Dieta trzustkowa - zasady i jadłospis

Dieta trzustkowa odgrywa ważną rolę w procesie leczenia. Dieta w chorobach trzustki najczęściej stosowana jest przy przewlekłym i ostrym zapaleniu tego narządu. Nieprawidłowe funkcjonowanie trzustki może być groźne dla organizmu, dlatego też celem stosowania diety trzustkowej jest odciążenie organu i pomoc w jego normalnym funkcjonowaniu. Na czym polega dieta trzustkowa? Co można jeść? Które produkty są wskazane i przeciwwskazane. Jak wygląda przykładowy jadłospis?

Spis treści

1. Dieta trzustkowa - zasady żywienia przy ostrym zapaleniu trzustki
2. Dieta trzustkowa - produkty zalecane i przeciwwskazane
3. Dieta trzustkowa - zasady żywienia przy przewlekłym zapaleniu trzustki
4. Dieta trzustkowa - jadłospis

Dieta trzustkowa ma istotne znaczenie w procesie zdrowienia i zapobiega wielu dolegliwościom związanym z niewydolnością trzustki. Dieta trzustkowa to dieta łatwostrawna z ograniczeniem tłuszczu i błonnika. Modyfikuje się ją odpowiednio do stanu chorego i jego możliwości trawiennych. Im ostrzejszy stan chorobowy, tym bardziej restrykcyjnie trzeba przestrzegać zaleceń żywieniowych.

W leczeniu trzustki można wyróżnić postępowanie dietetyczne w ostrym zapaleniu, procesie zdrowienia po ostrym zapaleniu i w przewlekłym zapaleniu trzustki. Zaburzona praca trzustki skutkuje upośledzonym trawieniem wszystkich makroskładników pokarmowych. Może też prowadzić do wystąpienia cukrzycy w wyniku uszkodzenia wysp trzustkowych wytwarzających insulinę. Ostre zapalenie trzustki jest stanem zagrażającym życiu.

Dieta trzustkowa - zasady żywienia przy ostrym zapaleniu trzustki

• ostre zapalenie trzustki

W ostrym zapaleniu trzustki głównym czynnikiem uszkadzającym narząd jest aktywacja enzymów trawiennych. Ta natomiast jest wywoływana przez obecność pożywienia w przewodzie pokarmowym. Dlatego w przypadku ostrego zapalenia trzustki w pierwszych dobach w ogóle nie podaje się pokarmu i napojów drogą doustną.

U osób z ciężką postacią choroby konieczne jest włączenie żywienia dożylnego lub dojelitowego przez zgłębnik z użyciem specjalnych mieszanek do żywienia enteralnego. Osobom z lekkim przebiegiem ostrego zapalenia trzustki przez 3-4 doby nie podaje się pokarmów doustnie, a dożylnie uzupełniane są płyny i elektrolity. Stosowana jest zatem kilkudniowa głodówka. Po tym czasie zaczyna się włączać posiłki podawane doustnie.

Pierwszym posiłkiem jest kleik na wodzie o objętości 200-300 ml. Przy jego dobrej tolerancji chory może zjeść jeszcze 2 posiłki na bazie kleiku wzbogacone np. o chude mleko lub gotowane warzywa.

W 2-3 dobie żywienia można zwiększyć ilość posiłków do 4-5 i rozszerzyć jadłospis o kisiel, budyń na chudym mleku czy jogurt naturalny. Kolejne urozmaicenie diety obejmuje potrawy o papkowatej lub stałej konsystencji takie jak puree warzywne, gotowane mielone mięso, chrupki kukurydziane itp.

Przy dobrej tolerancji posiłków można rozpocząć rozszerzanie diety, bazując na produktach zalecanych i przeciwwskazanych w diecie łatwostrawnej z ograniczeniem tłuszczu.

• okres zdrowienia po ostrym zapaleniu trzustki

Przez pierwszy miesiąc stosuje się dietę łatwostrawną z ograniczeniem tłuszczu i błonnika. Bezwzględnie zakazany jest alkohol w jakiejkolwiek ilości, a także produkty z puszki, konserwowe. Podstawą jadłospisu są węglowodany.

W diecie 2000 kcal dostarcza się 65 g białka, 40 g tłuszczu i 345 g węglowodanów ze źródeł o niskiej zawartości błonnika, np. pszennego czerstwego pieczywa, kaszy manny, sucharków, dżemów bez pestek.

Białko pochodzi ze źródeł o niskiej zawartości tłuszczu, np. drobiu bez skóry, chudych ryb, chudego nabiału.

Połowa tłuszczu w dziennej racji pokarmowej to tłuszcz zawarty w pożywieniu, a połowa – tzw. tłuszcz widoczny dodawany na surowo do potraw. Wybierane dodatki tłuszczowe powinny być łatwostrawne i pochodzić z masła, olejów roślinnych lub śmietanki 30%, czasem z żółtka jaja.

Potrawy powinny być przede wszystkim gotowane w wodzie lub na parze. Warzywa i owoce można spożywać jedynie w postaci gotowanej, początkowo jako puree. W formie surowej dozwolone są tylko jako soki i przeciery.

Zaleca się posiłki małe objętościowo, niezbyt zimne ani gorące, spożywane 5, a nawet do 7 razy dziennie. Do picia polecana jest woda niegazowana i słabe napary herbaty w umiarkowanej temperaturze.

W drugim miesiącu stosuje się nadal dietę łatwostrawną z ograniczeniem tłuszczu i bazuje na tych samych produktach zalecanych. Zwiększa się stopniowo zawartość białka i tłuszczu w diecie.

Nieco wzrasta kaloryczność dziennej racji pokarmowej – z 2000 kcal do 2200 kcal. Zawiera ona 70 g białka, 50 g tłuszczu i 370 g węglowodanów. Należy stopniowo zwiększać ilość tłuszczu oraz surowych produktów w diecie, obserwując reakcje organizmu.

W przypadku wystąpienia tłuszczowych stolców lub bólów brzucha, wzdęć, przelewania w jamie brzusznej, uczucia pełności po posiłku itp. należy okresowo wrócić do poprzedniego modelu odżywiania.

Stopniowo trzeba próbować wprowadzać nowe pokarmy, gdyż drugi etap diety ma doprowadzić do żywienia pełnowartościowego i tzw. diety podstawowej.

Poza posiłkami gotowanymi należy wprowadzać posiłki duszone bez uprzedniego obsmażania, pieczone w folii i pergaminie, dochodząc wraz ze wzrostem tolerancji do potraw smażonych.

Jedzenie potraw smażonych jest zwykle możliwe po całkowitym wyleczeniu. Im lepsze samopoczucie i wyniki badań, tym częściej można próbować włączania do diety surowych warzyw i produktów bogatszych w tłuszcz.

Nadal zalecana jest samokontrola i obserwowanie reakcji organizmu na nowe pokarmy.

Dieta trzustkowa - produkty zalecane i przeciwwskazane

Polecamy

Autor: Time S.A

Indywidualnie dobrana dieta pozwoli Ci jeść zdrowo i smacznie, nawet gdy lekarz zalecił Ci dietę leczniczą. Skorzystaj z JeszCoLubisz, innowacyjnego systemu dietetycznego online od Poradnika Zdrowie i zadbaj o swoje zdrowie i dobre samopoczucie. Ciesz się profesjonalnie skomponowanym menu i stałym wsparciem dietetyka już dziś!

Dowiedz się więcej

Dieta trzustkowa - zasady żywienia przy przewlekłym zapaleniu trzustki

Dieta stosowana w przewlekłym zapaleniu trzustki to dieta niskotłuszczowa o zwiększonej zawartości białka i węglowodanów. Najważniejsze jest w niej rygorystyczne przestrzeganie całkowitego zakazu picia alkoholu.

Ilość tłuszczu w diecie wynosi 40-50 g. Jest to tłuszcz zawarty w produktach i dodawany do potraw w ilości po 20-25 g.

Białko podaje się w ilości 1-1,5 g/kg masy ciała. Powinno pochodzić ze źródeł o niskiej zawartości tłuszczu, jak drób bez skóry, chude ryby, białko jaja, chudy twaróg. Z produktów należy usuwać widoczny tłuszcz, odkrajając go z wędlin, mięs, zdejmując warstwę tłuszczu z zupy itp.

W przypadku tłuszczowych stolców można poprawić tolerancję na tłuszcz, podając preparaty z enzymami trzustkowymi.

Węglowodany stanowią podstawowe źródło energii w diecie trzustkowej. Powinny pochodzić ze źródeł o niskiej zawartości błonnika, np. pszennego pieczywa, lanych klusek, przecierów owocowych.

Tolerancja na warzywa i owoce jest bardzo indywidualna. Przeciwwskazane są warzywa i owoce wzdymające: kapusta, cebula, czosnek, suche nasiona roślin strączkowych, gruszki, śliwki i czereśnie.

W przypadku nietolerowania warzyw surowych należy spożywać gotowane. Polecane techniki kulinarne to gotowanie w wodzie i na parze, pieczenie w folii lub pergaminie, duszenie bez obsmażania. Zupy gotuje się na wywarach warzywnych bez zasmażek.

Posiłki należy jeść 5 razy dziennie w regularnych odstępach czasu i w spokojnej atmosferze. Śniadanie należy zjeść do godziny po przebudzeniu, a kolację 2-3 godziny przed snem.

Posiłki powinny mieć umiarkowaną temperaturę. Z diety należy wykluczyć sklepowe słodycze, fast food, dania gotowe i inne produkty wysoko przetworzone.

Dieta trzustkowa - jadłospis

Dzień I

• śniadanie

Zupa mleczna na mleku max. 1,5 % tłuszczu z drobnymi kluseczkami.

• II śniadanie

Kanapki z bułki pszennej z chudym twarogiem i wędliną drobiową + pomidor bez skórki (jeśli jest tolerowany).

• obiad

gotowana na parze pierś kurczaka, gotowane ziemniaki puree + łyżeczka masła, gotowany na parze brokuł puree (tylko różyczki, bez łodyg).

• podwieczorek

Kisiel przygotowany samodzielnie z domowym sokiem z malin, sucharki.

• kolacja

Gotowany biały ryż z gotowanym jabłkiem i cynamonem.Dzień II

• Śniadanie

Kanapki z pszennego chleba z łyżeczką masła, chudym twarogiem i wędliną drobiową + pomidor bez skórki (jeśli jest tolerowany).

• II śniadanie

Jogurt naturalny + gotowana brzoskwinia bez skórki.

• Obiad

Dorsz pieczony w folii z koperkiem, gotowane ziemniaki, gotowana na parze cukinia bez skórki.

• Podwieczorek

Pieczone warzywa (dynia, marchewka, młoda pietruszka) polane łyżeczką oliwy z oliwek.Sucharki

• Kolacja

Zupa pomidorowa na wywarze warzywnym z drobnym makaronem pszennym.Dzień III

• śniadanie

Gotowane na mleku max. 1,5% płatki ryżowe z musem z przecieranych malin bez pestek i łyżeczką miodu.

• II śniadanie

Galaretka owocowa z bananem.

• obiad

Gotowane pulpeciki z mięsa indyczego, potrawka z duszonych warzyw (cukinii bez skórki, dyni, marchewki) zmiksowana na sos, kasza jaglana.

• podwieczorek

Serek wiejski light, sok warzywny świeżo wyciskany, np. z buraka.

• kolacja

Kanapki z pszennego chleba z łyżeczką masła, chudym twarogiem i wędliną drobiową + pomidor bez skórki (jeśli jest tolerowany).

Źródła:

1. Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, PZWL, 2014
2. Szpital Miejski Specjalistyczny im. Gabriela Narutowicza, T. Korab, Dieta w ostrym zapaleniu trzustki, http://www.narutowicz.krakow.pl/uploaded/FSiBundleContentBlockBundleEntityBlockFilesElement/filePath/583/dieta-w-ostrym-zapaleniu-trzustki-ozt-wyd.ii.pdf
3. Szpital Uniwersytecki w Krakowie, Dieta w chorobach trzustki, https://www.su.krakow.pl/system/files/14963/767b80ed05.pdf?1446457371
4. Szpital Miejski Specjalistyczny im. Gabriela Narutowicza, T. Korab, Dieta po zapaleniu trzustki, http://www.narutowicz.krakow.pl/uploaded/FSiBundleContentBlockBundleEntityBlockFilesElement/filePath/165/dietapozapaleniutrzustki.doc

Aleksandra Żyłowska-Mharrab