Kość promieniowa - budowa, funkcje, choroby

Kość promieniowa leży po stronie kciuka i jest jedną z kości długich przedramienia. Wraz z kością łokciową i ramienną zapewnia prawidłowe funkcjonowanie kończyny górnej. Dowiedz się, jakie nieprawidłowości mogą wystąpić w obrębie kości promieniowej i jak sobie z nimi poradzić.

Kość promieniowa jest kością długą i należy do kończyny górnej, a dokładnie do przedramienia. Kość promieniowa położona jest najbliżej kciuka. Na kość promieniową oddziałują największe siły, dlatego dość często dochodzi do jej złamań. 

Spis treści

1. Kość promieniowa - budowa
2. Kość promieniowa - stawy
3. Kość promieniowa - rodzaje urazów i złamań

Kość promieniowa - budowa

Kość promieniowa jest kością długą. Składa się z trzonu i dwóch końców. Trzon kości ma trójkątny przekrój i trzy brzegi:

• przedni,
• tylny
• i międzykostny

oraz trzy powierzchnie:

• przednią,
• tylną
• i boczną.

Najsilniejszy brzeg oddzielający powierzchnię przednią od tylnej, skierowany przyśrodkowo do kości łokciowej, nosi nazwę brzegu międzykostnego. Przedni zgrubiały brzeg trzonu przechodzi ku dołowi w wyrostek rylcowaty.

Powierzchnia grzbietowa końca dalszego posiada rowki dla ścięgien prostowników nadgarstka, kciuka, wskaziciela i prostownika palców. Koniec dalszy i koniec bliższy mają dwie powierzchnie stawowe.

Koniec bliższy kości promieniowej łączy się z główką kości ramiennej. Zakończony jest głową w kształcie krótkiego walca, na której znajdują się dwie powierzchnie stawowe.

Kości przedramienia przylegają do siebie - obwód stawowy głowy kości promieniowej idealnie pasuje do wcięcia promieniowego kości łokciowej.

Poniżej głowy występuje szyjka oraz należąca do trzonu guzowatość kości promieniowej. Do tylnej, chropowatej części guzowatości przyczepia się ścięgno mięśnia dwugłowego ramienia. Na przedniej, gładkiej części, leży kaletka maziowa.

Kość promieniowa - stawy

Staw ramienno-promieniowy tworzy głowa kości promieniowej wraz z główką kości ramiennej. Staw należy do kulistych i posiada dwie osie. Umożliwia ruch nawracania i odwracania przedramienia.

Staw promieniowo-łokciowy bliższy jest stawem obrotowym. Główkę tworzy obwód stawowy głowy kości promieniowej, a panewkę – wcięcie promieniowe kości łokciowej i więzadło pierścieniowate. Umożliwia nawracanie i odwracanie przedramienia.

Powierzchnie stawu promieniowo-łokciowego dalszego odpowiadają tym w stawie bliższym, jednak kość promieniowa i łokciowa zamieniają się funkcją - panewkę stanowi kość promieniowa, główkę kość łokciowa.

Co można wyczuć na powierzchni kości promieniowej? Na kości promieniowej są wyczuwalne boczna i tylna powierzchnia głowy, środkowa i dolna część trzonu oraz wyrostek rylcowaty.

Kość promieniowa - rodzaje urazów i złamań

Złamania głowy kości promieniowej

Złamania głowy kości promieniowej stanowi około 30% złamań w obrębie stawu łokciowego.

Podział:

• Złamanie brzeżne głowy bez przemieszczenia.
• Złamanie brzeżne głowy z przemieszczeniem. Oba rodzaje złamań mogą powstać podczas upadku na wyprostowaną w stawie łokciowym kończynę górną.
• Złamanie szyjki lub złuszczenie nasady kości promieniowej. Złuszczenie nasady kości promieniowej najczęściej występuje u dzieci w wieku 8-12 lat.
• Wielofragmentowe złamanie głowy z rozkawałkowaniem i przemieszczeniem odłamów.

Objawy są charakterystyczne dla złamań:

• ból nasilający się przy ruchu,
• ograniczenie ruchomości kończyny,
• obrzęk,
• zasinienie.

Konieczne jest wykonanie badania obrazowego RTG obu kości przedramienia oraz dalszego stawu promieniowo-łokciowego w projekcji przednio-tylnej i bocznej. Leczenie nieoperacyjne stosuje się w przypadku złamań nieprzemieszczonych. Należy założyć opatrunek gipsowy na około 2-3 tygodnie.

Złamania przemieszone wymagają nastawienia. Wykonuje się silny wyciąg w osi przedramienia. Następnie wprowadza się odłam kostny na właściwe miejsce. Kończynę unieruchamia się przez 3 tygodnie w ramiennym opatrunku gipsowym.

Złuszczenia z przemieszczeniem odłamów do około 45% u dzieci poniżej 5. roku życia można pozostawić.

Przy złamaniach głowy kości promieniowej należy ocenić stan więzadła pobocznego łokciowego. Złamaniu głowy kości promieniowej z przemieszczeniem mogą towarzyszyć urazy więzadeł pobocznych, torebki stawowej oraz złamanie kości ramiennej i łokciowej.

Leczenie operacyjne stosowane jest u dorosłych w przypadku złamań z przemieszczeniem i rozkawałkowaniem głowy kości promieniowej wykonuje się jej wczesne wycięcie. Zabezpiecza to przed zniszczeniem powierzchni stawowej główki kości ramiennej. Usuniętą głowę można zastąpić endoprotezą. Tomografia komputerowa jest pomocna do oceny zasięgu złamania i stopnia przemieszczenia odłamów.

Wrodzony brak lub niedorozwój kości promieniowej

W wadzie tej dochodzi do niedorozwinięcia promieniowej części kończyny górnej oraz skręcenie osi przedramienia w stronę promieniową. Wraz ze wzrostem dziecka zniekształcenie pogłębia się. Leczenie polega na operacji, która powinna być wykonana w pierwszym roku życia.

Złamanie dalszej nasady kości promieniowej

Jest to jedno z najczęstszych złamań kończyny górnej. Powstaje zazwyczaj przez upadek na wyciągniętą kończynę górną lub rzadziej na zgiętą. W złamaniu wyprostnym odłam dalszy przemieszcza się w stronę grzbietową, promieniową i ulega odwróceniu.

W złamaniu zgięciowym odłam dalszy przemieszcza się dłoniowo, łokciowo i ulega niewielkiemu nawróceniu. Są to zazwyczaj złamania niestabilne i trudne do leczenia. Bardzo często złamaniom tym towarzyszą inne uszkodzenia, np. złamanie wyrostka rylcowatego kości łokciowej, złamanie kości łódeczkowatej.

Podział:

• Złamania pozastawowe: wyprostne, inaczej Collesa oraz zgięciowe, zwane złamaniem Smitha
• Złamania śródstawowe powstające w związku działaniem sił ścinających
• Złamania zmiażdżeniowe dalszej nasady kości promieniowej
• Złamania awulsyjne powodujące uszkodzenia więzadeł łączących przedramię z nadgarstkiem oraz jego niestabilność
• Złuszczenia chrząstki stawowej

Powikłaniem może okazać się ucisk nerwu pośrodkowego w kanale nadgarstka, uszkodzenie ścięgna mięśnia prostownika długiego kciuka oraz zapalenie pochewki ścięgna mięśnia prostownika długiego kciuka.

Leczenie nieoperacyjne polega na nastawieniu przemieszczonego złamania i unieruchomieniu kończyny przy użyciu opatrunku gipsowego. Unieruchomienie utrzymuje się przez 4-6 tygodni. Należy skontrolować radiologicznie kończynę górną od razu po nastawieniu, po 7-10 dniach, ponieważ może dojść do przemieszczenia.

Rezonans magnetyczny umożliwia także ocenę dyskretnych złamań i stłuczeń, czy rozerwanie błony międzykostnej. Leczenie operacyjne jest konieczne w złamaniach otwartych, niestabilnych, wtórnie przemieszczonych oraz takich, które wiążą się z uszkodzeniem naczyń i nerwów.

Złamanie Monteggia

Stanowi około 5% złamań kości przedramienia. Jest to złamanie górnej części trzonu kości łokciowej ze zwichnięciem głowy kości promieniowej. U dzieci często występuje złuszczenie głowy kości promieniowej. Złamanie to może wiązać się z uszkodzeniem nerwu promieniowego przez głowę kości promieniowej.

Występują różne rodzaje tego urazu:

• złamanie wyprostne - zwane inaczej złamaniem gladiatorów, powstaje najczęściej na skutek bezpośredniego uderzenia w przedramię. Występuje najczęściej i stanowi około 80% przypadków. Dotyczy 1/3 bliższej i środkowej kości łokciowej, głowa kości promieniowej ulega zwichnięciu do przodu, a odłam kości łokciowej zagięty jest do przodu 
• złamanie zgięciowe - występuje rzadko, powstaje zazwyczaj ze względu na upadek na przedramię nieznacznie zgięte w stawie łokciowym. Wiąże się ze złamaniem bliższego końca kości łokciowej, tylnym lub tylno-bocznym zwichnięciem głowy kości promieniowej, zagięciem odłamu kości łokciowej ku tyłowi.
• złamanie przywiedzeniowe - zdarza się bardzo rzadko, złamaniu ulega kość łokciowa nieco dystalnie od wyrostka rylcowatego z bocznym zagięciem odłamów, bocznie przemieszcza się także głowa kości promieniowej 
• złamanie kości łokciowej w 1/3 bliższej lub środkowej z przednim przemieszczeniem głowy kości promieniowej oraz złamaniem końca bliższego kości promieniowej i łokciowej. Złamanie może zostać rozpoznane dzięki badaniom radiologicznym obu kości przedramienia z uwidocznieniem stawów promieniowo-łokciowych w pozycji przednio-tylnej i bocznej. Leczenie u dzieci jest zachowawcze i polega na nastawieniu złamania. Unieruchomienie w opatrunku gipsowym należy utrzymać przez 10-12 tygodniu u dorosłych i 6-8 tygodni u dzieci. Złamania zgięciowe łatwiej jest nastawić, a do unieruchomienia dochodzi przy zgięciu stawu do 90°, natomiast złamania wyprostne są trudniejsze do nastawienia i powinny być unieruchomione przy zgięciu łokcia do kąta 120°.

Złamania Galeazziego

Złamanie trzonu kości promieniowej w 1/3 dalszej oraz zwichnięcie stawu promieniowo-łokciowego. Początkowo dochodzi do złamania kości promieniowej, a następnie do zwichnięcia kości łokciowej.

Konieczne jest wykonanie RTG z uwidocznieniem obu stawów promieniowo-łokciowych. Złamania te z uwagi na to, że są wyjątkowo niestabilne, leczy się operacyjnie. Należy zespolić kość promieniową i stabilizować dalszy staw promieniowo-łokciowy.

Złamanie ze zwichnięciem typu Essexa- Loprestiego

Złamanie głowy kości promieniowej z przerwaniem błony międzykostnej oraz zwichnięciem stawu promieniowo-łokciowego dalszego. Powstaje zazwyczaj w związku z upadkiem na wyprostowaną kończynę górną.

Złamanie to może być zdiagnowowane dzięki wykonaniu zdjęcia RTG w projekcji przednio-tylnej i bocznej, obejmującego łokieć, przedramię i nadgarstek. Można uwidocznić szczelinę złamania w obrębie kości promieniowej w stawie promieniowo-łokciowym dalszym. Konieczna jest artroplastyka głowy kości promieniowej.

Złamanie Bartona

W przypadku złamania Bartona dochodzi do przerwania ciągłości grzbietowego brzegu końca dalszego kości promieniowej. Zdarza się, że złamaniu towarzyszy zwichnięcie. Najlepiej widoczne złamanie jest w obrazowym badaniu radiologicznym w projekcji bocznej lub skośnej.

Złamanie Hutchinsona

Zwane jest inaczej złamaniem szofera lub kierowcy. Dotyczy ono bocznego brzegu końca dalszego kości promieniowej i biegnie przez wyrostek rylcowaty na powierzchnię stawową. Złamanie to najlepiej widoczne jest w projekcji tylno-przedniej w radiogramach.

Czytaj też:

• Hemimelia promieniowa to wrodzony brak kości promieniowej
• Złamania kości śródręcza i palców ręki
• Złamanie kompresyjne: przyczyny, objawy, leczenie
• GIPS nie zawsze jest konieczny przy uszkodzeniach KOŚCI
• Obojczyk - budowa, funkcje, choroby

Natalia Młyńska