Dieta przy IBS [Porada eksperta]

Mam 23 lata i parę miesięcy temu zdiagnozowano u mnie IBS. Wiem, że przy moim schorzeniu bardzo ważna jest dieta, zatem chciałabym prosić o wskazówki jak mam się teraz odżywiać, aby wspomóc terapię. Z góry dziękuję.

Niestety, wciąż nie poznano konkretnych czynników powodujących IBS. Podejrzewa się, że mogą mieć znaczenie zaburzenia motoryki jelita, niewłaściwa dieta oraz kwestie psychospołeczne, a przede wszystkim stres.

Czego unikać przy IBS?

Co do diety, o którą Pani pyta, to dotychczas nie potwierdzono związku przyczynowego między stosowaną dietą a wystąpieniem zespołu. Wiadomo jednak, że część pokarmów może nasilać jego objawy oraz że spore znaczenie mają nietolerancje pokarmowe. Do najczęściej nietolerowanych pokarmów należą: mleko, jaja, produkty z pszenicy, kawa, kukurydza, cebula, pomidory, owoce cytrusowe, kapusta, drożdże, nasiona warzyw strączkowych, pizza, ostre przyprawy, produkty smażone i tłuste oraz napoje gazowane. Istotny problem dla wielu pacjentów stanowi również kawa. Może ona powodować biegunki niezależnie od dawki. Ponadto stymuluje wydzielanie soków żołądkowych i jelitowych. Filiżanka kawy może pobudzać motorykę jelit u dużej odsetki osób zdrowych. Co ważne, działanie takie wykazuje zarówno kawa zwykła, jak i bezkofeinowa.

Inną używką, którą należy wziąć pod lupę jest alkohol. Wykazuje on działanie przyspieszające lub spowalniające motorykę jelit u osób go nadużywających. U osób zdrowych alkohol może nieznacznie pobudzać aktywność jelit. Należy unikać alkoholu, jeśli po jego spożyciu obserwuje się zaostrzenia objawów IBS.

Ponadto, osoby z IBS powinny czytać etykiety i zwracać uwagę na skład produktów. Substancje słodzące są coraz powszechniej dodawane do żywności, a szczególnie do napojów i słodyczy. Do substancji nasilających objawy IBS należą najczęściej fruktoza, sorbitol, ksylitol i mannitol. Spożywane w nadmiernych ilościach mogą wywoływać biegunki. Ksylitol to związek przyspieszający perystaltykę jelit. Wchodzi m. in. w skład gum do żucia. Sorbitol jest również dodawany do gum do żucia, ale również do cukierków bez cukru oraz czekolad. Jest również naturalnym składnikiem wielu owoców, m. in. brzoskwiń, jabłek, gruszek, suszonych śliwek. Znajduje się on również w sokach z tych owoców. Fruktoza jest cukrem prostym występującym w miodzie i owocach. Soki jabłkowe oraz niektóre napoje zawierają znaczne ilości fruktozy. Cukier ten może powodować skurcze jelit i biegunki również u osób zdrowych. Osoby z IBS są bardziej wrażliwe na uboczne skutki występujące po spożyciu fruktozy.

Produkty najbardziej wzdymające to groch, fasola, brukselka, fasolka, kalafior, brokuł, seler, cebula. Do produktów powodujących średnią ilość gazów należą: ziemniaki, jabłka, owoce cytrusowe, ciasta i chleb (zwłaszcza świeży). Ilość produkowanego w jelitach gazu zależy od składu pokarmu, jak również od składu mikroflory jelitowej. Niestrawiony błonnik i skrobia rozkładany jest w jelicie grubym, przez co sprzyja wytwarzaniu większych ilości gazów. To, co może pomagać to probiotyki. Przyczyniają się one do poprawy składu mikroflory jelitowej, jak również zwiększają jelitową barierę immunologiczną. Dotychczasowe wyniki badań wpływu probiotyków na przebieg IBS nie są jednoznaczne i trudno jest wyciągać z nich jednoznaczne wnioski, jednak z pewnością nie zaszkodzą.

Rola błonnika w IBS

Warto też wzbogacić jadłospis w błonnik, ale w błonnik rozpuszczalny. Frakcja nierozpuszczalna występująca np. w otrębach i nasionach może pogłębiać objawy IBS. Zupełnie inaczej jest w przypadku błonnika rozpuszczalnego w wodzie, np. warzywa i produkty zbożowe. U osób z IBS po podawaniu błonnika rozpuszczalnego obserwuje się poprawę stanu zdrowia i ustąpienie objawów. Ta odmiana błonnika wchłania część wody i gazów obecnych w jelicie grubym. Błonnik z produktów zbożowych jest bardziej wskazany od błonnika pochodzącego z owoców, gdyż powoduje on fermentację w jelicie grubym. Osobom z zaparciową odmianą IBS zaleca się spożywanie 20-30 g błonnika. Należy obserwować reakcję organizmu i zmniejszyć ilość błonnika w razie pogorszenia stanu zdrowia. W przypadku osób, u których dominują biegunki, zmniejszenie ilości błonnika może przynieść poprawę.

Podsumowując, przy biegunkach należy: ograniczać tłuszcze, zwłaszcza zwierzęce (smalec, słonina, boczek), oraz tłuste mięsa, wędliny, podroby, tłuste sery – żółte, topione. Z uwagi na ograniczenie błonnika w diecie, stosuje się wyłącznie pszenne pieczywo (chleb, bułki, sucharki, wafle), drobne kasze (ryż, manna, kaszka kukurydziana, płatki owsiane – ze względu na obecność w nich pektyn), drobne makarony. Z diety należy wykluczyć pokarmy przyspieszające perystaltykę jelit: produkty wysokoresztkowe – bogate w błonnik nierozpuszczalny (otręby pszenne, pieczywo razowe, grube kasze, ciemny ryż, surowe warzywa i owoce ze skórką i pestkami). Pokarmy zawierające cukry, które wywołują procesy fermentacyjne w jelitach: fruktozę (występuje w miodzie, słodkich owocach, sokach owocowych, szczególnie w soku jabłkowym ), laktozę (występuje w mleku słodkim; mleko słodkie można częściowo zastąpić jogurtem, jeżeli pacjent toleruje), rafinozę i stachiozę (występują w warzywach strączkowych i cebulowych), procesy fermentacyjne w jelitach może wywołać również sorbitol – słodka substancja występująca w produktach takich jak: guma do żucia, galaretkowate słodycze, dietetyczne dżemy, czekolady, słodziki sorbitolowe; dużo sorbitolu zawierają też soki: jabłkowy, gruszkowy, winogronowy, śliwki suszone, świeże, wiśnie, gruszki. Kwaśne owoce i warzywa (bogate w kwasy organiczne). Należy też ograniczyć napoje i dania zimne, słone, pikantne. Ostre przyprawy (pieprz, ostra papryka, chili, ocet, musztarda).Wody mineralne gazowane. Tłuszcze, szczególnie zwierzęce (smalec, słonina, boczek). Używki: kawę prawdziwą, alkohol. Mięsa przerośnięte tkanką łączną (ścięgna, powięzi, błony) - białko tych mięs wzmaga skurcze jelit. Wskazane jest chude mięso (drób, chuda wołowina, cielęcina, królik ); chude ryby (dorsz, sandacz, morszczuk, lin, szczupak). Warzywa i owoce wzdymające (kapusta, kalafiory, groch, fasola, soja, soczewica, pory, cebula, czosnek, ogórki, gruszki, czereśnie, śliwki ) oraz buraki i papryka są zabronione ze względu na działanie rozwalniające.

Co jeść przy IBS?

Warzywa i owoce dozwolone w diecie to: marchew, pietruszka, seler, ziemniaki, cukinia, kabaczki, patisony, pomidory bez skórki, zielona sałata w ograniczonej ilości, jabłka, banany, owoce jagodowe w postaci przecierów. W diecie należy uwzględnić produkty obniżające perystaltykę jelit: kisiele, galaretki owocowe, mięsne, mocna gorzka herbata, napar z suszonych czarnych jagód, kakao gorzkie na wodzie, czerwone wino wytrawne, warzywa i owoce bogate w błonnik rozpuszczalny – pektyny (marchew, dynia, jabłko tarte, banany). Pektyny mają zdolność absorbowania wody, dzięki czemu mają zastosowanie w leczeniu biegunek, kleiki z ryżu, ryż z jabłkami, ryż z warzywami takimi jak marchew, pietruszka, seler.

Należy również pamiętać o wypijaniu odpowiedniej ilości płynów (2–3 litry na dobę), aby nie dopuścić do odwodnienia organizmu. Mogą to być: niegazowana woda mineralna, mocna gorzka herbata (jeśli pacjent toleruje ), napar z rumianku, mięty, suszonych czarnych jagód.

Mam nadzieję, że troszkę rozjaśniłam zasady żywienia przy IBS. Pozdrawiam serdecznie.