Leczenie płaskostopia (stopy płasko-koślawej)

Leczenie płaskostopia (stopy płasko-koślawej) zależy do stopnia zaawansowania zmian. Początkowo zmiany w kształcie i budowie stóp postrzegane są częściej jako defekt estetyczny, gdyż na początkowym etapie przebiegają bezboleśnie. Dolegliwości bólowe pojawiają się i ulegają nasileniu wraz z postępem zmian zwyrodnieniowych oraz odkształceniem się stopy. Rezultatem tego procesu może być obniżenie lub nawet zapadnięcie naturalnych łuków stopy – podłużnego i poprzecznego. Zespół objawów, znanych pod nazwą stopy płasko-koślawej, jest poważnym wskazaniem do leczenia i nie można go lekceważyć.

Spis treści

1. Płaskostopie (stopa płasko-koślawa) - przyczyny
2. Płaskostopie (stopa płasko-koślawa) - leczenie u dzieci
3. Płaskostopie (stopa płasko-koślawa) - leczenie u dorosłych
4. Płaskostopie (stopa płasko-koślawa) - gdy tradycyjne leczenie nie pomaga
5. Płaskostopie (stopa płasko-koślawa) - nowoczesne metody korekcji

Płaskostopie to obniżenie naturalnego łuku stopy. W każdej stopie wyróżnia się łuk podłużny i poprzeczny. Pierwszy z nich przebiega wzdłuż przyśrodkowego brzegu stopy, natomiast drugi umiejscowiony jest u podstawy palców stopy. Płaskostopie może pojawić się w każdym wieku, jednak u młodszych dzieci najczęściej jest naturalną zmianą fizjologiczną. Z kolei u osób dorosłych, które wcześniej nie borykały się z takim problemem, może być przejawem powstania zmian zwyrodnieniowo-zniekształcających.

Płaskostopie (stopa płasko-koślawa) - przyczyny

Płaskostopie podłużne częściej występuje u dzieci i jest wynikiem niedomagania lub słabości mięśni oraz aparatu torebko-więzadłowego stopy. Do przyczyn można też zaliczyć nieprawidłowości budowy kostnej stopy, dodatkowe kości stępu czy skrócenie ścięgna Achillesa. Dlatego jeśli u 5-6 latka nie obserwuje się samoistnej korekty, należy zasięgnąć porady lekarza ortopedy.

Płaskostopie można uznać za stadium lub wariant stopy płasko-koślawej, dlatego oba pojęcia są często używane wymiennie.

U osób dorosłych częściej występuje płaskostopie poprzeczne, którego źródłem jest osłabienie aparatu więzadłowego stopy, co stanowi ogniowo procesu zwyrodnieniowego. Zmiany takie częściej obserwuje się u kobiet, a u ich podłoża mogą leżeć wahania hormonalne, skłonności genetyczne i noszenie obuwia na wysokim obcasie. Stopa poszerza się w wymiarze poprzecznym, co powoduje zmianę jej geometrii i układu sił mięśni. Efektem może być pojawienie się takich dolegliwości, jak paluch koślawy, palce młotkowate czy metatarsalgia (przewlekłe zespoły bólowe stopy).

Płaskostopie (stopa płasko-koślawa) - leczenie u dzieci

Metoda leczenia stopy płasko-koślawej zależy od etiologii problemu. U dzieci przyczyną płaskostopia jest najczęściej niedomoga mięśniowo-więzadłowej (tzw. stopa płasko-koślawa statyczna), więc leczenie ukierunkowane jest na wzmacnianie mięśni stóp i łydek. We wczesnym okresie nie przeprowadza się leczenia operacyjnego. Dominuje leczenie zachowawcze, ćwiczenia, wkładki ortopedyczne i odpowiedni dobór obuwia.

U starszych dzieci, u których kościec jest bardziej dojrzały, w przypadkach dużych wad z towarzyszącymi objawami bólowymi, można rozważyć leczenie operacyjne, które polega na usztywnieniu kości piętowej i skokowej w prawidłowym ustawieniu. Zabieg zawsze należy brać pod uwagę wtedy, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów. W innym razie może dojść do rozwoju zmian zwyrodnieniowych stopy i zespołów bólowych z towarzyszącymi odciskami i nagniotkami.

Płaskostopie (stopa płasko-koślawa) - leczenie u dorosłych

Inaczej postępuje się u pacjentów, u których problem płaskostopia powstał wraz z wiekiem. Dotyczy to przypadków, gdy stopy były prawidłowo zbudowane, jednak doszło do obniżenia łuku (najczęściej podłużnego) stopy, a w konsekwencji rozwoju zmian wtórnych, takich jak paluch koślawy, palce młotkowate czy metatarsalgia.

Leczenie operacyjne jest uzależnione od stopnia zniekształcenia i polega na osteotomii, czyli przecięciu I kości śródstopia oraz zwężeniu wymiaru poprzecznego. Rozwiązaniem pomocnym w korekcji stopy koślawo-płaskiej są również specjalne wkładki do obuwia Obecnie powstają one z nowoczesnych materiałów i można je dobierać indywidualnie dla każdego pacjenta. Wkładki podtrzymują biernie sklepienie podłużne i poprzeczne stopy. Nie ma dowodów na to, że trwale ustawiają i stabilizują kość skokową. Nie zaleca się wykorzystywania wkładek jako podstawy działań korekcyjnych, a jedynie kurację uzupełniającą.

Płaskostopie (stopa płasko-koślawa) - gdy tradycyjne leczenie nie pomaga

W miarę postępu zwyrodnienia nasilają się dolegliwości bólowe, a stopy męczą się nawet przy niewielkim wysiłku. Dochodzi również do chorobowych zmian w całym układzie kostno-stawowym stopy. Oznacza to najczęściej także zaburzenia krążenia. Nieprawidłowe ustawienie stóp rzutuje na całą sylwetkę. Ból i deformacje mogą pojawić się również na odcinku kolan, bioder, miednicy i całego kręgosłupa. W takich przypadkach jeszcze do niedawna lekarze proponowali chorym operację usztywnienia zatoki stępu, czyli kości skokowej z piętową w prawidłowym ich ustawieniu, tak, by odtworzyć łuk podłużny stopy. Jej skutki są nieodwracalne, a dodatkowo mogą powodować utratę czucia w obszarze kostki bocznej i zwiotczenie mięśni strzałkowych. Operacja wiąże się z długim okresem rekonwalescencji. U pacjentów z deformacją stóp stosuje się również artrodezę. To metoda polegająca na wprowadzaniu implantu w zewnętrzną kość stępu.

Płaskostopie (stopa płasko-koślawa) - nowoczesne metody korekcji

Jedną z nowych metod rozwiązywania problemów z przemieszczaniem się stawu skokowo-piętowego są wewnętrzne stabilizatory (np. HyProCure). Nie blokują one stawu, lecz stabilizują kość skokową i podnoszą zatokę stępu. Dzięki temu następuje natychmiastowa korekcja ustawienia tylnej części stopy. Nie ma też żadnych ograniczeń ruchu w stawie skokowym.

Zabieg jest mało inwazyjny, a powrót do normalnego chodzenia następuje w ciągu kilku tygodni. Przeważnie po okresie dwóch miesięcy można znów uprawiać sport i wrócić do treningów biegowych. Decyzje o długości rekonwalescencji podejmuje lekarz prowadzący.