrowia i poprawę jakości życia osób chorych. Co więcej, potwierdza się, że spożywanie niektórych produktów może wpływać na zaostrzenie objawów SM. Celem terapii żywieniowej jest więc zapobieganie i łagodzenie stanów zapalnych, wspomaganie prawidłowego działania układu odpornościowego oraz ograniczenie skutków działania reaktywnych form tlenu w organizmie osób chorych. Aby zrozumieć, jak żywność może wpływać na przebieg SM i wpływać na przebieg choroby i poprawę zdrowia, konieczne jest wskazanie konkretnych składników żywności, które mają kluczowe znaczenie w regulowaniu procesów odpornościowych, łagodzeniu stanów zapalnych i wpływających na stan włókien nerwowych, w tym osłonki mielinowej.

Dieta w stwardnieniu rozsianym. Produkty przeciwwskazane

1. Nasycone kwasy tłuszczowe

Żywność niewskazana w diecie osób chorych na stwardnienie rozsiane to nasycone kwasy tłuszczowe, których najważniejszym źródłem są produkty pochodzenia zwierzęcego bogate w tłuszcz:

• mięso i przetwory z mięsa
• tłuste mleko
• masło
• sery

Dieta bogata w tłuszcze nasycone sprzyja wielu chorobom dietozależnym, przez ich bezpośrednie działanie na komórki: ich wzrost, różnicowanie i funkcjonowanie. Prowadzi do nadmiernej produkcji cholesterolu, sprzyja pogłębianiu stanów zapalnych i zaburzeń w mikroflorze jelitowej. Jednym z podstawowych zaleceń w diecie osób z SM jest więc unikanie lub ograniczenie większości produktów zwierzęcych, szczególnie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego. Ograniczenia powinny dotyczyć również przetworów mięsnych (wędlin) utrwalanych azotanami, które w wysokich stężeniach mogą powodować toksyczne uszkodzenia mieliny.

We współczesnym podejściu do leczenia SM co raz częściej wymienia się terapię żywieniową jako element wspierający leczenie konwencjonalne. Prawidłowo dobrana dieta wpływa na łagodzenie dolegliwości towarzyszących chorobie, ogólną poprawę zdrowia i poprawę jakości życia osób chorych.

Dieta w stwardnieniu rozsianym. Produkty zalecane

Poprawę zdrowia osób z SM można osiągnąć poprzez konsekwentne realizowanie zaleceń żywieniowych – unikanie produktów szkodliwych i wprowadzenie składników o działaniu wspomagającym. Podejmując decyzję o wspomaganiu leczenia tradycyjnego dietą, warto zwrócić uwagę na następujące zagadnienia:

1. Zapobieganie i łagodzenie stanów zapalnych organizmu

Wspomniana wcześniej nieprawidłowa mikroflora jelit jest jednym z najważniejszych czynników powodujących stan zapalny ośrodkowego układu nerwowego, uszkodzenie tkanki mielinowej i sprzyja zaostrzaniu objawów SM. Przywrócenie i utrzymanie równowagi mikrobiologicznej w jelitach jest więc jednym z ważniejszych celów terapii żywieniowej w stwardnieniu rozsianym. Efekt przywrócenia prawidłowej mikrobiologii jelit można osiągnąć poprzez wykluczenie z diety składników sprzyjających rozwojowi mikroorganizmów niepożądanych (m.in. nadmierna ilość cukrów prostych, soli, żywność wysokoprzetworzona, antybiotykoterapia) oraz wprowadzenie do codziennej diety żywych kultur bakterii probiotycznych (napoje i produkty fermentowane – ogórki, kapusta kiszone, inne kiszone warzywa, np. marchew, rzodkiewki, napoje - kwas buraczany, kwas chlebowy).

2. Wprowadzenie do diety większych ilości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych

Szczególnie z rodziny n-3 (kwasów EPA i DHA) Substancje te są niezbędne w prawidłowym rozwoju mózgu i układu nerwowego, mają również silne działanie przeciwzapalne. W badaniach potwierdza się korzystne działanie tych kwasów w łagodzeniu objawów stwardnienia rozsianego. Należy tu podkreślić, że kwasy tłuszczowe z rodziny n-6 i n-3 powinny być spożywane w odpowiednich proporcjach, przy czym problemem jest zazwyczaj zbyt niska podaż właśnie kwasów EPA i DHA. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe pochodzące z warzyw, tłuszczu ryb, olejów roślinnych są żywieniową alternatywą dla tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, niewskazanych w diecie osób chorych. Produktami zawierającymi znaczne ilości kwasów z rodziny n-3 są tłuste ryby morskie (np. dziki łosoś, makrela, śledź, sardynki) oraz nasiona i oleje roślinne oraz warzywa (np. siemię lniane, nasiona konopi, dyni, rzepaku, olej lniany, olej z czarnuszki, jarmuż, natka pietruszki, kapusta).

Z kolei olej słonecznikowy, kukurydziany, sezamowy zawierają znaczne ilości kwasów rodzaju n-6, ich stosowanie w diecie powinno zostać ograniczone, podobnie jak popularny ostatnio olej kokosowy zawierający znaczne ilości kwasów tłuszczowych nasyconych. Dobrą alternatywą dla olejów opisanych powyżej może być stosowanie oliwy z oliwek. Z diety należy wykluczyć również utwardzone tłuszcze roślinne (margaryny) i potrawy smażone w tłuszczu.

3. Odpowiednia ilość witaminy D w diecie

Badania nad częstotliwością występowania SM wykazały największą liczbę osób chorych żyjących w umiarkowanej strefie klimatycznej. Obserwacje te powiązano z ich niższą ekspozycją na działanie promieni słonecznych, a co za tym idzie – niskim poziomem witaminy D3 w organizmie. Badania potwierdziły również niewielkie ilości ryb morskich spożywanych przez osoby chore. Witamina D występuje w naturalnych źródłach żywności w formie ergosterolu (z roślin) lub 7-dehydrocholestersolu ( w produktach pochodzenia zwierzęcego), jednak najlepszym źródłem witaminy D3 jest jej powstawanie w skórze dzięki promieniom słonecznym UV-B. Witaminę D określa się ostatnio jako najbardziej obiecującą naturalną cząsteczkę do wspomagania leczenia chorób autoimmunologicznych i stwardnienia rozsianego. Jej rola regulująca działanie układu immunologicznego w układzie nerwowym, działanie ochronne i szereg innych funkcji ma ogromne znaczenie w łagodzeniu dolegliwości i znacznej poprawie zdrowia osób chorych. Najlepszym źródłem żywieniowym witaminy D3 są tłuste ryby morskie, olej z wątroby dorsza oraz pokarmy wzbogacane. Należy również stosować regularną suplementacje witaminy D3.

Źródło: Lifestyle.newseria.pl

Niedobory witaminy D mogą podwyższać ryzyko chorób autoimmunologicznych, takich jak stwardnienie rozsiane

4. Zapobieganie powstawaniu wolnych rodników

Stan długotrwałego stresu oksydacyjnego, powodowanego przez wolne rodniki, ma duże znaczenie w powstawaniu uszkodzeń osłonki mielinowej włókien nerwowych. Związki te uczestniczą w procesie zapalnym w sytuacji zaburzonej naturalnej równowagi między działaniem reaktywnych form tlenu a naturalną zdolnością organizmu do łagodzenia ich działania i szybkiej naprawy szkód.

Bioaktywne związki naturalne, nazywane antyoksydantami, mają m.in. funkcję niwelowania działania wolnych rodników i przeciwdziałania stresowi oksydacyjnemu. Wśród nich najważniejsze są witamina C, E oraz polifenole i karotenoidy występujące jako naturalne barwniki w warzywach i owocach, zielonej herbacie, zbożach, nasionach, przyprawach, kakao, sokach, ziołach. Oprócz funkcji antyoksydacyjnej mają m.in. działanie przeciwzapalne, regulujące funkcjonowanie układu odpornościowego, przyspieszające gojenie się ran, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze, spowalniające procesy starzenia się organizmu.

Związki, których bioaktywność ma znaczenie w poprawie zdrowia osób chorych, to m.in.:

• Kwercetyna - ma działanie przeciwzapalne, immunomodulacyjne i przeciwwirusowe. Ma zdolność przenikania przez barierę krew – mózg, przez co obniża poziom stanu zapalnego w układzie nerwowym i hamuje rozpad osłonki mielinowej. Znajduje się m.in. w cebuli, jabłkach, cytrusach, pomidorach i winie
• Resweratrol - działa m.in. jako naturalna, niesteroidowa cząsteczka przeciwzapalna, występuje w czekoladzie, orzeszkach ziemnych, jagodach, ciemnych winogronach, czerwonym winie
• Kurkumina – Spośród wielu właściwości biologicznych, najważniejszymi są jego właściwości przeciwzapalne. Jest żółtym barwnikiem stosowanym w mieszankach przyprawowych, np. curry
• Katechiny - mają aktywność przeciwzapalną i antynowotworową, ich najlepszym źródłem jest zielona herbata i morele
• Hydroksytyrosol - jest przeciwutleniaczem pochodzenia naturalnego znajdującym się w oliwie z oliwek
• Likopen – związek z grupy karotenoidów, jeden z silniejszych przeciwutleniaczy, jest to czerwony barwnik występujący w m.in. w pomidorach, arbuzach, czerwonych grejpfrutach
• Beta–karoten – przeciwutleniacz występujący w zielonych, żółtych, pomarańczowych warzywach i owocach, ich doskonałym źródłem jest marchew, dynia, morele, natka pietruszki, koper
• Antocyjany - uszczelniają naczynia włosowate, zapobiegają obrzękom i posiadają aktywność przeciwzapalną i przeciwutleniającą. Znaczne ilości antocyjanów zawierają wiśnie, żurawina, maliny, truskawki, jagody

5. Witamina C

Witamina C jest składnikiem występującym naturalnie w warzywach i owocach. W organizmie człowieka pełni szereg ważnych funkcji, przede wszystkim wspierając działanie układu odpornościowego. Jest również silnym przeciwutleniaczem, przez co łagodzi skutki stresu oksydacyjnego. Bierze również udział w powstawaniu substancji przekaźnikowych w układzie nerwowym oraz spełnia wiele innych funkcji wspierających zdrowie człowieka.  Najbogatsze źródła witaminy C to owoce dzikiej róży, owoce czarnej porzeczki, rokitnika, natka pietruszki, świeża papryka, owoce cytrusowe i jagodowe. W codziennej diecie Polaków jako dobre źródła wit. C wskazuje się ziemniaki i warzywa kapustne.

6. Witamina E

Witamina E jest jednym z najsilniejszych antyoksydantów, bierze również udział w przekazywaniu impulsów nerwowych, łagodzeniu stanów zapalnych i działaniu ochronnym na osłonkę mielinową. Ma również właściwości opóźniające procesy starzenia się organizmu. Znaczące ilości witaminy E znajdują się w przede wszystkim w surowcach roślinnych: migdałach, orzechach, pestkach dyni, słonecznika, olejach roślinnych.

7. Witaminy z grupy B

Duże znaczenie w leczeniu zaburzeń funkcjonowania układu nerwowego odgrywają witaminy z grupy B. Uczestniczą w procesach budowania osłonki mielinowej, wzrostu i formowania neuroprzekaźników wpływają na sprawne przekazywanie sygnałów w układzie nerwowym. Witamina B6 wpływa m.in. na poprawne funkcjonowanie układu nerwowego, reguluje procesy immunologiczne a także bierze udział w tworzeniu przeciwciał.

Jedną z ważniejszych witamin z gruby B w kontekście SM jest witamina B12, która m.in. uczestniczy w wytwarzaniu choliny wchodzącej w skład otoczki mielinowej. Oraz kwas foliowy, którego niedobór prowadzi między innymi do zmian zwyrodnieniowych w układu nerwowego.

Źródłem witamin z grupy B są podroby, mięso i drób, sery, jaja, rośliny strączkowe i kasze drożdże piekarskie, zielone warzywa, orzechy, jaja. Witamina B12 występuje wyłącznie w produktach pochodzenia zwierzęcego.

8. Inne składniki mające znaczenie w diecie osób chorych na SM

• cynk – bierze udział w procesach odpornościowych organizmu (mięso, podroby, owoce morza, orzechy, migdały, kasza gryczana, płatki owsiane, pestki dyni, pestki słonecznika)
• selen – jest składnikiem enzymów rozkładających wolne rodniki, chroni przed stresem oksydacyjnym (orzechy brazylijskie, ryby i owoce morza, jaja, mięso, orzechy włoskie, nasiona, kiełki)
• miedź - Jest konieczna do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego (wątroba, płatki owsiane, orzechy, kakao, nasiona słonecznika)
• wapń - bierze udział między innymi w prawidłowym przekazywaniu sygnałów nerwowych i skurczach mięśni. Podstawowym źródłem wapnia w diecie osób zdrowych jest mleko i jego przetwory, jednak przy wykluczeniu mleka z diety w SM możliwe są niedobory tego składnika. Konsekwencją przewlekłych niedoborów wapnia, jest m.in. osteoporoza i zaburzenia neurologiczne. Źródła wapnia w diecie bezmlecznej to np. konserwy rybne, warzywa kapustne, nasiona roślin strączkowych, nasiona maku, sezamu, słonecznika, orzechy i migdały. Ponieważ wchłanianie wapnia z produktów roślinnych jest niewielkie, uzupełnieniem diety w wapń może być woda mineralna do picia o wysokiej zawartości wapnia (np. Kryniczanka, Staropolanka, Muszynianka)
• magnez - Bierze udział między innymi w procesach przewodnictwa nerwowego. Źródłem pokarmowym są orzechy i nasiona, kakao, ziemniaki, ryby, warzywa oraz woda mineralna
• żelazo - jest ważnym składnikiem enzymów uczestniczących w procesach utleniania. Wpływa również na prawidłowe funkcjonowanie komórek układu odpornościowego. Niedobór zwiększa ryzyko infekcji, niedotlenienia komórek i wielu innych dysfunkcji organizmu. Dobrym źródłem żelaza w diecie jest wątroba i inne podroby, suche nasiona roślin strączkowych, natka pietruszki, jaja, pieczywo z pełnego ziarna, zielone warzywa

Fitoterapia – wykorzystanie roślin leczniczych podczas leczenia SM

Ziołolecznictwo jest często praktykowaną metodą wspomagania leczenia stwardnienia rozsianego, polecane jest zarówno stosowanie pojedynczych ziół, jak również specjalnie skomponowanych mieszanek. Wśród wielu roślin leczniczych polecanych w stwardnieniu rozsianym warto wymienić kilka, jako wskazówkę i zachętę do poszerzenia wiedzy i stosowania podczas leczenia:

• Cytryniec chiński - między innymi hamuje zmiany degradacyjne w układzie nerwowym, poprawia pamięć, nasila procesy poznawcze, dzięki obecności dużej ilości antyoksydantów poprawia funkcjonowanie układu odpornościowego w sytuacji stresu. Łagodzi stany depresyjne, znużenie, pobudza do aktywności życiowej
• Borówka czarna ( czarna jagoda) - ma działanie zapobiegające degeneracji tkanek układu nerwowego, w tym osłonki mielinowej. Działa również przeciwzapalnie, łagodzi objawy towarzyszące SM
• Miłorząb japoński (Ginko biloba) – Wśród wielu innych, działa ochronnie na na tkankę nerwową zapobiegając uszkodzeniom osłonek mielinowych. Wykazuje działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, zapobiega obrzękom, w tym mózgu. Ma działanie rozszerzające naczynia krwionośne w mózgu, kończynach, naczyniach wieńcowych przez co poprawia wydolność psychiczną i fizyczną
• Czepota puszysta - ma właściwości przeciwzapalne, antyoksydacyjne, rozkurczowe na naczynia krwionośne, reguluje aktywność ośrodkowego układu nerwowego i układu odpornościowego, działa przeciwobrzękowo
• Żeń-szeń brazylijski – działa przeciwzapalne, przeciwreumatyczne, rozluźniająco na stawy i mięśnie,przez co redukuje objawy spastyczności mięśni. Zwiększa wydolność fizyczną i psychiczną, poprawia procesy trawienne
• Żeń-szeń indyjski (Ashwagandha) - ma działanie normalizujące w organizmie, poprawia pamięć, koncentrację, ma działanie przeciwstresowe. Wywiera wpływ przeciwzapalny, antyoksydacyjny, reguluje pracą układu odpornościowego dzięki czemu może zapobiegać postępowi chorób neurodegradacyjnych
• Imbir – pomaga m.in. w dolegliwościach ze strony układu pokarmowego np. wzdęciach, zaparciach, nudnościach, poprawia ruchomość w stawach, krążenie krwi i ogólne samopoczucie
• Nagietek - korzystnie wpływa na układ pokarmowy i wątrobę. Zapobiega dolegliwościom ze strony układu pokarmowego, które często towarzyszą SM
• Pokrzywa - działa oczyszczająco, wzmacniająco, ma działanie regenerujące, regulujące i wspomagające pracę wielu narządów
• Pączki topoli – wykazują działanie przyspieszające regenerację tkanek, przeciwzapalne, przeciwbólowe
• Ziele ruty zwyczajnej – dzięki zawartości bioflawonoidów wzmacnia działanie witaminy C, usuwa objawy znużenia, ospałości, działa wzmacniająco na organizm

Programy żywieniowe mające zastosowanie w przebiegu stwardnienia rozsianego

1. Dieta Swanka

Opracowana na podstawie badań dr Roya Swanka. Najważniejsze zalecenia dotyczą tu ograniczenia tłuszczów zwierzęcych i nasyconych kwasów tłuszczowych (np. utwardzonych margaryn, oleju kokosowego i palmowego) do 15g na dobę i wprowadzenie do diety większej ilości olejów roślinnych (niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych) do 30-50g na dobę. Dieta powinna dostarczać białko pochodzące z ryb, owoców morza, chudego drobiu. Dopuszcza się stosowanie chudego mleka zawierającego mniej niż 1% nasyconych kwasów tłuszczowych w jednej porcji. U osób z nasilonymi objawami należy zrezygnować ze spożywania napojów zawierających kofeinę. Zaleca się również suplementację tranem, witaminą C i E.

2. Dieta niskokaloryczna

Nadmierne spożycie kalorii zwiększa ryzyko wystąpienia choroby i nasilania objawów choroby poprzez zwiększone wytwarzanie wolnych rodników i stanów zapalnych w organizmie, nie tylko w układzie nerwowym ale również w jelitach i innych układach. Niższą ilość kilkokalorii w diecie uzyskuje się przez zmniejszenie spożycia ilości pokarmów lub przez okresowe posty. Przykładem może być stosowanie zasad postu przerywanego lub dieta cyklów niskokalorycznych - fasting mimicking diet ( FMD) zalecająca kilkudniowy okresowy post, podczas którego zmniejsza się ilość przyjmowanych kalorii o 34-54%, dopuszcza się spożywanie starannie dobranej ilości białka, węglowodanów, tłuszczu i składników mineralnych. W badaniach podkreśla się, że kombinacja diety niskokalorycznej, bogatej w roślinne związki bioaktywne ( polifenole, karotenoidy, inne) zmniejsza zakres uszkodzeń oksydacyjnych i chroni przed dalszymi uszkodzeniami tkanek. W badaniach sugeruje się, że okresowa dieta niskokaloryczna może prowadzić do spowolnienia postępu SM.

3. Kuracja żywieniowa Dr Terry Wahls, która opracowała zalecenia żywieniowe dla siebie po nieskutecznej terapii konwencjonalnej. Postępowanie żywieniowe oparte jest na tzw. diecie paleo wzbogaconej suplementacją. Dieta zapewnia organizmowi składniki korzystnie wpływające na funkcjonowanie układu nerwowego i mięśniowego oraz prawidłową pracę mózgu. Terapia polega na wykluczeniu z diety produktów zbożowych, warzyw o wysokiej zawartości skrobi, produktów mlecznych, cukru, żywności wysokoprzetworzonej. Zaleca spożywanie dużej ilości kolorowych warzyw z uwzględnieniem dużej ilości warzyw zielonych, soków z warzyw, tłuszczów roślinnych, orzechów i nasion roślin oleistych , wodorostów, owoców, ryb i owoców morza, niewielkich ilości mięsa, przypraw i ziół. Założeniem diety jest dostarczenia organizmowi wysokiego spożycia witamin z grupy B, koenzymu Q, przeciwutleniaczy i siarki organicznej.

Wśród wielu publikacji naukowych wymienia się również inne diety, które mają potencjalnie korzystny wpływ na przebieg SM. Wymienia się tu dobroczynne działanie diety śródziemnomorskiej, diety Ornisha, roślinnej czy ketogenicznej.

Podsumowanie - Ogólne zalecenia postępowania żywieniowego w stwardnieniu rozsianym

1. Wspomagająca terapia żywieniowa nie może zastąpić konwencjonalnego leczenia, powinna być dobrana indywidualnie dla każdej osoby chorej i monitorowana, co jest warunkiem powodzenia w postępowaniu leczniczym.2. Powinna uwzględniać dolegliwości współistniejące w tym potwierdzone nietolerancje pokarmowe. 3. Należy spożywać posiłki o niewielkiej objętości, 4-5 razy dziennie w regularnych odstępach czasu. Ostatni posiłek należy zjadać około 3 godzin przed snem. 4. Dieta powinna opierać się na produktach naturalnych, świeżych, sezonowych, jak najmniej przetworzonych, o znanym składzie. 5. Powinna zawierać wszystkie niezbędne dla zdrowia składniki odżywcze, ze szczególnym uwzględnieniem produktów przeciwzapalnych i antyoksydacyjnych. 6. Podstawą diety powinny być produkty roślinne, będące źródłem przeciwutleniaczy, witamin i składników mineralnych i błonnika.7. Dieta powinna zawierać tłuszcze roślinne: oliwę z oliwek, olej lniany, z rzepakowy, inne oleje będące dobrym źródłem kwasów tłuszczowych z rodziny n-3.8. Zaleca się spożywanie produktów zawierających pełnowartościowe, łatwo przyswajalne białko pochodzące z chudego drobiu, ryb, owoców morza i jaj oraz produktów roślinnych,np. nasion roślin strączkowych.9. Jako źródło węglowodanów należy wybierać pieczywo z mąki pełnoziarnistej oraz kasze. Warto zastosować tu zasady diety bezglutenowej lub ze znacznym ograniczeniem produktów zawierających gluten ( z pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa)10. Do diety należy wprowadzić warzywa kiszone i bezmleczne napoje fermentowane. Warto również zastosować suplementację probiotycznymi szczepami bakterii. 11. Kaloryczność diety powinna zależeć od masy ciała i być dopasowana do każdej osoby indywidualnie. 12. Z codziennej diety należy wykluczyć produkty wysoko przetworzone, białą mąkę, dania fast-food, gotowe dania w proszku, chipsy, słodycze, płatki śniadaniowe, gotowe ciastka, napoje gazowane, alkohol i inne. 13. Zaleca się zastosowanie diety eliminującej mleko i przetwory mleczne, znaczne ilości mięsa oraz wyeliminowanie wszelkich tłuszczów pochodzenia zwierzęcego: smalcu, masła, tłustych mięs, wieprzowinę, tłusty drób.14. Należy unikać produktów nieświeżych, nadpsutych, wędzonych, peklowanych, marynowanych, przechowywanych w solance, zbyt słodkich.15. Należy zadbać o odpowiednie nawodnienie organizmu, na poziomie ok 2 litrów dziennie. Najlepsze do picia są: woda, zielona herbata, herbaty owocowe. Należy wykluczyć lub znacznie ograniczyć spożywanie kawy i czarnej herbaty.16. Należy zadbać o estetyczne podawanie dań, posiłki powinny być kolorowe, urozmaicone, przygotowywane zgodnie z upodobaniami chorej osoby. 17. Zaleca się spożywanie posiłków w miłej atmosferze, wspólnie z rodziną lub opiekunami. 18. Należy rozważyć wspomaganie diety suplementami – witaminą D3, kwasami omega 3, witaminami z grupy B, witaminą C i innymi oraz wybranymi naparami ziołowymi.19. Warto rozważyć wprowadzenie specjalistycznych programów żywieniowych, których pozytywne działanie w SM potwierdzają badania naukowe.

Biorąc pod uwagę, że dieta i suplementy diety nie są lekami farmakologicznymi i nie mogą zastąpić konwencjonalnej terapii MS, włączenie terapii żywieniowej należy traktować jako uzupełnienie i wspomaganie leczenia tradycyjnego a nie jako jedyny sposób leczenia.

Skuteczność interwencji żywieniowej w stanach zapalnych i autoimmunologicznych takich jak SM, zależy od zdolności niektórych naturalnych składników żywności do regulowania funkcjonowania metabolizmu komórek organizmu ale przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby, objawów towarzyszących oraz indywidualnych reakcji każdej osoby chorej.

Źródła:

1. Plemel, Jason R., et al. "Over-the-counter anti-oxidant therapies for use in multiple sclerosis: a systematic review." Multiple Sclerosis Journal 21.12 (2015): 1485-1495.2. Cunningham, Eleese. "Are there evidence-based dietary interventions for multiple sclerosis?." Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics 113.7 (2013): 1004. 3. Strumiłło, J, Gerszon, J, and Aleksandra Rodacka. "Charakterystyka związków fenolowych pochodzenia naturalnego ze szczególnym uwzględnieniem ich roli w prewencji chorób neurodegeneracyjnych." W monografii:„Bory Tucholskie i inne obszary leśne. Ochrona i minitoring”, red. K. Gwoździński, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego (2015): 231-246.4. Dymarska, E;; Grochowalska,A; Krauss, H. Wpływ sposobu odżywiania na układ odpornościowy. Immunomodulacyjne działanie kwasów tłuszczowych, witamin, składników mineralnych oraz przeciwutleniaczy. Nowiny Lekarskie, 2013, 82.3: 222-231.5. Bubko, Irena, Beata M. Gruber, and Elżbieta L. Anuszewska. "Rola tiaminy w chorobach neurodegeneracyjnych." Advances in Hygiene & Experimental Medicine/Postepy Higieny i Medycyny Doswiadczalnej 69 (2015)6. Joscelyn, Jennifer, and Lloyd H. Kasper. "Digesting the emerging role for the gut microbiome in central nervous system demyelination." Multiple Sclerosis Journal 20.12 (2014): 1553-1559.7. Kilborn, Sally J. Dietary assessment and self-perceived impact of food in persons with multiple sclerosis. Diss. McGill University, 2008.8. Riccio, P. "The molecular basis of nutritional intervention in multiple sclerosis: a narrative review." Complementary therapies in medicine 19.4 (2011): 228-237.9. Riccio, Paolo, Rocco Rossano, and Grazia Maria Liuzzi. "May diet and dietary supplements improve the wellness of multiple sclerosis patients? A molecular approach." Autoimmune diseases 2010 (2011).10. Cortese, Marianna, et al. "Timing of use of cod liver oil, a vitamin D source, and multiple sclerosis risk: The EnvIMS study." Multiple Sclerosis Journal 21.14 (2015): 1856-1864.11. Konikowska, Klaudia, and Bozena Regulska-Ilow. "The role of diet in multiple sclerosis." Postepy higieny i medycyny doswiadczalnej (Online) 68 (2014): 325-333.12. Dąbrowska-Bender, Marta, and Dagmara Mirowska-Guzel. "Żywienie chorych na stwardnienie rozsiane—przegląd piśmiennictwa." Polski Przegląd Neurologiczny 11.3 (2015): 136-151.13. Munger, Kassandra L., and Alberto Ascherio. "Prevention and treatment of MS: studying the effects of vitamin D." Multiple Sclerosis Journal 17.12 (2011): 1405-1411.14. Maćkowiak, Kalina, and Lech Torliński. "Współczesne poglądy na rolę witaminy C w fizjologii i patologii człowieka." Nowiny Lekarskie 76.4 (2007): 349-356.15. Krzysik, Monika, Jadwiga Biernat, And Halina Grajeta. "Wpływ wybranych składników odżywczych pożywienia na funkcjonowanie układu odpornościowego Cz. II. Immunomodulacyjne działanie witamin i pierwiastków śladowych na organizm człowieka." Adv. Clin. Exp. Med 16.1 (2007): 123-133.16. Habek, Mario, Iva Hojsak, and Vesna V. Brinar. "Nutrition in multiple sclerosis." Clinical Neurology and Neurosurgery 112.7 (2010): 616-620.17. Jankowski, Jacek M. "Curcuma as anti-inflammatory and anticancer medicine." Postępy Fitoterapii.Ho Tranh, Łukasz, Brodkowiak, Alicja, „Adaptogeny – wschodnie lekarstwo czy zachodnia moda” Food Forum 4 .20 (2017): 58-63.18. http://rozanski.li19. http://ptsr.waw.pl