Syndrom sobotniej nocy - brzmi zabawnie, ale świadczy o uszkodzeniu nerwu. Jakie są jego przyczyny?

Weryfikacja

Autor: lek. Katarzyna Banaszczyk

Porażenie nerwu promieniowego nazywane jest w żargonie medycznym tak zwanym porażeniem sobotniej nocy. Na czym polega ta przypadłość i jakie są jej przyczyny? Czy porażenie nerwu promieniowego spowodowane jest wyłącznie przez nieprawidłową pozycję przyjętą podczas snu? Jakie symptomy związane są z porażeniem nerwu promieniowego?

Spis treści

1. Czym jest nerw promieniowy?
2. Nerw promieniowy - które mięśnie unerwia?
3. Porażenie nerwu promieniowego - przyczyny schorzenia
4. Porażenie nerwu promieniowego - objawy schorzenia
5. Porażenie nerwu promieniowego - diagnostyka
6. Porażenie nerwu promieniowego - postępowanie i terapia

Czym jest nerw promieniowy?

Nerw promieniowy wywodzi się ze splotu ramiennego, czyli tworu, należącego do obwodowego układu nerwowego, który powstaje z przednich gałązek nerwów rdzeniowych (które to z kolei wywodzą się z rdzenia kręgowego).

Nerw promieniowy biegnie początkowo z tyłu kości ramiennej, w tak zwanej bruździe nerwu promieniowego (jest to stosunkowo niekorzystne dla niego położenie, ponieważ przy urazach kości ramiennej - na przykład przy jej złamaniach dochodzi do uszkodzenia tego nerwu).

Następnie nerw promieniowy przechodzi na stronę boczną ramienia, by potem w obrębie stawu łokciowego podzielić się na swoje końcowe gałęzie – czyli gałąź głęboką, która znajduje się na tylnej powierzchni przedramienia i gałąź powierzchowną, która kieruje się na stronę powierzchowną przedramienia, a stamtąd na stronę grzbietową ręki.

Gałąź powierzchowna nerwu promieniowego ulega podziałowi na pięć nerwów grzbietowych palców.

Odpowiadają one za unerwienie czuciowe części ręki oraz części grzbietowej powierzchni palca I, II i III ręki. Nerw promieniowy unerwia czuciowo również tylną powierzchnię ramienia i przedramienia.

Nerw promieniowy - które mięśnie unerwia?

W kontekście objawów porażenia nerwu promieniowego warto przyjrzeć się zakresowi unerwienia ruchowego nerwu promieniowego. Nerw promieniowy unerwia tylną grupę mięśni ramienia oraz boczną i tylną grupę mięśni przedramienia. Nerw promieniowy odpowiada więc przede wszystkim za prostowanie przedramienia, prostowanie ręki i kciuka, a także prostowanie palców w stawach śródręczno-paliczkowych.

Porażenie nerwu promieniowego upośledza właśnie te zakresy ruchów, co powoduje występowanie charakterystycznych objawów - tak zwanej ręki opadającej.

Porażenie nerwu promieniowego - przyczyny schorzenia

Tutaj wracamy do wymienionego we wstępie tego artykuły porażenia sobotniej nocy. Najczęstszą przyczyną porażenia nerwu promieniowego jest nieprawidłowa pozycja podczas snu - czyli na przykład spanie z głową opartą na ramieniu lub także niepoprawne ułożenie ręki podczas znieczulenia (w trakcie zabiegów operacyjnych).

Porażeniu sobotniej nocy sprzyja zdecydowanie upojenie alkoholowe, kiedy to nie do końca kontrolujemy ułożenie swojego ciała.

Takie porażenie nerwu ma typowo cechy neuropraksji, czyli wynika tylko z ucisku na nerw, a nie z jego przerwania, co sprawia, że jest to porażenie odwracalne. Przeciwieństwem tego stanu jest neurotmeza, czyli przerwanie ciągłości nerwu, prowadzące do typowego porażenia nerwu z pełnymi jego objawami.

Przyczyną porażenia nerwu promieniowego jest nie tylko zła pozycja podczas snu, ale również stany takie, jak:

• złamanie kości ramiennej - jak już wspomniano powyżej, nerw promieniowy biegnie w bruździe znajdującej się na kości ramiennej, dlatego jej złamanie często prowadzi do uszkodzenia tego nerwu,
• zbyt ciasne noszenie zegarka, ale też zbyt ciasne noszenia na przykład kajdanek - prowadzi ono do silnego ucisku na gałąź czuciową nerwu promieniowego, czego konsekwencja jest drętwienia w okolicy kciuka. W literaturze medycznej zjawisko to nazywane jest zespołem Wartenberga,
• nieprawidłowo dobrane kule pachowe, wywołujące ucisk na nerw,
• krwiak, torbiel, czy też guz pojawiający się w okolicy przebiegu nerwu promieniowego, co powoduje jego uciskanie i co za tym idzie, objawy porażenia.

Porażenie nerwu promieniowego - objawy schorzenia

Porażenie nerwu promieniowego charakteryzuje się występowaniem objawu tak zwanej ręki opadającej. Ta sytuacja kliniczna cechuje się brakiem możliwości prostowania ręki. Co więcej, porażeniu temu towarzyszą takie odchylenia w badaniu przedmiotowym pacjenta, jak na przykład:

• upośledzenie prostowania przedramienia,
• upośledzenie prostowania i odwodzenia kciuka,
• zaburzenie odwracania przedramienia,
• zaburzenie prostowania palców w stawach śródręczno-paliczkowych.

W przypadku tak zwanego porażenia sobotniej nocy, funkcje mięśnia trójgłowego - tricepsa (który również w pewnym zakresie unerwiany jest ruchowo przez nerw promieniowy) są zachowane, ponieważ mięsień ten unerwiany jest przez gałąź nerwu promieniowego, która oddziela się od głównego nerwu jeszcze przed bruzdą nerwu promieniowego kości ramiennej, dzięki czemu nie jest narażona na ucisk.

Należy mieć świadomość, że objawy porażenia nerwu promieniowego zależą od poziomu, na którym uszkodzony jest opisywany w tym artykule nerw. Jeżeli do uszkodzenia dochodzi na poziomie dołu pachowego to będziemy mieć dodatkowo do czynienia z upośledzeniem czynności ruchowych mięśnia trójgłowego ramienia (czyli tricepsa).

Porażenie nerwu promieniowego - diagnostyka

Pierwszym krokiem diagnostycznym, związanym z rozpoznaniem porażenia nerwu promieniowego jest dokładne badanie przedmiotowe pacjenta. Lekarz może ocenić czynność ruchową poszczególnych mięśni kończyny górnej, a także obecność czucia na danym obszarze i na tej podstawie podejrzewać porażenie konkretnego nerwu.

Bardziej zaawansowanym badaniem diagnostycznym jest badanie elektromiograficzne (w skrócie badanie EMG). Polega ono na badaniu aktywności wybranego mięśnia na drodze pobudzenia go poprzez stymulację elektryczną. Takie badanie pozwala ocenić, czy pobudzenie jest odpowiednio przewodzone przez dany nerw.

Jeśli nerw jest nieuszkodzony, to wówczas dochodzi do prawidłowej odpowiedzi skurczowej danej grupy mięśni. Podczas EMG używa się specjalnej elektrody, którą umieszcza się w okolicy wybranego nerwu (najczęściej przez skórę).

Porażenie nerwu promieniowego - postępowanie i terapia

Jeżeli przyczyną porażenia nerwu promieniowego jest ucisk, spowodowany przez guz, torbiel, czy krwiaka, to konieczna jest konsultacja chirurgiczna i usunięcie zmiany, przyczyniającej się do powstania objawów. W niektórych sytuacjach konieczne jest odpowiednie ustawienie kończyny za pomocą takich elementów, jak temblak, czy kinesiology taping. Odpowiednie ułożenie kończyny zapobiega rozciąganiu porażonych mięśni.

W celu zapobiegania zanikom mięśniowym stosuje się elektrostymulację porażonych mięśni. Elektrostymulacja prowadzi do wywoływania skurczów konkretnych mięśni, co jak gdyby zmusza mięśnie do pracy i tym samym chroni przed zanikami. W niektórych przypadkach specjaliści zalecają również suplementację witamin z grupy B, co wspiera regenerację obwodowego układu nerwowego.

Należy mieć świadomość, że do powrotu funkcji nerwów obwodowych, a co za tym idzie - do prawidłowego działania mięśni konieczne jest prowadzenie odpowiednio dobranej rehabilitacji. W zależności od stanu pacjenta można zastosować:

• zabiegi fizykalne,
• kinezyterapię
• oraz hydroterapię.

Kinezyterapia to forma rehabilitacji polegająca na wykonywaniu pod okiem fizjoterapeuty odpowiednich ćwiczeń ruchowych. Leczenie i rehabilitacja porażeń nerwów obwodowych wymaga czasu i cierpliwości, zarówno ze strony lekarza i fizjoterapeuty, jak i samego pacjenta.

lek. Katarzyna Banaszczyk